Sosyal Medyada Psikopolitik Pazarlama: Seçmen Davranışı Üzerine Araştırma

Yıl 2024, , 86 - 97, 25.03.2024

Fikriye Çelik

https://doi.org/10.53487/atasobed.1454565

Öz

Neoliberal rejim geleneksel iktidarlardan farklı olarak data merkezli tekniklere yaslı psikopolitikadan beslenmektedir. Bir psikopolitik teknik olarak profilleme işlevi ortaya koyan psikometri, öznenin öngörülebilir nesneye dönüşmesindeki kritik aşamayı işaret etmektedir. Yeni teknik ve teknolojik aygıtlar aracılığıyla depolanan psikografik veriler kişiselleştirilmiş içerik üretimini sağlamaktadır. Psikometrik datalara bağlı biçimde üretilip tüketici davranışını yönlendirmeden seçmen davranışını etkilemeye uzanan bir alanda araçsallaştırılan dark ads bu içeriklerin başında gelmektedir. Çağın kamusal alanı kabul edilip kitlesel denetime giden en kısa yollardan biri olan seçmen davranışını doğrudan etkileme gücü olduğu düşünülen sosyal medya mecraları psikopolitik pazarlamanın faaliyet alanına dönüşürken hiper kişiselleştirmeye bağlı karanlık reklamlar üzerinden karar verme süreci manipüle edilmektedir. Kullanıcılar kişisel verilerine uygun biçimde kurulan sahte gündemlere hapsedilerek birbirini dışlayan suni enformasyonlardan oluşan akışlarda tutulmaktadır. Netice olarak psikometrik hesaplamalarla pazarlama nesnesi konumuna yerleşen seçmenin hür biçimde politik sürece eşlik etmesi engellenmekte, sağlıklı oy kullanma davranışı baltalanmaktadır. Psikopolitik pazarlamanın seçmen üzerindeki etkisine odaklanan bu çalışmada yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılmıştır. Bulgular; katılımcıların psikografik verilere dayalı karanlık reklam tüketimi ve algoritmalara bağlı suni gündemden türeyen sahte hakikat konusunda bilinçli davranmadığı, bahse konu içeriklerden uzak durmak yerine bu tür çıktılara maruz kalmayı tercih ettiği sonucuna ulaştırmıştır. Bu aşamada çağın insanına medya okuryazarlığı yetisi ve sosyal medya kullanımı becerisi edinme gerekliliğine ilişkin öneride bulunabilir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal medya, psikopolitik pazarlama, psikopolitika, karanlık reklam, botlar, neoliberalizm

Kaynakça

• Andrejevic, M. (2014). The big data divide. International Journal of Communication, 8, 1673-1689.
• Andrejevic, M., Fordyce, R., Li, N. & Trott, V. (2020). Unregulated and segmented dark ads on social media/Consumer education and regulatory options. Australian Communications Consumer Action Network.
• Bilenko, M. & Richardson, M. (2011). Predictive client-side profiles for personalized advertising. KDD, 11(17), 413-421.
• Brinkmann, S. (2013) Qualitative interviewing. Oxford University Press.
• Brinkmann, S., & Kvale, S. (2018). Doing interviews. Thousand Oaks: Sage Publications.
• Çelik, F. (2022). Dijital totalitarizmde özgürlüğün diyalektiği: Bir psikopolitik araç olarak “story” uygulaması. Güngör, N. (Ed.). Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi 9. Uluslararası İletişim Günleri Dijital Çağda İletişim Çalışmaları Sempozyumu Bildiriler Kitabı (s. 280-291). Üsküdar Üniversitesi Yayınları – 63.
• Çelik, F. ve Aydınlıoğlu, Ö. (2022). Biyopolitik pazarlama üzerine literatür tarama. Adilbekova, K. vd. (Eds.) 5. Medya Okuryazarlık Forumu Dijital Dönüşüm Çağında Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi Bildiriler Kitabı (s. 497-503). İKSAD Yayınları.
• Day, B. (2017). What is personalized marketing? A look at how personalized marketing works, benefits, best practices, and more. NGDATA. https://www.ngdata.com/what-is-personalized-marketing/
• Edwards, R., & Holland, J. (2013). What is qualitative interviewing? Bloomsbury Publishing.
• Gehl, R. W. (2021). Dark web advertising: The dark magic system on Tor hidden service search engines. Continuum: Journal of Media & Cultural Studies, 35(5), 667–678.
• Hardt, M., & Negri, A. (2001). Empire. Harvard University Press.
• Han, B.-C. (2020a). Psikopolitika/Neoliberalizm ve yeni iktidar teknikleri. Barışcan, H. (Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• ________ (2020b). Şiddetin topolojisi. Zapçıoğlu, D. (Çev). İstanbul: Metis Yayınları.
• ________ (2022). Enfokrasi/Dijitalleşme ve demokrasinin krizi. Özdemir, M. (Çev). İstanbul: Ketebe Yayınları.
• Kaiser, A. (2020, Apr 28). When and how should I personalize my customer experience? https://medium.com/ninetailed/when-and-how-should-i-personalize-my-customer-experience-68610d03a219
• Kobsa, A., Koenemann, J., & Wolfgang, P. (2001). Personalised hypermedia presentation techniques for improving online customer relationships. The Knowledge Engineering Review, 16(2), 111-155.
• Olivier, B. (2020). The psychopolitics of (and psychotherapy required by) neoliberalism. John Wiley & Sons, Ltd. Psychother Politics Int, 18, 1-19.
• Spiekermann, S., Grossklags, J., & Berendt, B. (2005). E-privacy in 2nd generation e-commerce: Privacy preferences versus actual behavior. CACM, 48(3), 38-47.