‘’Dünya Öküz ve Balığın Üstündedir’’ Hadisinin Coğrafya/Astronomi Perspektifinden Arka Planı: Bir Kavram Analizi

Yıl 2024, , 182 - 187, 22.06.2024

Mehmet Akif Seyitoğullari

https://doi.org/10.53487/atasobed.1490423

Öz

Bir sözü, "Kim söylemiş? Kime söylemiş? Niçin söylemiş? Ne makamda söylemiş?" gibi kurallar sözü doğru anlamak için gereklidir (Nursi, 2012). Söze üslup/anlam zenginliği katmak için temsil, teşbih, mecaz, kinaye gibi edebî sanatlar, insanlar tarafından edebiyat alanında hatta günlük hayatta da kullanılmaktadır. Hadislerde de derin hakikatlerin açıklanmasında zaman zaman söz konusu bu edebi sanatlara başvurulmuştur. Bu makale coğrafya biliminin, hadis ilmiyle olan ilişkisine dayanmaktadır. “Dünya öküz ve balık üzerindedir” hadisi coğrafya/astronomi perspektifinden incelenmiştir. Hadiste geçen Dünya ne üzerindedir? sorusunu, Hz. Muhammed (sav) doğal ortamla insan arasındaki ilişkiyi mecazlı/kinayeli bir biçimde iki kelimeyle dile getirmiştir. Bir yönüyle hadiste geçen öküz kelimesinin “tarım ve hayvancılığı”; balık kelimesinin ise “deniz ve diğer su ürünlerini” sembolize ettiği anlaşılmıştır. Ayrıca Hz. Muhammed’e (sav) farklı zamanlarda dünyanın ne üstünde durduğu sorulmuş, peygamberimiz ilk sorulduğunda "öküzün", ikinci defa sorulduğunda ise "balığın" üstünde duruyor diye cevap buyurmuştur. Bu cevaplarıyla, soru vakitlerinde dünyanın öküz ve balık burçlarından geçmekte olduğunu beyan etmiş olması, kâinatın sırlarını açıklayan ve anlayanları hayran bırakan mucizeler aracılığıyla, ilahi sistemin ahengine/hikmet mirasına bir daha dikkati çekmiştir. Diğer taraftan bu çalışmanın amacı, hadislerde yer alan coğrafya ile ilgili kavramların analizini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Müteşabih Hadis, Coğrafya, Burçlar, Öküz ve Balık

Kaynakça

• Asımgil, S. (2006). Doğu kaynaklarının bakış açısıyla burçlar nedir. Danış Kitabevi.
• Aslan, R. (2013). Hadislerde temsili anlatım, İslâmî İlimler Dergisi, cilt: VIII, sayı: 1.
• Balcı, F. (2018, Yaz). Türk kültür tarihinde sığır. [Yayınlanmamış doktora tezi. Hacettepe Üniversitesi: Sosyal Bilimler Enstitüsü/ Türk Halkbilimi Anabilim Dalı]. Ankara.
• Baytar, Y., S. (2015). Arap edebiyatında mana ile ilgili güzel söz sanatları. Diyanet İlmi Dergi 51(1), 101-118. .
• Berrygele, N. (2020, 5 Ağustos) (https://www.dikgazete.com/yazi/boga-kultu-ve-sembolizmi-2697.html.
• Bodur, O. (2014). Müteşâbih âyetlerin yorumu kapsamında İbn Fûrek’in tefsîri. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 135-156. https://doi.org/10.17335/sakaifd.219874
• Çobanoğlu, Ö. (2001). Türk mitolojisi Türk dünyası ortak edebiyatı, Türk dünyası edebiyat tarihi (1), 5-85. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Ersoy, F. & Ayaydın, Y. (2023). Sosyal bilgiler ders kitaplarındaki coğrafi öğelerin yerel ve küresel bağlamda incelenmesi. lnternational Journal of Geography and Geography Education (49), 115-132 . DOI: 10.32003/igge.1271388
• Gökalp, M,. (2021). Coğrafyada hadis izi sürmek (Ebû Ubeyd El-Bekrî’nin Mu’cemu Me’sta’cem adlı eserinde hadis kullanımı), Hikmet Yurdu, 14(28), 248-261.
• Green Anthony and Black Jeremy. (2017). Mezopotamya mitolojisi sözlüğü. Köprü Yayınları. İstanbul.
• Gürbüz, F,. (2008). Mecaz kapsamındaki anlamlar ve bu anlamlar arasındaki ince ayrıntılar. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(2),197-212. retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/erziefd/issue/5997/79904
• Gürlek, C. (2017, 10 Ağustos) .http://www.felsefetasi.org/boga-kultu/Cemal https://islamansiklopedisi.org.tr/kenzul-ummal (Erişim Tarihi: 05/08/2023)
• https://kuran.diyanet.gov.tr/Tefsir/ Kur'an Yolu Tefsiri 3/342-343 (Erişim Tarihi: 07/08/2023)
• https://questionsonislam.com/ (Erişim Tarihi: 07/08/2023)
• https://sorularlaislamiyet.com/ (Erişim Tarihi: 07/08/2023)
• https://www.hadiskitaplari.com/ (Erişim Tarihi: 05/08/2023)
• Kaplan, (2021). Mitolojik inançlarda ve anlatılarda yer alan balık motifi ve balık motifinin günümüz efsanelerine yansıması, International Journal of Filologia ISSN: 2667-7318 4(6), 129-137.
• Nursi, S. (2012). Lemalar (Risale-i Nur külliyatından) RNK yayınları: İstanbul.
• Nursi, S. (2012). Muhakemat, RNK yayınları: İstanbul.
• Nursi, S. (2012). Şualar (Risale-i Nur külliyatından) RNK yayınları: İstanbul.
• Özsoy, S. (2015). Güneş merkezli evren anlayışı: Kopernik, Kepler ve Galilei neyi değiştirdi?. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 95-112.
• Özsoy, S. (2017) Antikçağ’daki evren anlayışı: Aristoteles’ten Kopernik’e farklı evren modelleri, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10-50.
• Salmazzem, Y. M. (2017). Said Nursi’ye göre müteşâbih hadis. Katre International Human Studies Journal, Hadis, 59-79 . DOI: 10.31120/0.2018.39
• Selçuk Biricik., A. (2001). Kur’ân ve coğrafya. Ensar Neşriyat. İstanbul.
• Seyidoğlu, H. (2016). Bilimsel araştırma ve yazma el kitabı. Güzem Can Yayınları
• Tekin, O. (2020,9 Ağustos) https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/42591/mod_resource/
• Türk Dil Kurumu, (2011). Türkçe sözlük, XI. baskı. Saray Matbaacılık.
• Williams, M. (2016, January 5). What is the heliocentric model of the universe? https://phys.org/news/2016-01-heliocentric-universe.html
• Yazır, M.H., (1979). Elmalı’lı Muhammed Hamdi hak dini Kur’an dili: Eser Neşriyat.
• Yüce, K., (2017). Astronomi tarihi güz dönemi ders notları. Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü. Ankara.