Mukayeseli Hukuk Bağlamında Hukuk Mahkemesi Kararlarının Ceza Mahkemesine Etkisi Türkiye – Azerbaycan Örneği

Yıl 2022, Cilt: 26 Sayı: 1, 62 - 75, 01.03.2022

Nusret Guliyev

https://doi.org/10.54614/JSSI.2022.997834

Öz

Hukuk ve ceza mahkemesi kararlarının birbirine etkisini tam anlamıyla çözen bir düzenleme Türk hukuk mevzuatında bulunmamaktadır. Mevzuatta sadece bir mahkeme kararının diğer mahkeme nezdinde maddi anlamda kesin hüküm veya kesin delil oluşturmasına, ya da bir mahkemenin diğer mahkemenin görev alanına giren konuda nispi yargılama yetkisini kullanmasına ya da görevli mahkeme kararının bekletici sorun yapılmasına ilişkin münferit maddeler bulunmaktadır. Bu durum yıllardır öğreti görüşleri ve Yargıtay uygulamaları ile giderilmeğe çalışılmıştır. Fakat öğreti görüşleri tartışmalı, Yargıtay uygulamaları ise zaman zaman istikrarsız olduğundan konu bir kez daha, bu defa mukayeseli hukuk bağlamında karşılaştırmalı olarak tarafımızdan incelenmiştir. Kanaatimizce, yüklenen fiilin ispatını, suçun nitelendirilmesini ve sanığın cezai sorumluluğunu etkileyen her husus ceza muhakemesi sürecinde resen araştırılmalıdır. Ceza yargısı dışında kendi usul kanunları çerçevesinde tespit edilmiş hususlar ceza muhakemesinde yalnız hukuki mantık taşımalı veya aksi ispat edilebilir nispi karine teşkil etmelidir. Mevzuat, doktrin ve yargı içtihatlarda olayın maddi vakıalarına ilişkin karinelerin kabul edilmesine karşın, sanığın savunma hakkının sağlanması amacıyla kanuni karinelerin makul ölçülerde uygulanmasından yanayız.

Anahtar Kelimeler

Kesin hüküm, kesin delil, Türkiye, Azerbaycan

The Effect of Decisions Civil Court on the Criminal Judgment in the Context of Comporative Law Turkey and Azerbaijan Case

Öz

There is no regulation in Turkish law that fully solves the effect of civil judgment on criminal cases. This deficiency was tried to be solved by the doctrine views and the Supreme Court applications. When a court dismisses a claim because of prejudice it means that the plaintiff cannot refile the same claim again in the courts. The courts dismiss same claim and the plaintiff is barred from bringing that claim in a court. So same claim will be prevented subsequent refilling. The reason that same claim has been prevented subsequent refilling is because first judgment is considered an adjudication on the merits. It is accepted in the doctrine that, when an action is related to criminal and civil cases the civil judgment will affect on criminal case. In our opinion, every issue affecting the criminal responsibility of the accused should be investigated ex officio during the criminal procedure.

Anahtar Kelimeler

Final judgment, conclusive evidence, Turkey, Azerbaijan

Kaynakça

• Akcan, R., (1988). Hukuk ve Ceza Mahkemesi Kararlarının Birbirine Etkisi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Akkaş, A., (2016). Ceza Muhakemesi Bağlamında Yargı Mercileri Kararlarının Birbirleri Üzerindeki Etkisi. Ankara: Adalet Yayınevi.
• Akkaş, A., (2014). Ceza Muhakemesi Bağlamında Yargı Mercileri Kararlarının Birbirleri Üzerindeki Etkisi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Aktan, Yaver H., (1989). Medeni Hukuk-Ceza Hukuku (Hakimleri) İlişkisi. Adalet Dergisi, C. LXXX, S. 2, Mart-Nisan 22-37.
• Alangoya, Y., (1979). Medeni Usul Hukukunda Vakıaların ve Delillerin Toplanmasına İlişkin İlkeler. İstanbul: Fakülteler matbaası.
• Aras, B., (2013). Hukuk ve Ceza Mahkemesi Kararlarının Birbirine Etkisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Aras, B., (2016). Sahtecilik İddiası Bakımından Hukuk ve Ceza Mahkemesi Kararlarının Birbirine Etkisi. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 29(1), 388-389.
• Arslan, R., (1977). Medeni Usul Hukukunda Yargılamanın Yenilenmesi. Ankara: Turhan Kitabevi.
• Arslan, R., Yılmaz, E., Ayvaz, T., & Hanağası, E., (2019). Medeni Usul Hukuku. 5. Baskı. Ankara: Yetkin Yayınları.
• Artaç, M., (2020). Malvarlığına Karşı Suçlar. 4. Baskı. Ankara: Adalet Yayınevi.
• Bakıcı, S., (1993). Ceza Davasında Zamanaşımını Durduran Nedenler. Ankara Barolar Dergisi, 4, 552-563.
• Baykal, A., (1973). Ceza Davası Sırasında Yaş Kayıtlarının Düzeltilmesi. Adalet Dergisi, C.64, S.5-6, 415-427.
• Belgin Güneş, D., (2019). Ceza Mahkemesi Tarafından Ceza Verilmesine Yer Olmadığına İlişkin Kararın Hukuk Mahkemesi Kararlarına Tesiri. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Matbaası, 77(1), 183-216. [Crossref]
• Centel, N., & Zafer, H., (2012). Ceza Muhakemesi Hukuku. 9. Baskı, İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Çağlayan, M., (1981). Ceza Muhakemeleri Üsulü Kanunu C.III, Ankara: Olgaç Matbaası.
• Deliduman, S. (2012). Son Değişiklikler Çerçevesinde Hukuk Muhakemeleri Kanunu İle Borçlar Kanunu İlişkisi. Yalova Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1, 1-26.
• Doğanay, İ., (1975). Hukuk Hakimi Ceza Mahkemesinin Hangi Nevi Kararı ile Bağlıdır? Yargıtay Dergisi 2, 21-31.
• Erçin, F., (1995). Ceza Mahkemesi Kararlarının Hukuk Mahkemesine Etkisi, (BK 53. Madde). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Erdönmez, G., (2016). Adi ve Resmi Senette Sahtelik İddiasının Hukuk Davalarına ve İcra Takiplerine Etkisi. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 28(123), 147-208.
• Gedik, D., (2019). Ceza Muhakemesinde Hakimin Delilleri Değerlendirme Serbestliği (SMK m.217). Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 21, 913-963.
• Gökler, A. Metin., (2010). Senetle İspat ve Senede Karşı Senetle İspat Kuralı ile Bu Kuralın İstisnaları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı.
• Hüseynov, Ə., Kərimli, B., & Manafov, F., (2015). Azərbaycan Respublikasının Mülki-Prosessual Məcəlləsinin Kommentariyası. Bakı: Digesta nəşriyyatı.
• İyilikli, Ahmet, C., (2020). Hukuk Yargılamasında Kesin Hüküm. 2. Baskı, Ankara: Yetkin Yayınevi.
• Kantar, B., (1957). Ceza Muhakemeleri Usulü. 4. Baskı, Ankara: Güney Matbaacılık.
• Kapancı, Kadir B., (2016) Ceza Muhakemesi Kararlarının Hukuk Mahkemesi Kararlarına Etkisi (TBK m.74). İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 7(1), 511-552.
• Karslı, A., (2012). Medeni Muhakeme Hukuku. 3. Baskı, İstanbul: Alternatif Yayıncılık.
• Kılıçoğlu, A., (1973). Haksız Fiillerde Sorumlulukta Ceza Hukuku İle Medeni Hukuk İlişkisi. Atatürk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, XXIX(3-4), 185-225.
• Kılıçoğlu, A., (2009). Borçlar Hukuku, Genel Hükümler. 11. Baskı, Ankara: Turhan kitabevi.
• Kılıçoğlu, A., (2012). Borçlar Hukuku, Genel Hükümler. Genişletilmiş 16. Baskı, Ankara: Turhan Kitabevi.
• Kunter, N., (1986). Muhakeme Hukuku Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku. 8. Baskı, İstanbul: Beta Yayınları.
• Kunter, N., Yenisey, F., & Nuhoğlu, A., (2009). Muhakeme Hukuku Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku. 19. Baskı, İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Kunter, N., Yenisey, F., & Nuhoğlu, A. (2006). Ceza Muhakemesi Hukuku. 14. Baskı, İstanbul: Beta Yayınları.
• Kuru, B., (1984). Hukuk Muhakemeleri Usulü. C.IV. Ankara: Alfa Yayınları.
• Kuru, B., Arslan, R., & Yılmaz, E., (1986). Medeni Usul Hukuku. Ders Kitabı. Ankara: Yetkin Yayınevi.
• Kuru, B., (2001). Hukuk Muhakemeleri Usulü. C.V, 6. Baskı, İstanbul: Yetkin Yayınevi.
• Kuru, B., Arslan, R., & Yılmaz, E., (2009). Medeni Usul Hukuku. Değiştirilmiş 20. Baskı, Ankara: Yetkin Yayınevi.
• Kuru, B., Arslan, R., & Yılmaz, R., (2012). Medeni Usul Hukuku. 23. Baskı, Ankara: Yetkin Yayıncılık.
• Güngör, D., & Okyucu, E. (2009). Ceza Muhakemesinde Bekletici Sorun Kararının Dava Zamanaşımının Durmasına Etkisi. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 83, 68-72.
• Mövsümov, M., (2011). Mülki Prosessual Hüquq. Bakı: Qanun nəşriyyatı.
• Mövsümov, C., Kərimov, B., & Hüseynov, Ə. (2016). Azərbaycan Respublikası Cinayət-Prosessual Məcəlləsinin Kommentariyası. Bakı: Digesta nəşriyyatı.
• Özbek, V. Ö., (2006). Ceza Muhakemesi Hukuku, Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Pekcanıtez, H., Atalay, O., & Özekeş, M. (2010). Medeni Usul Hukuku. 10. Baskı, Ankara: Yetkin Yayınları.
• Pekcanıtez, H., Atalay, O., & Özekeş, M. (2019). Medeni Usul Hukuku. 13. Baskı, İstanbul: Oniki Levha Yayınları.
• Polat, T., (2021). Hukuk Mahkemesi Kararlarının Ceza Mahkemesinde Kesin Hüküm Oluşturduğu Durumlar. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(1), 393-404.
• Postacıoğlu, İ., (1975). Medeni Usul Hukuku Dersleri. 6. Baskı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Saldırım, M., (2005). Özel Hukukta Cumhuriyet Savcısının Görevleri. Ankara: Turhan Kitabevi.
• Soyubelli, F., (2011). Hukuk ve Ceza Mahkemesi Kararlarının Birbirine Etkisi. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzincan.
• Tan, H., (1951). Medeni Hukuk Münasebetlerine Müteallik Meselelerde Ceza Mahkemesinin Yetkisi. Adalet Dergisi, 5, Yıl 42, Ankara: Yeni Cezaevi Matbaası .
• Taner, M. T., (1955). Ceza Muhakemeleri Usulü. 3. Baskı, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları
• Taş, B., (2021). Bedelsiz Senedi Kullanma Suçu Özelinde Hukuk Mahkemesi Kararlarının Ceza Mahkemesi Kararlarına Etkisi. Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, 6(2), 277-310. [Crossref]
• Toroslu, N., (2005). Ceza Hukuku. Genel Hükümler. 7. Baskı, Ankara: Savaş Yayınları.
• Toroslu, N., & Feyzioğlu, M. (2008). Ceza Muhakemesi Hukuku. Ankara: Savaş Yayınları.
• Tosun, Ö., (1981). Türk Suç Muhakemesi Hukuku Dersleri. C.1, 3. Baskı, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Ünver, Y., & Hakeri, H., (2010). Ceza Muhakemesi Hukuku. Ankara: Adalet Yayınevi.
• Üstündağ, S., (2000). Medeni Yargılama Hukuku. C.I-II, 6. Baskı. İstanbul: Nesil Matbaacılık.