Çanakkale Savaşları Sırasında İzmir’in Durumuna Dair

Yıl 2024, Cilt: 28 Sayı: 3, 316 - 327, 20.09.2024

Volkan Marttin

https://doi.org/10.53487/atasobed.1428790

Öz

Birinci Dünya Savaşı’nın başlaması ile birlikte Osmanlı Devleti silahlı seferberlik ilan etmiş, savaşan tarafları göz önünde tutarak topraklarını savunmaya yönelik çalışmalar yapmıştır. Osmanlı Devleti’nde 1914’ün Ağustos ayında başlayan silahlı seferberlik süreci çeşitli kaynaklarda ele alınmış, yapılan çalışmaların yetersizliği tartışılmıştır. Bu tartışmalar bir tarafa bırakılırsa Osmanlı Devleti’nin sınırlarını ve kıyılarını korumaya yönelik tedbirler aldığı görülür.
Bu çalışmada Osmanlı Devleti’nin silahlı seferberlik süreci boyunca ve savaşa girmesinin ardından İzmir Körfezi’ni savunmaya yönelik çalışmaları üzerinde durulmaktadır. Çanakkale Deniz Harekâtı ile eşzamanlı olduğu görülen İzmir Körfez Müdafaasının tüm aşamaları arşiv belgeleri başta olmak üzere konuya ilişkin kaynaklara dayanılarak ele alınmıştır. Literatürde yer almayan ayrıntılar arşiv belgelerinden alınarak değerlendirilmiştir. Kasım 1914’te İzmir’e yapılan karşı hamle gibi Çanakkale’nin Seddülbahir bölgesine yapılan bombardımandan itibaren İzmir ile Çanakkale’nin kaderi birlikte yazılmıştır. 18 Mart 1915 Deniz Zaferi’nin Türkler tarafından kazanılması sürecinde İzmir’de yaşanan olaylar bağlamında İzmir’in önemli bir konumda bulunduğu bilgi ve belgelerle ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Birinci Dünya Savaşı, Osmanlı Devleti, Kıyı Savunması

Teşekkür

Öğr. Bnb. Sezgin Kaya'ya yardım ve desteği için teşekkür ederim.

On the Situation of Izmir During the Gallipoli Campaign

Öz

At the onset of the First World War, the Ottoman Empire declared armed mobilisation and implemented measures to defend its territories, taking into account the warring parties. The process of armed mobilisation, which began in August 1914, was subject to various discussions, with some sources highlighting inadequacies in the studies carried out. Setting aside these discussions, it is evident that the Ottoman Empire took necessary measures to safeguard its borders and coasts.
This study examines the Ottoman Empire's defence of the Gulf of Izmir during and after the armed mobilisation process. This text discusses all stages of the Izmir Gulf Defence, which occurred simultaneously with the Gallipoli Campaign. The discussion is based on sources related to the subject, particularly archive documents. The study evaluates details not included in the literature from archive documents. The fate of Izmir and Çanakkale was intertwined, beginning with the bombardment of the Seddülbahir region of Çanakkale and the counterattack on Izmir in November 1914. Information and documents reveal that Izmir played a significant role in the events surrounding the 18 March 1915 Çanakkale Naval Victory by the Turks.

Anahtar Kelimeler

World War I, Ottoman Empire, Coastal Frontier Defence

Kaynakça

• Akansel, İ. (2008). Anadolu'daki Tarihi Kara ve Kıyı Tabyaları. Harp Akademileri Basımevi.
• Alpagut, H. (1937). Büyük Harbin Türk Deniz Cephesi. Genelkurmay Başkanlığı IX. Şube.
• Arıkan, Z. (2001). İzmir Basınından Seçmeler 1872-1922 (Cilt I). İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Bakacak, A. (2019). I. Dünya Savaşı'nda İzmir Bombardımanı (5-9 Mart 1915). Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XIX(Özel Sayı: İzmir'in İşgali), 5-27.
• Baycan, N. (1991, Kasım). Karadeniz Olayı ve Birinci Dünya Harbine Girişimiz. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 8(22), 175-182.
• Bayur, Y. (1983). Türk İnkılabı Tarihi (Cilt III/II). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Besbelli, S. (1976). Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi: Deniz Harekâtı (Cilt VIII). Genelkurmay Başkanlığı Yayınları.
• Churchill, A. L., & vd. (Dü). (1916). The Story of Great War (Cilt III).
• Corbett, S. (1921). Naval Operations. Longmans, Greens and Co.
• Çelik, B. (1992). Çanakkale Savaşı'nın İzmir Basını'ndaki Yankıları. Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü.
• Darkot, B. (1997). İzmir. İslâm Ansiklopedisi, 5/2, 1239-1251.
• Dursun, M. (1994). İzmir Hatıraları. Akademi Kitabevi.
• Gilbert, M. (1972). Churchill to Peirse, 6 March 1915. Winston S. Churchill (Cilt Companion Vol. III / Part. 1, s. 647). içinde London.
• Göymen, İ. (1969). Birinci Dünya Harbi Türk Hava Harekâtı. Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı.
• Gündem, N. (1955). Günler Boyunca Hatıralar.
• Gürdeniz, C., & Yüceliş, E. (2000). Cumhuriyet Donanması 1923-2000. Seyir Hidrografi Daire Başkanlığı Yayınları.
• Ilgar, İ. (1969). Çanakkale 1915. Ak Yayınları.
• Karargâh-ı Umumi Tebliğleri. (9 Şubat 1330/22 Şubat 1915). Ahenk.
• Korbe, S. (1926). Harekât-ı Bahriye. (Ali Rıza Seyfi, Çev.) Matbaa-ı Bahriye.
• Kuyulu, İ. (2001). İzmir. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (TDVİA), 23, 526-529.
• Kütükoğlu, M. (2001). İzmir. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (TDVİA), 23, 515-524.
• Mehmetefendioğlu, A. (1990). Rahmi Arslan Yaşamı ve İzmir Valiliği. Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü.
• Nutku, E. (1965). Çanakkale Şanlı Tarihine Bir Bakış. Özyurt Basımevi.
• Osmanlı Ordu Teşkilatı. (1999). T.C. Milli Savunma Bakanlığı Yayınları.
• Rudenno, V. (2009). Gelibolu: Denizden Saldırı. (D. Cenkçiler, Çev.) ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayıncılık.
• Sanders, L. (2011). Türkiye'de Beş Yıl. (E. Özbilen, Çev.) Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Smith, M. (1978). Anadolu Üzerindeki Göz. (H. İnal, Çev.) Hürriyet Yayınları.
• Sürgevil, S. (1990). Çanakkale Savaşları ve İzmir. Askeri Tarih Bülteni(28), 85-103.
• Sürgevil, S. (1998). İtilaf Devletlerinin I. Dünya Savaşı Başlarında Osmanlı Devletine Bakış Açılarına İlişkin Belgeler. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 3(8), 293-333.
• Şaşkınlık Alâmetleri. (14 Mart 1331/27 Mart 1915). Tanin.
• Taçalan, N. (1981). Ege'de Kurtuluş Savaşı Başlarken. Hürriyet Yayınevi.
• Tuncoku, M. (2002). Çanakkale 1915. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ulubelen, E. (1967). Çanakkale Muharebesi. Aykaç Kitabevi.
• Ülker, N. (1997). İzmir Körfezi'nin Kilidü'l Bahiri Sancakkalesi. Geçmişten Günümüze Balçova. içinde İzmir.
• Yılmazer, B. (2005). Çanakkale Hava Savaşları. Mönch Türkiye Yayıncılık.