CUMHURİYETİN KURULUŞUNDAN GÜNÜMÜZE TÜRKİYE’DE ARKEOLOJİ TURİZMİ

Yıl 2024, Cilt: 28 Sayı: 3, 336 - 349, 20.09.2024

Abdullah Kasım Sonkaya

https://doi.org/10.53487/atasobed.1434748

Öz

Bu çalışmada Cumhuriyetin kuruluşundan itibaren arkeoloji turizminin Türkiye’deki gelişimi veri ve yorumlarla ele alınmıştır: Arkeolojik miras bakımından dünyanın en zengin bölgeleri arasında yer alan Türkiye, günümüzde turizmde de küresel ölçekte öncü ülkelerden biridir. Bu bağlamda arkeolojik mirasın korunması ve değerlendirilmesi konusunda 19. yüzyılda başlayan düzenlemeler Cumhuriyet Dönemi’nde geliştirilerek arkeoloji turizminde aşamalı bir ilerleme sağlanmıştır. İstanbul ve Batı Anadolu’da başlayıp Anadolu içlerine ve Trakya’ya yayılan arkeoloji turizmi, Cumhuriyet Dönemi boyunca yaşanan yüz yıllık gelişmelerin ardından büyük bir endüstriye dönüşmüştür. 1950’lerin sonlarında yaklaşık 1 milyon olan müze ve ören yeri ziyaretçi sayısı 2022 yılı itibarıyla 45 milyonu aşmıştır.
Bu veriler bir yandan arkeoloji turizmi rakamlarının zaman içinde gelen yabancı turist sayılarına yaklaştığını gösterirken diğer yandan arkeoloji turizminin genel turzimdeki payı ve etkisinin gittikçe arttığına işaret etmektedir. Arkeoloji turizminin kaynağını oluşturan arkeolojik miras, turizm hareketlerinin güneydeki kıyı kentleri başta olmak üzere belirli bölgelerde yoğunlaştığını ifade eden “bölgesellik” sorununun aşılmasında da yeni ve önemli alternatifler üretmeye devam etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, arkeoloji, turizm, kültürel miras, arkeoloji turizmi

Kaynakça

• Arık, R. O. (2017). Türk sanatı ve arkeolojisi yazıları. Dergâh Yayınları.
• Bahar, O. (2007). Küreselleşme sürecinde Türkiye’de turizm sektörüne sağlanan teşvikler. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(1), 61-78.
• Çelik, İ. (2020). Hierapolis, Milet ve Aphrodisias antik kentlerinde turizmin kültürel mekân üzerine etkisi. Yeni Fikir Dergisi, 12(24), 132-150.
• Çınaroğlu, A. & Çelik, D. (2010). Atatürk & Alacahöyük. Ekici Form Ofset Matbaacılık.
• Demir, Ş. (2007). Adnan Menderes ve 6/7 Eylül Olayları. İstanbul Üniversitesi Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, (12), 37-63.
• Demirçivi, B. M. (2017). Göreme Millî Parkı ve Kapadokya kayalık bölgelerine ilişkin UNESCO raporu değerlendirmeleri ve öneriler. Turizm Akademik Dergisi, 4(2), 91-106.
• DPT, (1967). İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, 1968-1972, Ankara, Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı.
• DPT, (1972). Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı, 1973-1977, Ankara, Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı.
• DPT, (1984). Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, 1985-1989, Ankara, Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı.
• Ekincek, S., Arıca, R. & İlbay, B. (2015). Müzekart kullanıcılarının yarar algıları üzerine bir araştırma: Ayasofya ve Topkapı Müzeleri örneği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (45), 10-23.
• Erdoğan, H. A. (2020) Arkeolojik kültür varlıkları turizmi (arkeoturizm) planlamasında arkeolog etkisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (43), 343-351.
• Evcin, E. (2014). Türkiye Cumhuriyetinin ilk yıllarında turizm ve tanıtma faaliyetleri. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, (55), 23-82.
• Gerçek, F. (1999), Türk müzeciliği, Kültür Bakanlığı.
• Gül, M. & Gül, K. (2017). Özel müzelerin kültür turizmi potansiyeli açısından değerlendirilmesi: Balıkesir örneği. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 1(4), 52-65. https://doi.org/10.26677/tutad.2017.19
• Gülbahar, O. (2008). Turizmin Türkiye’de 1980 sonrası dönemde cari işlemler dengesine etkisi. Journal of Qafqaz University, (24), 154-168.
• Karul, N. (2022). Şanlıurfa Neolitik Çağ araştırmaları projesi: Taş Tepeler. Arkeoloji ve Sanat Dergisi, (169), 7-8.
• Kutlu-Dilbaz, B. (2016). Osmanlı Devleti’nde örenyerlerini incelemeye gelen seyyahlar. Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, 2(30), 89-110.
• Manap-Davras, G. & Aktel, M. (2018). 2015-2016 krizinin Türkiye turizmine yansımaları. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 9(21), 27-38.
• Öter, Z. & Özdoğan, O. N. (2005). Kültür amaçlı seyahat eden turistlerde destinasyon imajı: Selçuk-Efes örneği. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 16(2), 127-138.
• Polat, F. & İpek, M. (2019). Atatürk ve Arkeoloji. Tam Pozitif Matbaa.
• Schmidt, K. (2009). Göbeklitepe: Bir büyük keşfin hikâyesi. Şanlıurfa Kültür Sanat Tarih ve Turizm Dergisi, 2(5), 6-15.
• Seyidoğlu, H. (1995). Bilimsel Araştırma ve Yazma El Kitabı. Gözem Yayınları.
• Srivastava, S. (2015). Archaeotourısm: An approach to herıtage conservatıon and area development. Global Journal of Engineering, Science&Social Science Studies, 1(2), 31-42.
• Sonkaya, A. K. (2021a). Müze ve örenyeri verileri ışığında Türkiye’de arkeoloji turizmi. C. Avcıkurt, A. Köroğlu & M. O. İlban (Ed.), 21. Ulusal-5. Uluslararası Turizm Kongresi Bildiriler Kitabı içinde (s. 1247-1257). Detay Yayıncılık.
• Sonkaya, A. K. (2021b). Arkeoloji turizminde kavram, kapsam ve konum. M. A. Yılmaz, B. Can & M. Işıklı (Ed.), Anadolu Arkeolojisiyle Harmanlanmış Bir Ömür Mehmet Karaosmanoğlu’na Armağan içinde (s. 649-667). Bilgin Kültür Sanat Yayınları.