Külkedisi Masalı ile Amor Psyche Söylencesindeki Ortak izlekler

Yıl 2024, Cilt: 28 Sayı: 4, 526 - 533, 30.12.2024

Cemile Akyıldız Ercan , Ahmet Sarı

https://doi.org/10.53487/atasobed.1472931

Öz

Çalışmamızda toplumsal bellek ve kültür bağlamında önemli olan masal ve söylenceler hakkında bilgiler vermeye çalışacağız. Masal ve mitolojik söylencelerde yasağın ele alınmasını ve özellikle yasağı çiğneyen cinsiyetin kadın olarak söz konusu edilmesine değinerek bunlara bazı örnekler vereceğiz. Bu bağlamda Grimm Kardeşler hakkında kısa bilgi vererek yaşadıkları dönemde yani Romantizm döneminde sözlü olarak anlatılan masalları köy köy kasaba kasaba dolaşarak kaleme almaları önemlidir. Özellikle masal denilince ilk akla gelen Alman Jacob ve Wilhelm Grimm kardeşlerin masalları gelir. Bu bağlamda Grimm Kardeşler hakkında kısa bilgi vererek yaşadıkları dönemde yani Romantizm döneminde sözlü olarak anlatılan masalları köy köy kasaba kasaba dolaşarak kaleme aldıkları Çocuk ve Ev Masalları adlı çalışmalarındaki Külkedisi masalını inceleyeceğiz. Aynı zamanda Romalı şair Lucius Apuleius’un Metamorfoz adlı eserinde ele aldığı Amor ve Psyche (Aşk ve Ruh) söylencesini ele alacağız. Rus masal araştırmacısı Vladimir Propp’un masallar için belirlediği otuz bir maddenin birkaçını Külkedisi masalında tespit etmeye çalışacağız. Öncelikle hem Külkedisi masalını hem de Amor ve Psyche söylencesini kısaca anlatacağız. Bu bağlamda ele aldığımız çalışmada mitolojik söylencelere, masallara göndermelerde bulunarak ortak paydalara ve farklılıklara değineceğiz.
Amor ve Psyche söylencesi ile Külkedisi masalının ortak paydalarının yoğun bir şekilde benzerlik gösterdiğini ortaya sunarken bunların neler olduğunu tespit edeceğiz. Özellikle merak ve yasağı çiğneme bağlamında ele aldığımız çalışmalarımız dışında Orpheus ve Euridiyke gibi söylencelerden ve Pamuk Prenses gibi masallardan örnekler vereceğiz. Hem söylenceler hem de masallar insanoğlunun tarihi kadar eski olduğunu söyleyebiliriz ve bu bağlamda da merak ve itaatsizlik insanlığın cennetten kovulmasına salık vermiştir. Bundan dolayı çalışmamızda merak ve itaatsizliğin nelere yol açabileceğini inceleyeceğimiz masal ve söylenceden yola çıkarak ortaya koymaya çalışacağız. Hem masallarda hem de söylencelerde ortak motiflerin- izleklerin varsa farklılıkları araştırırken büyülü bir yolculuğa çıkıp bunları çalışmamızda göstereceğiz. Hem örnek verdiğimiz masallarda hem de söylencelerde kahramanlar kendi kararlarının ve itaatsizliklerinin sonuçlarıyla yüzleşmek zorunda kalışlarına ve kendi seçimlerinin ve eylemlerinin getirdiği olumsuzluklarla başa çıkma sürecinde de nasıl zorlu sınav ve yolculuklar ile karşılaştıklarını tespit edeceğiz.

Anahtar Kelimeler

Grimm Kardeşler, Masal, Söylence, Lucius Apuleius, Külkedisi, Amor ve Psyche

Kaynakça

• Ackermann, E. (2021). Die schönsten Maerchen der Welt, Anaconda Verlag, München.
• Akyıldız Ercan, C. (2021). “Grimm Masallarında Kötücül Üvey Anne İmgesi”. Funda Kızıler Emer (Ed.) & İnci Aras (Ed.), Edebiyat ve Gündem: Kadın Sorunu, (106-120), Nisan Kitabevi.
• Bettelheim, B. (1999). Büyünün Yararları-Peri Masallarının Anlam ve Önemi (Masal- Mit –İyimserlik Kötümserlik), (Çev: Sevinç Kabakçıoğlu), Kuram Dergisi, Kitap: 6.
• Bilkan, A.F. (2009). Masal Estetiği, Timaş Yayınları, İstanbul.
• Kershaw, S.P. (2018). Yunan Mitolojisi Rehber Kitabı, (Çev: Şefik Turan), Salon Yayınları, İstanbul. (Orijinal çalışma: A Brief Guide To The Greek Myths, 2007).
• Köhlmeier, M. (1998). Tanrıların Masalları, (Çev: Atilla Dirim), Yurt Kitap Yayın, Ankara. (Orijinal çalışma Sagen des klassischen Altertums 1996).
• Propp, V. (1985). Masalın Biçimbilimi, (Çev: Mehmet Rifat-Sema Rifat), BFS Kent Yayınevi İstanbul. https://www.grimmstories.com/de/grimm_maerchen/aschenputtel Erişim tarihi: 31.05.2021 https://www.everyday-feng-shui.de/wesen-und-bedeutung-des-haselnuss-baumes/ Erişim tarihi: 12.11.2022
• https://fraubirkenbaum.wordpress.com/2015/10/22/haselstrauch-magie_brauchtum/ Erişim tarihi: 12.09.2022