İkinci Dünya Savaşı’nın Ardından ABD’nin Türkiye’ye Yönelik Başlattığı Askerî Yardımlara Truman Doktrini ve Marshall Planı’nın Etkisi

Yıl 2022, , 9 - 23, 26.07.2022

Ercan Kostak

https://doi.org/10.5152/JA.2022.4-19

Öz

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra başlayan soğuk savaş yıllarında dünya ve Türkiye; siyasi, askerî, ekonomik, sosyal, kültürel vb. birçok anlamda değişim ve dönüşüm yaşamıştır. Türk ordusunda da bu değişim ve dönüşüm çok derin olmuştur. Osmanlı İmparatorluğu’ndan beri süregelen ve Türkiye Cumhuriyeti’nde imkânlar nispetinde devam eden Türk ordusunun modernleşme, değişim ve dönüşüm süreci; İkinci Dünya Savaşı sonrasında artmıştır. 1947 yılının iki önemli olayı, Truman Doktrini ve Marshall Planı, İkinci Dünya Savaşı sonrası döneminin geçiş devresini sona erdirmiş ve soğuk savaş devresini açmış, Truman Doktrini’nden, Türkiye’nin 18 Şubat 1952 tarihinde NATO’ya girişine kadar, stratejik düşünceler ABD’nin Türkiye’ye karşı politikasının seyrinde önemli bir etki yaratmıştır. ABD, Truman Yardımı kapsamında Yunanistan ve Türkiye’ye askerî yardım başlatmış, ardından Avrupa’nın ekonomik kalkınması için Marshall Planı’nı devreye sokmuş, bu yeni dış politika anlayışı doğrultusunda NATO ile Batı ittifakı kurmuştur. Türkiye, Truman Doktrini ve Marshall Planı kapsamında aldığı ABD yardımları ile Türk Silahlı Kuvvetleri başta olmak üzere tüm kurumlarını batı normlarına göre düzenlemiştir.

Anahtar Kelimeler

Marshall Planı, Askerî Yardım, Truman Doktrini, Türk Silahlı Kuvvetleri

The Effect of the Truman Doctrine and the Marshall Plan on the Military Aid Started by the USA After World War II

Öz

The world and Turkey during the cold war years that started after the 2nd World War; political, military, economic, social, cultural etc. It has undergone many changes and transformations. This change and transformation in the Turkish army has been very deep. The modernization, change and transformation process of the Turkish army, which has been going on since the Ottoman Empire and continues in the Republic of Turkey within the bounds of possibilities; It increased after World War II. Two important events of 1947, the Truman Doctrine and the Marshall Plan, ended the transitional period of the post-World War II period and opened the cold war period. From the Truman Doctrine to Turkey's entry into NATO on February 18, 1952, strategic considerations were at the forefront of the United States. It had a significant impact on the course of Turkey's policy towards Turkey. The USA initiated military aid to Greece and Turkey within the scope of the Truman Aid, then activated the Marshall Plan for the economic development of Europe, and established a Western alliance with NATO in line with this new foreign policy understanding. Turkey has organized all its institutions, especially the Turkish Armed Forces, according to western norms, with the US aid it received under the Truman Doctrine and Marshall Plan.

Anahtar Kelimeler

Marshall Plan, Military Aid, Truman Doctrin, Turkish Armed Forces

Kaynakça

• Açıkalın, C. (1947). Turkey’s international relations. International Affairs, 23(4), 477-491.
• Akalın, C. (2003). Soğuk savaş ABD ve Türkiye-1 olaylar-belgeler (1945-1952). Kaynak Yayınları.
• Akşam. (1948, 12 Aralık).
• Akşam. (1947, 14 Mart).
• Akşam. (1947, 16 Mart ).
• Akşam. (1948, 31 Ekim). 17 memlekette Amerikan askerî heyeti var.
• Akşam. (1948, 28 Temmuz).
• Akşam. (1946, 5 Nisan).
• Akşam. (1948, 6 Aralık) .
• Akşam. (1948, 17 Ağustos). Amerika hava bakanı İstanbul’da.
• Akşam. (1948, 7 Aralık). Başkan Truman’ın kongreye raporu.
• Akşam. (1949, 18 Mart). Truman’ın Türkiye’ye dair kongreye raporu.
• Akşam. (1948, 16 Ağustos). Türkiye ve Yunanistan’a yardım.
• Akşam. (1949, 21 Mart ). Türkiye’ye malzeme sevkiyatı arttırılacak.
• Armaoğlu, F. (1991). Belgelerle Türk-Amerikan münasebetleri. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Armaoğlu, F. (2000). Atatürk dönemi Türk-Amerikan ilişkileri, Atatürk dönemi Türk dış politikası (Berna Türkdoğan, Ed). Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Armaoğlu, F. (2004). 20. yüzyıl siyasi tarihi 1915-1995, I-II.
• Armaoğlu, F. (2010). 20. yüzyıl siyasi tarihi. Alkım Yayınları.
• Aslan, M. (2014). ABD’nin 2. Dünya Savaşı sonrası uyguladığı dış politikasının Türkiye’ye etkileri (1945-1952) [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• Ataöv, T. (1968). Soğuk harbin doğuşu: San Francisco’dan mihver barış toplantılarına. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, XXIII(1), 309-356.
• Ataöv, T. (1969). Amerika, NATO ve Türkiye. Aydınlık Yayınları.
• Aydın, M. (2019). İkinci Dünya Savaşı ve Türkiye, 1939-1945. İçinde B. Oran (Ed.), Türk dış politikası: Kurtuluş Savaşından bugüne olgular, belgeler, yorumlar, 1919-1980 (23rd ed.). I, İletişim Yayınları, 399-476.
• Aydın, M. (2019). Ödünç verme-kiralama (Lend and lease) yasası kutusu. İçinde B. Oran (Ed.), Türk dış politikası: Kurtuluş Savaşından bugüne olgular, belgeler, yorumlar, 1919-1980 (23rd ed.). I, İletişim Yayınları.
• Aydoğan, M. (1999). Yeni dünya düzeni Kemalizm ve Türkiye. II, Otopsi Yayınları.
• Ayın Tarihi. (1948, Ocak). No: 170.
• Ayın Tarihi. (1947, Mart). No: 160.
• Ayın Tarihi. (1947, Eylül). No: 166.
• Ayın Tarihi. (1947, Ekim). No: 167.
• Barda, S. (1955). Amerikan iktisadî yardımları ve Türkiye. İktisat ve Maliye Mecmuası, II(51), 177-195.
• Barkay, G. İ. (2001). Amerikan diplomasisinde Türkiye. Büke Yayınları.
• Bayındırlık Bakanlığı. (1981). 1981 Türkiye karayolları istatistik yıllığı. Karayolları Genel Müdürlüğü Matbaası.
• BCA. (1951,12 Ocak). “Life Mecmuası”nda Nerin E. Gün imzalı ABD yardımının Türkiye’deki sonuçları konulu makalenin tercümesi.
• BCA. (1953, 14 Temmuz). “New-York Journal American” ve “N.Y. Herald Tribune”de yayınlanan ABD yardımının semeresi görülüyor başlıklı makalenin tercümesi.
• BCA. (1948, 20 Eylül). “Ulus”un ABD Ajansına dayanarak Türkiye’nin Marshall yardımında samimi olmadığını belirten haberi üzerine Basın ve Yayın Umum Müdürlüğü’nce yazılan yazı.
• BCA. (1947, 24 Temmuz). ABD yardımından Bayındırlık işlerine ayrılan miktarca alınacak makine ve malzemenin yerinde seçim için Amerika’ya gönderilecek iki yetkiliye gündelik verilmesi.
• BCA. (1951, 3 Mart). ABD yardımıyla ilgili aleyhte propaganda yapan Life Dergisi’ne yazılan cevabi mektuplar.
• BCA. (1951, 7 Ocak). Marshall Yardımı ve Atlantik Paktı ile ilgili gazete kupürleri.
• BCA. (1951, 14 Ekim). Türkiye’nin dış politikası ve yabancı ülkelerle diplomatik ilişkileri, ABD yardımına dair belge.
• Bengil, V. (1955). Amerikan yardımı. Siyasi İlimler Mecmuası, XXIV(287), 196-400.
• Berkes, N. (1997). Unutulan yıllar. İletişim Yayınları.
• Berksan, N. (1951). Yol davamız nerede?. Akın Matbaası.
• Bora, T. (2004). Türkiye’de siyasal ideolojilerde ABD/Amerika imgesi: Amerika: En Batı ve başka Batı. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, III (Modernleşme ve Batıcılık), 147-169.
• Bostanoğlu, B. (1999). Türkiye-ABD ilişkilerinin politikası.
• Büktaş, B. (1951, 5 Eylül). Türkiye’nin sınai kalkınması. Cumhuriyet.
• Byrnes, J. (1948). Açık konuşalım (Semih Yazıcıoğlu, Çev.) (1st ed.). İnkılâp Kitabevi.
• Cengiz, R. (2009). NATO’ya giriş sürecinde Türk-Amerikan ilişkileri ve Amerikan Askerî yardımlarının Türk Silahlı Kuvvetleri’ne etkisi [Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• Cıla, M. S. (2014). II. Dünya Savaşı sonrası Türkiye-ABD İlişkileri [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• Cumhuriyet. (1946, 8 Mayıs). Dün Amerika ile mali bir anlaşma imza ettik.
• Cumhuriyet. (1947, 10 Ekim).
• Cumhuriyet. (1947, 11 Nisan).
• Cumhuriyet. (1948, 12 Şubat).
• Cumhuriyet. (1947, 12 Temmuz).
• Cumhuriyet. (1947, 13 Mart).
• Cumhuriyet. (1947, 14 Mart).
• Cumhuriyet. (1948, 16 Mayıs).
• Cumhuriyet. (1948, 17 Mayıs).
• Cumhuriyet. (1947, 18 Haziran).
• Cumhuriyet. (1947, 20 Eylül).
• Cumhuriyet. (1947, 21 Mart).
• Cumhuriyet. (1947, 22 Mart).
• Cumhuriyet. (1947, 24 Mayıs).
• Cumhuriyet. (1947, 25 Eylül).
• Cumhuriyet. (1948, 27 Mart) .
• Cumhuriyet. (1947, 27 Mayıs).
• Cumhuriyet. (1948, 27 Mayıs).
• Cumhuriyet. (1948, 30 Mart).
• Cumhuriyet. (1948, 5 Ekim).
• Cumhuriyet. (1947, 6 Ekim).
• Cumhuriyet. (1946, 9 Mayıs).
• Cumhuriyet. (1947, 9 Nisan).
• Cumhuriyet. (1947, 28 Ağustos). Amerika hükümeti bizim için ne düşünüyor.
• Cumhuriyet. (1947, 2 Mart). Amerika’nın Türkiye’ye iktisadi yardımı.
• Cumhuriyet. (1947, 10 Mart). Amerika’nın Türkiye’ye yapacağı teklifler.
• Cumhuriyet. (1947, 23 Nisan). Amerikan ayanı yardımı kabul etti.
• Cumhuriyet. (1947, 13 Temmuz). Amerikan Yardımı Anlaşması imzalandı.
• Cumhuriyet. (1947, 8 Nisan). Amerikan Yardımı için Rusyanın noktai nazarı.
• Cumhuriyet. (1947, 29 Haziran). Amerikan Yardımı.
• Cumhuriyet. (1947, 10 Ağustos). Amerikan Yardımına dair Salih Omıırtak’ın demeci.
• Cumhuriyet. (1947, 1 Ağustos). Amerikanın millî dış politikası.
• Cumhuriyet. (1947, 24 Mayıs). Evvelki gün gelen Amerikan askerî heyeti.
• Cumhuriyet. (1947, 15 Mart). Rus basını Truman’a karşı hücuma geçti.
• Cumhuriyet. (1948, 4 Nisan). Truman Yardım Kanununu dün imza etti.
• Cumhuriyet. (1947, 13 Mart). Truman’ın tarihi nutku.
• Cumhuriyet. (1947, 23 Mart). Türkiye niçin yardıma muhtaçtır?.
• Cumhuriyet. (1948, 9 Temmuz). Türkiye-Amerika İşbirliği Anlaşması mecliste tasdik edildi.
• Cumhuriyet. (1947, 22 Mart). Türkiye’nin durumu.
• Cumhuriyet. (1947, 27 Mart). Türkiye’nin iktisadi durumu.
• Cumhuriyet. (1947, 10 Mayıs). Yardım Projesi dün kabul edildi.
• Cumhuriyet. (1947, 21 Mart). Yardım Projesi için müzakereler başladı.
• Cumhuriyet. (1947, 6 Nisan). Yardım Projesi.
• Cumhuriyet. (1947, 22 Mayıs). Yardım tasarısı.
• Çetin, B. (2011). Türkiye’de karayollarının gelişimine tarihsel bir bakış. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, (10), 123-150.
• Çınar, Y. (2018). Modernleşme ve bağımlılık teorisi ekseninde Marshall Yardımı ve Türkiye. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, XVI(2), 325-350.
• Çomak, H. (1998). İkinci Dünya Harbi ve Türkiye, harbin sonrasında Türkiye-ABD ilişkileri, ABD’nin Türkiye’ye yardım politikası (Truman Doktrini ve Marshall Plânı). Altıncı Askerî Tarih Semineri Bildirileri, (20-22 Ekim 1997). Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, 460-474.
• Daver, A. (1947, 23 Haziran). Amerika, Türkiye ile tedafüî bir ittifak yapmalı. Cumhuriyet.
• Daver, A. (1948, 12 Ocak). Amerikanın bize verdiği harp gemileri. Cumhuriyet.
• Değer, M. E. (1998). Oltadaki balık Türkiye. Toplumsal Dönüşüm Yayınları.
• Değer, M. E. (1977, 12 Temmuz). Truman Doktrini’nin 30.yılı. Cumhuriyet.
• Düstur. (1945, 10 Temmuz). 3. Tertip, 26, no:1285.
• Düstur. (1947). 3. Tertip, 28.
• Düstur. (1948, 8 Temmuz). 3. Tertip, 29, no: 5253.
• E. De Shazo, T. (1949). Türkiye’ye yardım (Ömer İnönü, Çev.). Ordu Dergisi, Askerî Basımevi, 150, 131-137.
• Ekinci, N. (1997). II. Dünya Savaşından sonra Türkiye’de çok partili düzene geçişte dış etkenler. Toplumsal Dönüşüm Yayınları.
• Ekinci, N. (2002). ABD arşiv belgeleri ve değişen Dünya siyasal konjonktürünün ışığında Mac Arthur’un Türkiye ziyareti ve İkinci Dünya Savaşı sonrası Türk-Amerikan ilişkilerine olumlu etkisi. Yeni Türkiye, Türkoloji ve Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi Özel Sayısı II, VIII(44), 510-516.
• Erendor, M. (2015). Ötüken’den Ankara’ya Türk Ordusu tarihi. Bilgeoğuz Yayınları.
• Erhan, Ç. (1996). Ortaya çıkışı ve uygulanışıyla Marshall Planı. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, LI/1, 284-287.
• Erhan, Ç. (2001). Türk-Amerikan ilişkilerinin tarihsel kökenleri. İmge Kitabevi.
• Erhan, Ç. (2019). ABD ve NATO’yla ilişkiler. İçinde B. Oran (Ed.), Türk dış politikası: Kurtuluş Savaşından bugüne olgular, belgeler, yorumlar, 1919-1980 I (23. ed.) İletişim Yayınları, 522-575.
• Esen, M. S. (1947). Amerikalıların yurdumuzdaki tetkikleri. Cumhuriyet.
• Esmer, A. Ş. (1948). Türkiye ve Marshall Planı. Ulus.
• Fırat, M. (2019). Yunanistan’la ilişkiler. İçinde B. Oran (Ed.), Türk dış politikası: Kurtuluş Savaşından bugüne olgular, belgeler, yorumlar, 1919-1980 I (23. ed.) İletişim Yayınları, 576-614.
• Gerger, H. (1987). O yıllar. Dost Kitabevi.
• Gevgilili, A. (1987). Yükseliş ve düşüş. Bağlam Yayınları.
• Gönlübol, M. (1974). Olaylarla Türk dış politikası (1919-1973). Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Gönlübol, M., & Ülman, H. (1966). Türk dış politikasının yirmi yılı (1945- 1965). Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, XXI, 143-182.
• Gönlübol, M., & Ülman, H. (1969). Olaylarla Türk dış politikası (1919-1965). Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Gönlübol, M., & Ülman, H. (2014). Amerika Birleşik Devletleri’nin Türkiye’yi desteklemeye başlaması. Olaylarla Türk dış politikası (1919-1995) (10. ed.). Siyasal Kitabevi, 201-210.
• Gönlübol, M., & Ülman, H. (2014). Truman Doktrini ve Marshall Planı. Olaylarla Türk dış politikası (1919-1995) (10. ed.), Siyasal Kitabevi, 211-222.
• Güler, Y. (2004). II. Dünya Harbi sonrası Türk-Amerikan ilişkileri (1945-1950). Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, V(2), 209-224.
• Güven, S. (1991). 1950’li yıllarda Türkiye ekonomisi üzerinde Amerikan kalkınma reçeteleri. Ezgi Kitabevi.
• Harris, George S. (1972). Troubled alliance, Turkish-American problems in historical perspective, 1945-1971.
• Hürriyet. (1948, 26 Mayıs).
• Hürriyet. (1948, 8 Mayıs). Avrupa’nın en modern ordusu haline geliyor.
• Isaacs, J., & Downing, T. (1998). Cold war, an illustrated history, 1945-1991. Little, Brown and Company.
• Kalyon, L. (2010). Truman Doktrini üzerine bir analiz. Güvenlik Stratejileri Dergisi, VI(11), 7-26.
• Karakaş, N. (2013). Türk-Amerikan siyasi ilişkileri (1939-1952). Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Kayalı, K. (2005). Ordu ve siyaset 27 Mayıs-12 Mart. İletişim Yayınları.
• Kennedy, P. (1991). Büyük güçlerin yükseliş ve çöküşleri (Birtane Karanakçı, Çev.) (3rd ed.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Koçak, C. (1984). İkinci Dünya Savaşı yıllarında cumhuriyetin barış politikası. İnönü özel sayısı, Yapıt Toplumsal Araştırmalar Dergisi, 8, 12-28.
• Kuvvet. (1947, 2 Nisan).
• Malkoç, E. (2006). Türk basınında Truman Doktrini ve Türkiye’ye Amerikan yardımları (1947-1950). Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, 9, 89-127.
• Mcghee, G. (1992). ABD-Türkiye-NATO-Ortadoğu (Belkıs Çorakçı, Çev.). Bilgi Yayınları.
• Nadi, N. (1947, 15 Temmuz). Amerikan yardımı. Cumhuriyet.
• Nadi, N. (1947). Bir dönüm noktası. Cumhuriyet.
• Nadi, N. (1947, 24 Mayıs). Hayırlı olsun. Cumhuriyet.
• Oğuz, O. (1966). Marshall Planı (konferans). Sulhi Garan Matbaası.
• Oran, B. (2001). Türk dış politikası (1919-1980). I, İletişim Yayınları.
• Oran, B. (2019). Batı bloku ekseninde Türkiye-1:1945-1960. Türk dış politikası: Kurtuluş Savaşından bugüne olgular, belgeler, yorumlar, 1919-1980 (23. ed.). İletişim Yayınları, I, 477-498.
• Öymen, A. (2002). Bir dönem bir çocuk (7. ed.). Doğan Kitap.
• Özçelik, M. (2010). İkinci Dünya Savaşı’nda Türk dış politikası. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29, 253-269.
• Özdemir, H. (1989). Rejim ve asker. Anfa Yayınları.
• Ribard, A. (1983). İnsanlığın tarihi (Erdoğan Başar, Çev.). Say Yayınları.
• Rustow, D. A. (1970). Türkiye’de ordu. Harp Akademileri Komutanlığı Yayınları.
• Sadak, N. (1947, 16 Mart). Amerikan Yardımı dolayısı ile iki yanlış tefsir. Akşam.
• Sander, O. (2016). Türk Amerikan ilişkileri (1947-1964) (1.ed.). İmge Kitabevi.
• Sarınay, Y. (1988). Türkiye’nin Batı ittifakına yönelişi ve NATO’ya girişi (1939-1952). Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Sever, A. (1997). Soğuk Savaş kuşatmasında Türkiye, Batı ve Ortadoğu (1945-1958). Boyut Yayınları.
• Silan, C. S., (Çev.). (1948). Amerika-Türk yardım programı. Genelkurmay Başkanlığı Yayınları.
• Son Posta. (1947, 17 Mart).
• Son Posta. (1947, 21 Mart).
• Son Posta. (1947, 2 Eylül). Meclis Amerika Yardım Tasarısını iki partinin ittifakıyla kabul etti.
• Son Posta. (1948, 9 Temmuz). Türkiye-Amerika İşbirliği Anlaşması tasdik edildi.
• Soysal, İ. (1977). Türk-Amerikan siyasal ilişkilerinin ana çizgileri. Belleten. Türk Tarih Kurumu Basımevi, , XLI(162), 257-266.
• Soysal, İ. (2000). Türkiye’nin siyasal antlaşmaları (1920-1945). I, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Sönmezoğlu, F. (2006). 2. Dünya Savaşı’ndan günümüze Türk dış politikası. Dergâh Yayınları.
• Şimşir, B. (1996). Bizim diplomatlar. Bilgi Yayınları.
• Şimşir, B. (1984). Ermeni propagandasının Amerika boyutu üzerine.
• T.C. Resmi Gazete,26.
• T.C. Resmi Gazete. (1946). No: 6303.
• T.C. Resmi Gazete. (1948, 13 Temmuz). 6956.
• Tanin. (1947, 10 Mart)
• TBMM Tutanak Dergisi. (1948, 2 Şubat). C. 10, 8. Dönem, Toplantı: 2, 37. Birleşim.
• TBMM Tutanak Dergisi. (1946, 8 Mayıs). C. 32, 7. Dönem, Toplantı: 3.
• Terzioğlu, S. A. (1965). Türk Ordusu. Başnur Matbaası.
• The New York Times. (1947, 11 Mart).
• The New York Times. (1947, 13 Mart).
• Topal, C. (2013). Soğuk Savaşın ilk yıllarında Türkiye-ABD ilişkilerinde ekonomik yardımların etkisi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6, 111-121.
• Tören, T. (2007). Yeniden yapılanan dünya ekonomisinde Marshall Planı ve Türkiye uygulaması. Sosyal Araştırmalar Vakfı.
• Tunçkanat, H. (1975). İkili anlaşmaların içyüzü: iktisadi, askerî, siyasi (3. ed.) Ekim Yayınları.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Arşivi. (1951, 28 Şubat). 28 Şubat 1951 tarih ve 5750 sayılı, Avrupa Ekonomik İş Birliği Sözleşmesi ve Marshall Yardım Planı çerçevesi dâhilinde temin edilen yardımlar karşılığı Türk liralarından bütçeye taalluku gerekenlerin bütçe hesaplarına intikal şekli hakkında kanunun Cumhurbaşkanı tarafından imzalanarak, yayınlanmak üzere gönderildiği hk. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Arşivi. (1948, 2 Ocak). Başbakanlık Basın Yayın Genel Müdürlüğü’nün, Dışbakanları Konferansı ve Marshall Planı’na karşı ABD’de baş gösteren yeni bir muhalefet cereyanı hakkında gönderdiği yazı.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Arşivi. (1951, 31 Mayıs). İstanbul›da Hollenbach Firması’nın Marshall Planı’ndan sağlanan kredilerden, oto kamyon yedek parçaları ithali için ticarethanesine bir hisse ayrılmadığına dair Ekonomi ve Ticaret Bakanlığından gelen yazı.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Arşivi. (1949, 31 Kasım). Kongre delegeleri namına Cihanbeyli CHP Kongre Başkanı Sami Celepli’nin, bol miktarda verilen tohumluk ve Marshall Yardımı’ndan dolayı Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’ye gönderdiği tazim telgrafına ilişkin cevabi teşekkür yazısı.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Arşivi. (1950, 23 Eylül). Marshall Yardım Planı doğrultusunda Türkiye’ye tetkik gezisi yapan heyetin başkanı Russell H. Dorr tarafından Cumhurbaşkanı Celal Bayar’a sunulan on üç sahifelik not.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Arşivi. (1952). Marshall Yardımı ve dağıtımı hakkında hazırlanan bilgi notları.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Arşivi. (1948, 9 Ocak). Türkiye Cumhuriyeti Maliye Bakanlığı tarafından Marshall Planı hakkında not hazırlanmıştır.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Arşivi (BCA). (1948, 15 Ocak). Türkiye’ye yapılacak ABD yardımından bahseden makaleyi ihtiva eden, Walter Lipmann’ın “New York Herald Tribune”de yayınlanan yazısı hakkında.
• Uçarol, R. (2000). Siyasi tarih (1789-1999) (5. ed.). Filiz Kitabevi.
• Ulus. (1947, 14 Mart).
• Ulus. (1947, 15 Mart).
• Ulus. (1948, 19 Nisan).
• Uslu, N. (2000). Türk Amerikan ilişkilerinde Kıbrıs.
• Ülman, H. (1961). Türk-Amerikan diplomatik münasebetleri: 1939-1947. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Ülman, H., Sander, O. (1972). Türk dış politikasına yön veren etkenler (1925-1963). Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, XXVII(1), 1-24.
• Vatan. (1947, 13 Temmuz).
• Vatan. (1947, 6 Haziran).
• Weisband, E. (2002). 2. Dünya Savaşı ve Türkiye (M. Ali Kayabağ ve Örgen Uğurlu, Çev.). Örgün Yayınları.
• Weisband, E. (1974). İkinci Dünya Savaşı’nda İnönü’nün dış politikası (M. Ali Kayabağ, Çev.). Milliyet Yayınları.
• Yalçın, O. (2008). Türk Hava Harp sanayi tarihi [Yayımlanmış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• Yerasimos, S. (1980). Az gelişmişlik sürecinde Türkiye, Dünya Savaşı’ndan 1971’e (Babür Kuzucu, Çev.). Belge Yayınları.
• Yetkin, Ç. (2003). Karşı devrim 1945-1950. Otopsi Yayınları.
• Yıldız, M. (2017). 1945-1960 dönemi hazırlanan yabancı raporların Türk sanayi politikalarına etkileri. Turkish Studies, XII(31), 303-318.
• Yılmaz, M. (2000). Marshall Yardımı ve Türk Silahlı Kuvvetleri [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü].
• Yuvalı, A. (1991). Ermeni isyanlarında misyoner okullarının rolü. Yakın tarihimizde Kars ve Doğu Anadolu sempozyumu, 17-21 Haziran 1991. Kars Valiliği ve Atatürk Üniversitesi Yayınları, 203-214.