DEMOKRAT PARTİ DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI VE BU POLİTİKANIN DİNAMİKLERİNE ETKİ EDEN DIŞ GELİŞMELER

Yıl 2012, Cilt: 1 Sayı: 1, 299 - 318, 18.03.2016

Olcay Özkaya Duman Haktan Birsel

Öz

İkinci Dünya Savaşı’nın sona ermesinin ardından Atatürk’ün altı yıl önce ifade ettiği ön
görüsü gerçekleşmiş, savaştan yara almadan ve gücünü arttırarak çıkan Sovyet Sosyalist
Cumhuriyetler Birliği, dünyayı ikiye bölerek ve Soğuk Savaş dönemini başlatarak dünyayı
yeni bir jeostratejik yapı ile karşı karşıya getirmiştir. Bu jeostratejik yapının ana esaslarını,
Yeni bir dünya düzeninin tek lider algılamasının yok edilmesi ve daha demokratik yönetim
sistemlerin kurulması ile yayılmacı bir yapıya sahip olan SSCB’den korunma doktrinlerine
göre güçlü yapılar oluşturulması olarak özetlemek mümkündür. İki kutuplu yenidünya
düzeninde taraflardan biri bahsettiğimiz üzere SSCB iken diğeri ABD olmuştur. Dünya bu
iki kutup arasında gerçekleşecek ve adına “Soğuk Savaş” denilen bir sıkı rekabete tanıklık
edecek.
Dolayısı ile 1946 yılından itibaren Batı’da yeni dengeler ve bu dengelerin ortaya
koymaya çalıştığı başkalaşmış yeni bir siyasi atmosfer oluşmuştur ve Türkiye’de bu
süreçten itibaren aynı siyasi atmosferin etkisi altına girmiştir. Bu yeni politik algılama
Türkiye’de Milli Şef İnönü’nün siyasi sistemini dağıtmış ve DP’nin ortaya çıkışı ile çok
partili siyasi yaşam başlamıştır. 1950 yılı ise Türkiye için Atatürk döneminden sonra
bağımsızlık tabanlı iç ve dış politikaların terk edilişi ve Batı dünyasına entegre olabilmek
için kusursuz bir sadakat gösterilmesi bakımından ilk kırılma noktası olmuştur. Batı’ya
yakın ve yönelimli girişimler yaşamın farklı alanlarında kendine yer bularak Türkiye’yi bu
önemli merkeze çekmiş. Türkiye bölgede denge unsuru olarak var olan algısını Batı
dünyası için de ortaya koyma süreci içerisine girmiş bulunur.

Anahtar Kelimeler

SSCB, Demokrat Parti, ABD, NATO, Politika

Kaynakça

• Ahmad, Turgay Bedia ve Feroz, Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi 1945-1971, Bilgi Yayınları, Ankara 1976.
• Ahmad, Feroz, Demokrasi Sürecinde Türkiye (1945-1980), Çev.:Ahmet Fethi, Hil yayınları, İstanbul, 1994.
• Ahmad, Feroz, Modern Türkiye’nin Oluşumu, İstanbul, 1999.
• Akşin, Sina; “Siyasal Tarih(1950-1960)”, Türkiye Tarihi 4 Çağdaş Türk Dünyası 198-1980, IV, Cem Yayınları, İstanbul 2005.
• Albayrak; Mustafa, “DP Hükümetlerinin Politikaları”, Türkler Ansiklopedisi, Yeni Türkiye Yayınları, XVI, Ankara 2002.
• Avcıoğlu; Doğan, Milli Kurtuluş Tarihi 1839’dan 1991’e, Tekin Yayınevi, Ankara 1991.
• Adevelioğlu, Atay-Kürkçüoğlu Ömer; “Filistin Sorunu”, Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler ve yorumlar, I, İletişim
• Yayınları, İstanbul, 2002, s.651.
• Batyal, Yaşar; “Demokrat Parti Dönemi Ekonomi Politikası”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, X, Sayı 40, Ankara, 2007.
• Benhür, Çağatay; “1945-1946 Yıllarında Türkiye’de Politik Gelişmelere Genel Bakış”, Journal of Qafgaz Üniversity, 24. sayı,2008.
• Çolak, Filiz; “Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş ve Demokrat Parti (1945-1950)”, Türkler Ansiklopedisi, XVI, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002.
• Doğaner, Yasemin; “İngiliz büyükelçiliği Yıllık Raporlarında Demokrat Parti Dönemi Türkiye’sinde Dış İlişkiler”, Beşinci Uluslararası Atatürk Kongresi, 8-12 Aralık 2003, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2005, s.653.
• Eker, Aytaç - Kılınç, Uğur; “Dış Politikada Gelişmeler ve Türk Dış Politika Perspektifleri”
• Cumhuriyet 1923-1998 Dönemi Değerlendirmesi Siyasal
• Değerlendirme, II, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1998.
• Erhan, Çağrı; “ABD ve NATO’yla İlişkiler”, Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, I, İletişim Yayınları, İstanbul, 2002.
• Eroğlu, Cem, Demokrat Parti, Tarihi ve İdeolojisi, İmge kitapevi, Ankara, 1990.
• Fırat Melek-Kürkçüoğlu, Ömer; “Orta Doğu’yla Olan İlişkiler”, Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, I, İletişim Yayınları, İstanbul, 2002.
• Fırat, Melek; “Yunanistan’la İlişkiler”, Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, I, İletişim Yayınları, İstanbul 2002.
• Gönlübol, Mehmet- Ülman, A. Haluk; 1945–1965 Dönemi Olaylarla Türk Dış Politikası ( 1919- 1945 ), Siyasal Kitabevi Yayınları, Ankara, 1996.
• Göktepe, Cihat; “Bağdat Paktı’ndan CENTO’ya Geçiş ”, Türkler Ansiklopedisi, XVI, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002.
• Hatipoğlu, Süleyman; Türkiye Cumhuriyeti’nin Dış Politikası, Hatay 2009.
• Karpat, Kemal; Türk Demokrasi Tarihi, Sosyal, Ekonomik, Kültürel Temeller, Afa Yayınları, İstanbul 1996.
• Kırkpınar, Leyla; “Demokrat Parti ve Muhalefet Stratejisi”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, S.1, Ankara 2002.
• Kocaoğlu, Mehmet; Topraklar ve İstismar Edilen İnsanlar Uluslar arası İlişkiler Işığında Orta Doğu Parçalanmak İstenen, Genel Kurmay Basımevi, Ankara 1995.
• Kongar, Emre; 21.Yüzyılda Türkiye 2000’li Yıllarda Türkiye’nin Toplumsal Yapısı, Remzi Kitabevi, İstanbul 2007.
• Mumcu Ahmet; Tarih Açısından Türk Devriminin Temelleri ve Gelişimi, İnkılâp Kitapevi, İstanbul 1992.
• Sander, Oral; Siyasi Tarih ( 1918–1994 ), İmge Kitabevi Yayınları, İstanbul 2001.
• Sarınay, Yusuf; “Türkiye’nin NATO’ya Girişi ”, Türkler Ansiklopedisi, XVI, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002.
• Sitembölükbaşı, Şaban; “Menderes Adnan”, İslam Ansiklopedisi, XXIX, Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2004.
• Tellal, Eren; “SSCB’yle İlişkiler’’, Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, I, İletişim Yayınları, İstanbul 2002.
• Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasi Partiler 1856-1952, İkinci baskı, İstanbul, 1995.
• Tuncay, Mete; “Siyasal Tarih(1950-1960)”, Türkiye Tarihi 4 Çağdaş Türkiye Tarihi 1908-1980, Yay. Yönetmeni Sina Akşin Cem Yayınları, İstanbul 1997.
• Turan,R.,Safran., Mustafa; Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi,Okutman Yayıncılık,Ankara,2009.
• Yücel, M. Serhan; “Menderes Dönemi (1950-1960)”, Türk Tarihi Ansiklopedisi, XVI, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002.
• Zürcher, E.Jan; Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İletişim yayınları, İstanbul 1998.