I. DÜNYA SAVAŞI’NDA ANADOLU’YA YERLEŞTİRİLEN MÜSLÜMAN ESİRLER HAKKINDA TEŞKİLÂT-I MAHSÛSA RİYASETİNE SUNULAN BİR RAPOR

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 2, 195 - 208, 21.12.2019

Asaf Özkan

Öz

Osmanlı Devleti, I. Dünya Savaşı’nda müttefiki olan Almanya ve Avusturya-Macaristan’ın ele geçirdiği esirlerden Müslüman olanlarını Osmanlı Devleti’ne getirerek bir kısmını cihada dâhil etmiş bir kısmını da Anadolu’da belirli merkezlere yerleştirmişti. Savaş şartları, Rum ve Ermenilere karşı uygulanan tehcir politikaları nedeniyle yaşanan üretim problemleri iskân edilen Müslüman esirlerle giderilmeye çalışılıyordu. Bu amaçla Anadolu’da yerleştirilen esirlerin durumunu yerinde incelemek üzere zaman zaman Teşkilat-ı Mahsusa tarafından gönderilen görevliler iskân bölgelerini dolaşarak esirlerin durumunu yakından takip ediyorlardı. Teşkilat-ı Mahsûsa tarafından 1916 yılı başlarında Anadolu’ya gönderilen Hüsamettin (Ertürk) Bey’in Anadolu’daki Müslüman esirlerin iskân edildiği bölgelerde yaptığı incelemeler sonucunda hazırlamış olduğu rapor, gerek esirlerin iskân şartları, gerekse devletin bu politikadan beklentileri noktasında oldukça önemli bilgiler içermektedir. Ekonomik olanaksızlıklar, kültürel farklılıklar gibi nedenlerle bu iskân politikası devletin beklentilerini karşılamaktan uzak kalmış olsa da savaşın sonuna kadar devam etmiştir.

Anahtar Kelimeler

I. Dünya Savaşı, Müslüman Esirler, Avusturya-Macaristan., Almanya, Hüsamettin Ertürk

A REPORT THAT WAS PRESENTED TO THE PRESIDENTIAL OFFICE OF THE OTTOMAN SPECIAL ORGANIZATION (TEŞKİLAT-I MAHSÛSA) ABOUT THE MUSLİM PRISONERS PLACED TO THE ANATOLIA IN THE FIRST WORLD WAR

Öz

In the First World War, the Ottoman Empire brought the prisoners who were Muslim ones captured by allied Germany and Austria-Hungary into the Ottoman Empire and placed some of them in certain centers in Anatolia and drove some of them to Jihad. Production problems experienced due to war conditions and deportation policies against Greek and Armenian people were trying to be solved by the resettled Muslim prisoners. For this purpose, officials who were sent by the ottoman Special Organization (Teşkilat-ı Mahsûsa) from time to time to examine the situation of the prisoners who were placed in Anatolia, were travelling the settlement areas and closely monitoring the situation of the prisoners. The report prepared by Hüsamettin (Ertürk) Bey, who was sent to Anatolia at the beginning of 1916 by the ottoman Special Organization (Teşkilat-ı Mahsûsa), as the result of his investigations in the regions where Muslim prisoners were inhabited in Anatolia, contains important information on both the prisoners settlement conditions and the expectations of the state from this policy. Depending on the reasons such as economic impossibilities and cultural differences, although this resettlement policy remained far from meeting the expectations of the state, but continued until the end of the war.

Anahtar Kelimeler

The First World War, Muslim prisoners, Hüsamettin Ertürk, Germany, Austria-Hungary, The Ottoman Special Organization

Kaynakça

• Askerî Tarih ve Stratejik Etüd Daire Başkanlığı Arşivi (ATASE)
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• DEMİR, Yaşar, “Birinci Dünya Savaşı’nın Müslüman Esirleri: Alman Kamplarında Tutulan Müslüman Esirler ve Osmanlı Devleti’nin Tutumu”, Bilig, S. 76, (Kış 2016), s. 139-158.
• DÜNDAR, Fuat, İttihat ve Terakki’nin Müslümanları İskân Politikası (1913-1918), 7. Baskı, İstanbul, 2018.
• GÜLBOY, Burak Samih, Mutlak Savaş Birinci Dünya Savaşı’nın Kökenleri Üzerine Clausewitzyen Bir Çözümleme, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2019.
• KELEŞYILMAZ, Vahdet, “I. Dünya Savaşı’nda Esir Askerler Üzerinde Panislamizm Propagandası Teşebbüsü”, Kebikeç, S. 10, (2000), s. 31-37.
• KELEŞYILMAZ, Vahdet, “Teşkilat-ı Mahsusa ve Cermen Esir Kamplarındaki Tatarlar”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, VI, S. 21, (1998), s. 65-80.
• KON, Kadir, Birinci Dünya Savaşı’nda Almanya’nın İslam Stratejisi, Küre Yayınları, İstanbul, 2013.