MUSTAFA KEMAL PASHA’S JOURNEY FROM SAMSUN TO ERZURUM: A SAMPLE OF COMMUNICATION WITH THE PUBLIC

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 1, 1 - 28, 04.07.2020

Erdal Aydoğan

Öz

When the Ottoman Empire lost the First World War, they were obliged to sign the Armistice of Mudros. The conditions imposed by the Armistice were really harsh for the Ottoman Empire. While the great powers were eager to implement these conditions as soon as possible, the rulers of the country were short-sightedly giving instructions to the civil-military administrators for the implementation of the conditions of the Armistice across the country. Those who did not want to implement the conditions were discharged.
Mustafa Kemal Pasha was also unwilling to abide by its terms because he found them highly harsh, and then he was treated in a similar way and invited to İstanbul. Mustafa Kemal Pasha arrived to Istanbul on November 13, 1918 and conducted various activities related to the future of the country during his stay there. As a result of these, the idea of struggle based on thoughts of Mustafa Kemal arose.
The attitude of Anatolian people against the occupations, the struggle and activities of Mustafa Kemal Pasha on his way of becoming a leader after his arrival to Samsun and his contact with people became the first steps of a new state based on national will.

Anahtar Kelimeler

National Will, Amasya Circular, PublicMeeting, Invasion, Association

MUSTAFA KEMAL PAŞA’NIN SAMSUN’DAN ERZURUM’A YOLCULUĞU: HALKLA İLETİŞİM ÖRNEĞİ

Öz

Osmanlı Devleti, I. Dünya Savaşı’nı kaybedince Mondros Mütarekesi’ni imzalamak mecburiyetinde kaldı. Bu mütareke çok ağır şartları ihtiva etmekteydi. Büyük devletler şartların en kısa sürede uygulanmasını isterken ülkeyi yönetenler olup bitenler karşısında basiretsiz ve mütarekenin bütün ülkede uygulanması için sivil-asker yöneticilere talimatlar veriyordu. Mütarekeyi uygulamak istemeyenler ise görevden alınıyordu.
Bu şartları ağır bularak uygulama konusunda itirazları olan Mustafa Kemal Paşa ise aynı akıbete maruz kaldı ve İstanbul’a davet edildi. 13 Kasım 1918’de İstanbul’a gelen Mustafa Kemal Paşa, burada kaldığı süre içinde ülkenin geleceği ile ilgili çeşitli faaliyetler yürüttü. Bu çalışmaların neticesinde de Mustafa Kemal merkezli mücadele fikri ortaya çıktı.
Anadolu insanının işgaller karşısındaki duruşu, mücadelesi ve bir lider olma yolunda Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a çıktıktan sonraki faaliyetleri, halkla teması ise millî iradeye dayalı yeni bir devletin, adımları oldu.

Anahtar Kelimeler

Millî İrade, Amasya Tamimi, Miting, İşgal, Cemiyet

Kaynakça

• ARSLAN, Abdurrahman, Samsun’dan Lozan’a Mustafa Kemal ve Kürtler, 1919-1923, İstanbul, 1991.
• Ahmet İzzet Paşa, Feryadım, II, İstanbul, 1993.
• AKTAŞ, Hayati, 1919 Yazında Erzurum (YYLT), Konya, 1990.
• AKTAŞ, Refik Necdet, Atatürk’ün Bağımsızlık Savaşı Nasıl Hazırlandı, İstanbul, 1973.
• ARMSTRONG, H.C., Bozkurt, (Çev: Gül Çağlı Güven), İstanbul, 1996.
• AŞKUN, Vehbi Cem, Kurtulan Merzifon, Balıkesir, 1936.
• Atatürk Ansiklopedisi, Türkiye Cumhuriyeti Siyasi Tarihi, VI, (Haz: Kemal Zeki Gençosman), İstanbul, 1981.
• ATATÜRK, Kemal, Nutuk -Vesikalar, Ankara, 1991.
• AYDEMİR, Şevket Süreyya, Tek Adam, Mustafa Kemal, 1919-1922, II, İstanbul, 1983.
• BAKAN, Mustafa, Merzifon ve Havalisinde Yabancı Faaliyetler, 1892-1922, (YYLT), Ankara, 1989.
• BERBER, Engin, Kurtuluş Savaşında Mustafa Kemal Paşa ve Vahdettin, Ankara, 1997.
• BULUT, Hüseyin, Milli Mücadelede Erzincan (YDT) Erzurum, 1997.
• CEBESOY, Ali Fuat, Milli Mücadele Hatıraları, İstanbul, 1993.
• DEMİRCİOĞLU, Asuman, 1919-1923’de Süleyman Necati Bey, (YYLT), Erzurum, 1992.
• DİNAMO, Hasan İzzettin, Kutsal İsyan, Milli Kurtuluş Savaşının Gerçek Hikayesi, II, İstanbul, 1973.
• DİNAMO, Hasan İzzettin, Kutsal İsyan-Milli Kurtuluş Savaşının Gerçek Hikayesi, III, İstanbul, 1972.
• EKEN, Halit, Bir Milli Mücadele Valisi ve Anıları, Kapancızâde, Hamid Bey, İstanbul, 2008.
• GOLOĞLU, Mahmut, Erzurum Kongresi, Ankara, 1968.
• GÖKBİLGİN, M. Tayyip, Milli Mücadele Başlarken, Mondros Mütarekesinden Sivas Kongresine, I, Ankara, 1959.
• GÖLDAŞ, İsmail, Kürdistan Teâli Cemiyeti, İstanbul, 1991.
• GÜNERİ, Süleyman Necati, Hatıra Defteri, (Haz: Ali Birinci), Ankara, 1999.
• İstanbul’da Bir İngiliz Tecümanının Hatıraları-1899-1922 Abdülhamit Devrinden Mustafa Kemal’e Kadar, (Haz: Erdal Aydoğan-Erkan Cevizliler), Erzurum, 2014.
• JAESCHKE, Gotthard, Kurtuluş Savaşı ile İlgili İngiliz Belgeleri, (Çev: Cemal Köprülü), Ankara, 1991.
• KANSU, Mazhar Müfit, Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber, I, Ankara, 1988.
• KARABEKİR, Kazım, İstiklal Harbimiz, İstanbul, 1990.
• KARAY, Refik Halid, Minelbab İlelmihrab-Mütareke Anıları, İstanbul, 1992.
• KİNROSS, Lord, Atatürk, Bir Milletin Yeniden Doğuşu, (Çev: Necdet Sander), İstanbul, 1994.
• KORKUD, Refik, Milli Mücadele Takvimi, İstanbul, 1963.
• KUTAY, Cemal, Kurtuluşun ve Cumhuriyetin Manevi Mimarları, Ankara, 1973.
• MENTEŞOĞLU, Erden, Yakın Tarihimizde Osman Ağa ve Giresunlular, Giresun, 1997.
• Reşid Paşa’nın Hatıraları, (Haz: Cevdet R. Yularkıran), İstanbul, 1339.
• SAKALLI, Bayram, Milli Mücadele’nin Sosyal Tarihi, Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri, İstanbul, 1997.
• SANCAR, Ali, Samsun Tarihi, Ankara, 1966.
• SARIKAYA, Halis, Ulusal Savaşta Tokat, Tokat 1936.
• SARIKOYUNCU, Ali, Milli Mücadele Din Adamları, I, Ankara, 1995.
• ŞAHİN, Tahir Erdoğan, Erzincan Tarihi, II, Erzincan, 1987.
• ŞAHİNGÖZ, Mehmet, İzmir, Maraş ve İstanbul’un İşgali Üzerine Yapılan Protesto ve Mitingler(YDT), Ankara, 1986.
• TANJU, Sadun, Atatürk’ün Yanındakiler Karşısındakiler, İstanbul, 1981.
• TANSEL, Selahattin, Atatürk ve Kurtuluş Savaşı (1919-1922), Ankara, 1965.
• TANSEL, Selahattin, Mondrostan Mudanya’ya Kadar, II, İstanbul, 1991.
• TARAKÇIOĞLU, Mustafa Reşit, Trabzon’un Yakın Tarihi, Trabzon, 1986.
• TAŞAN, Aziz, Dünden Bugüne Merzifon, Ünlü Şair, Bilgin-Devlet Adamları, İstanbul, 1979.
• TATLI, Hüseyin, Osman Ağa ve Giresun Alayının Milli Mücadelede Yeri, 1919-1923 (YYLT), Ankara, 1996.
• Türk İstiklal Harbi İdari Faaliyetler (15 Mayıs 1919-2 Kasım 1923), VII, Ankara, 1975.
• US, Asım, Gördüklerim, Duyduklarım, Duygularım, Meşrutiyet ve Cumhuriyet Devirlerine Ait Hatıralar ve Tetkikler, İstanbul, 1964.
• YAVUZ, Bige, Kurtuluş Savaşı Döneminde Türk-Fransız İlişkileri, Fransız Arşiv Belgeleri Açısından, (1919-1922), Ankara, 1994.
• YAZICI, Nuri, Canik Sancağında Pontusçu Faaliyetler, 1918-1922, (YDT), Erzurum, 1985.
• YILDIRIM, Hüseyin, İstiklal Harbinde Sivas, 15 Mayıs 1919-23 Nisan 1920, (YYLT), İzmir, 1986.
• “Çardak Boğazında Bir Gece, Anlatan İbrahim Süreyya Yiğit”, Dünya, 10 Kasım 1954.
• “İbrahim Talî Bey’in Hatıraları”, Dünya, 10 Kasım 1954.
• “Mustafa Kemal’in Samsun’a Çıkışı İngilizleri Ürkütmüştü”, Yakın Tarihimiz, Birinci Meşrutiyet’ten Zamanımıza Kadar, I.
• “Rasim Bey’in Hatıraları”, Atatürk Denizinden Damlalar, (Der: Behçet Kemal Çağlar), İstanbul, 1969.
• “Rauf Orbay’in Hatıraları”, Yakın Tarihimiz, Birinci Meşrutiyetten Zamanımıza Kadar, I.
• “Samsun’dan Sonra Amasya’da İndirilen İlk Darbe, Hürrem Arpacıoğlu ile Yapılan Röportaj”, Ulus, 19 Mayıs 1962.
• CEBECİOĞLU, İbrahim, “Milli Mücadele Hatıraları, Atatürk Havza’da Neler Yaptı?”, 19 Mayıs Samsun Halkevi Dergisi, VII/66, (19 Mayıs 1944).
• CEBESOY, Ali Fuat, “19 Mayıs’ın Öncesi ve Sonrasını Anlatıyor”, Cumhuriyet, 19 Mayıs 1963.
• DEMİRAY, Ahmet, “Mustafa Kemal ve Amasya”, Yeni Tanin, 22 Haziran 1981.
• GEDİK, İlhan, Milli Mücadele’de XV. Kolordu (YDT), Ankara, 1992.
• JAESCHKE, Gotthard, “Havza’da Mustafa Kemal Paşa”, Belleten, -Ayrı Basım-, XLVI/182, (Ankara-1982).
• ÖZDEMİR, Yavuz, “İngiliz Yarbay Rawlinson, Mustafa Kemal Görüşmeleri”, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Dergisi, Erzurum Mustafa Kemal Atatürk ve Erzurum Özel Sayısı, II/1, (Temmuz-1997).
• SEMERCİ, Ahmet, “Amasya Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti, 14 Haziran 1919”, Askeri Tarih Bülteni, XXI/40, (Şubat-1996).
• SERTOĞLU, Mithat, “Mustafa Kemal’in Samsun’dan Gönderdiği İki Mühim Rapor”, Belgelerle Türk Tarih Dergisi, 14, (Kasım-1968).
• ŞAHİNGÖZ, Mehmet, “İzmir İşgali Üzerine Karadeniz Bölgesinde Yapılan Protesto ve Mitingler”, 19 Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi Bildirileri(13-17 Ekim 1984), Samsun, 1988.
• ŞEHİDOĞLU, Süreyya, “Erzurum Müdafaa-i Hukuk Grubu’nun Kongre Hazırlıkları ve Mustafa Kemal Erzurum’da”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, IX/50, (Kasım-1971).