MÜTÂREKE DÖNEMİNDE İSMET BEY (İNÖNÜ)’İN İSTANBUL’DAKİ FAALİYETLERİ

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 2, 147 - 181, 11.12.2020

Erkan Cevizliler Seyhan Akbulut

Öz

Mütâreke Dönemi 1918-1922 yıllarını kapsayan önemli bir süreçtir. Mütârekenin uygulandığı dönemde, İstanbul Hükümetlerinin düşünceleri ile Müdafaa-i Hukukçuların karşı söylemleri çatışmakta ve yeni sorunlar meydana gelmekteydi. Makalede söz konusu bu süreçte İsmet Bey (İnönü)’in düşünce ve söylemleri ele alındı. Özellikle 30 Ekim 1918 – 16 Mart 1920 yıllarını kapsayan yani Mondros Mütarekesi’nin imzalanmasından İstanbul’un işgaline kadar olan süreçte İsmet Bey’in İstanbul’daki faaliyetleri incelendi. Bu süreç, günlerini tamamen İstanbul’da geçiren ve Müttefik baskısına maruz kalan İsmet Bey için oldukça karanlık geçen bir süreçti. Öyle ki kurtuluş umudunun olmaması, bir köşeye çekilmeyi düşünmesi İsmet Bey’in durumunun ciddiyetini göstermekteydi. Zamanla Anadolu’da Mustafa Kemal Paşa liderliğinde sürdürülen mücadele kendisine ilham verecek ve bu ruh halinden çabucak sıyrılmayı başaracaktı.
İsmet Bey ilkin 1920 yılının başında Anadolu’ya geçti ve Mustafa Kemal Paşa ile birlikte Milli Mücadele tarihi için çok önemli kararlar aldılar. Her ne kadar Anadolu’daki gelişmelerden uzak kalmış ya da öyle görünmüşse de Ankara’ya gelir gelmez bütün olaylara kısa zamanda vakıf olmuştu. Geldiğinin ertesi günü Mustafa Kemal Paşa’nın karargâhında çalışmalara başladı. Fevzi Paşa’nın İstanbul Hükümeti’nde Harbiye Nazırı olması üzerine İsmet Bey, mevcut çalışmalarını İstanbul’da sürdürmesi için Mustafa Kemal Paşa tarafından İstanbul’a gönderildi. İstanbul’un işgal edilmesinden sonra kesin olarak Ankara’ya geçti ve Mustafa Kemal Paşa tarafından Genelkurmay Başkanlığı gibi çok önemli bir mevkiye getirildi.

Anahtar Kelimeler

Mütâreke Dönemi, Milli Mücadele Dönemi, İstanbul, İsmet Bey (İnönü)

ACTIVITIES OF ISMET BEY (INÖNÜ) IN ISTANBUL DURING THE ARMISTICE PERIOD

Öz

The armistice period is an important period covering the years 1918-1922. At the time of the armistice, the thoughts of the Istanbul governments and the counter-rhetoric of the defense lawyers clashed and new problems occurred. In this process, Ismet Bey (Inönü)’ s thoughts and discourses were discussed in the article. Especially October March 30, 1918 – March 16, 1920, covering the years from the signing of the Armistice of Mondros to the occupation of Istanbul, Ismet Bey's activities in Istanbul were examined. This was a very dark process for Ismet Bey, who spent his days in Istanbul and was subjected to Allied pressure. So much so that the lack of hope for salvation, the fact that he was thinking of retreating into a corner, showed the seriousness of Ismet Bey's situation. In time, the struggle under the leadership of Mustafa Kemal Pasha in Anatolia would inspire him and he would quickly get out of this mood.
Ismet Bey first moved to Anatolia in early 1920, and together with Mustafa Kemal Pasha, they made very important decisions for the history of the national struggle. Although he stayed away from the developments in Anatolia or seemed to be so, as soon as he arrived in Ankara, he soon became the foundation for all the events. The day after he arrived, he started working at Mustafa Kemal Pasha's headquarters. After Fevzi Pasha became Minister of war in the Istanbul government, Ismet Bey was sent to Istanbul by Mustafa Kemal Pasha to continue his current work in Istanbul. After the occupation of Istanbul, he moved to Ankara and was appointed by Mustafa Kemal Pasha to a very important position, such as the Chief of the General Staff.

Anahtar Kelimeler

Armistice Period, National Struggle Period, Istanbul, Ismet Bey (Inönü)

Kaynakça

• Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
• Ahmet İzzet Paşa, Feryadım: İstiklâl Harbi’nin Gerçekleri, II, Timaş Yayınları, İstanbul, Ocak 2017.
• AKŞİN, Sina, İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele, I, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, Nisan 2004.
• ARAZ, Nezihe, Mustafa Kemal’in Devlet Paşası, Dünya Yayıncılık, İstanbul, 1997.
• ARTUÇ, İbrahim, İsmet İnönü Bir Dönemin Öyküsü, Kastaş Yayınları, İstanbul, 1993 . ATATÜRK, Mustafa Kemal, Nutuk, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2004.
• ATAY, Falih Rıfkı, 19 Mayıs, Ankara, 1944.
• _______, Atatürk'ün Bana Anlattıkları, Cumhuriyet Kitaplar, İstanbul, 1998.
• _______, Çankaya, Pozitif Yayınları, İstanbul, 2004.
• AYDEMİR, Şevket Süreyya, İkinci Adam, I, Remzi Kitapevi, İstanbul, Mart 2011.
• _______¬________________, Tek Adam, I, Remzi Kitapevi, İstanbul, Mart 2011.
• BARDAKÇI, Murat Bardakçı, Şahbaba, İnkılâp Yayınları, İstanbul, 2006.
• BAYUR, Yusuf Hikmet, Türk İnkılâbı Tarihi, III, Kısım: IV, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1991.
• BİLGEHAN, Gülsün, Mevhibe, I, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1998.
• CEBESOY, Ali Fuat, Milli Mücadele Hatıraları, Temel Yayınları, İstanbul, 2000.
• DEMİREL, Ahmet Demirel, İsmet İnönü Defterler (1919 – 1973), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, Haziran 2016.
• ERDEN, Ali Fuat, İsmet İnönü, Burhanettin Erenler Matbaası, İstanbul, 1952.
• HAPER, Metin, İsmet İnönü: Yeni Bir Yorum Denemesi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, Eylül 1999.
• İNÖNÜ, İsmet, İstiklal Savaşı ve Lozan, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 1993.
• İsmet İnönü, Kültür Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1987.
• JAESCHKE, Gothard, Kurtuluş Savaşı ile İlgili İngiliz Belgeleri, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1971.
• KARABEKİR, Kazım, İstiklal Harbinin Esasları, Sinan Matbaası ve Neşriyat Evi, İstanbul, 1951.
• ___________, İstiklal Harbimiz, I, Emre Yayınları, İstanbul, 1993.
• KANSU, Mazhar Müfit, Erzurum'dan Ölümüne Kadar Atatürk'le Beraber, II, Türk Tarih Kurumu Basım Evi, Ankara, 1986.
• KÜÇÜK, Yalçın, Türkiye Üzerine Tezler, V, Tekin Yayınevi, Ankara, 2002.
• ORBAY, Rauf, Cehennem Değirmeni Siyasi Hatıralarım, I, II, Emre Yayınları, İstanbul, 1993.
• ÖZALP, Kazım, Milli Mücadele 1919-1922, I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1998.
• SANÇAR, Nejdet, İsmet İnönü ile Hesaplaşma, Afşın Yayınları, Ankara, 1973.
• SARIHAN, Zeki, Kurtuluş Savaşı Günlüğü, I, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1993.
• SELEK, Sebahattin, İsmet İnönü Hatıralar, Bilgi Yayınevi, Ankara, Ağustos 2014.
• SÖYLEMEZOĞLU, Galip Kemali, Başımıza Gelenler: Yakın Bir Mazinin Hatıraları: Mondros’tan Mudanya’ya 1918-1922, Kanaat Kitabevi, İstanbul, 1939.
• ŞAKİR, Ziya, İsmet İnönü: Hususî – Askeri – Siyasi Hayatı, Ülkü Basımevi, İstanbul, 1939.
• TANSEL, Selahattin, Mondros’tan Mudanya Kadar, I, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 1991.
• TEVETOĞLU, Fethi, Milli Mücadele Yıllarındaki Kuruluşlar, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1988.
• TOKER, Metin, Demokrasimizin İsmet Paşa’lı Yılları, (1944-1973), İkinci Kitap, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1992.
• TOROS, Taha, İsmet Paşa’ya Dair Bazı Belgeler ve Bilgiler, İnönü Vakfı, Ankara.
• TUNAYA, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasal Partiler, II, Hürriyet Vakfı Yayınları, İstanbul, 1986.
• TURAN, Şerafettin, İsmet İnönü Yaşamı, Dönemi ve Kişiliği, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 2000.
• TÜRKGELDİ, Ali, Mondros ve Mudanya Mütarekelerinin Tarihi, Türk Devrim Tarihi Enstitüsü Yayımları, Ankara, 1948.
• UĞUR, Necdet, İsmet İnönü, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1995.
• UNAT, Faik Reşit, İsmet İnönü’nün Biyografisi, Maarif Matbaası, Ankara, 1945.
• BAYKAL, Bekir Sıtkı, "Mütareke Devrinde Mustafa Kemal Paşa'ya Ait İki Belge", Belleten, XXXVII, S. 148, (1973), s. 451-459.
• GİRİTLİ, İsmet, “Sivas Kongresi’nin Milli Mücadeledeki Yeri ve Önemi” Sivas Kongresi I. Uluslararası Sempozyumu, Sivas Valiliği, Sivas, (2-4 Eylül 2002), s. 20-38.
• GÜLEN, Ahmet, “Nutuk’a ve Hatıralara Göre İsmet Paşa’nın Askeri ve Siyasi Faaliyetleri (1919-1927)”, Kent Akademisi Kent Kültürü ve Yönetimi Hakemli Elektronik Dergi, 5, S.1, (İlkbahar 2012), s. 17-39.
• MUTLU, Sevda, Devlet Adamı Kimliği İle İsmet İnönü’nün Düşünce ve Uygulamalarının Değerlendirilmesi, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Basılmamış Doktora Tezi), Sivas, Şubat 2007.
• KOCA, Salim, Mustafa Kemal Paşa’nın Dokuzuncu Ordu Müfettişliğine Tayini, Ankara Üniversitesi, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 1984.