Cooperatives in Turkey and Its Role in Social Development

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 2, 45 - 50, 30.12.2022

Semra Kılıç Erdal Aydoğan

https://doi.org/10.5152/JA.2022.22940

Öz

Cooperatives are referred to as non-profit organizations. These organizations, which have a
special structure, carry out activities for economic and social purposes. The institution called
“Motherland Funds” in Turkey played an important role in national banking by forming the foundation
of today's Ziraat Bank. This initiative also paved the way for the establishment of Agricultural
Credit Cooperatives. The Homeland Funds, which existed in the period of Mithat Pasha, were
inspired by the communal method, which is based on the principle of cooperation and which
manifests itself in Turkish traditions. Being aware of the role of cooperatives in the development
of the country, Turkey has pioneered the development of cooperatives and supported the congresses
held in this field. The aim of this study is to examine cooperatives from a conceptual
framework and to evaluate the emphasis on development in every aspect of society by making
use of the newspapers of the period, archives, and main sources.

Anahtar Kelimeler

Kooperatif, kongre, kalkınma, memleket sandıkları, solidarizm

Türkiye’de Kooperatifçilik ve Toplumsal Kalkınmadaki Rolü

Öz

Kooperatifler, kâr amacı gütmeyen kuruluşlar olarak ifade edilir. Özel yapıya sahip olan bu kuruluşlar,
ekonomik ve sosyal amaçlı faaliyet sürdürürler. Türkiye’de “Memleket Sandıkları” adı verilen
kuruluş, bugünkü Ziraat Bankası’nın temelini oluşturarak milli bankacılıkta önemli bir rol üstlenmiştir.
Bu girişim, aynı zamanda Tarım Kredi Kooperatiflerinin kuruluşunun da önünü açmıştır.
Mithat Paşa döneminde varlık gösteren Memleket Sandıkları, Türk geleneklerinde kendini gösteren
ve yardımlaşma esasına dayalı imece usulünden esinlenmiştir. Kooperatifçiliğin ülke kalkınmasında
üstlendiği rolün farkında olan Türkiye, kooperatiflerin gelişmesine ön ayak olmuş ve
bu alanda düzenlenen kongreleri desteklemiştir. Bu çalışmada amaç; kooperatifçiliğin kavramsal
çerçeveden incelenmesi ve toplumun her alanında yer ettiği kalkınma vurgusunun dönemin gazeteleri,
arşiv ve ana kaynaklardan faydalanılarak değerlendirilmesidir .

Anahtar Kelimeler

Kooperatif, kongre, kalkınma, memleket sandıkları, solidarizm

Kaynakça

• Aktaş, C. (2007). Türkiye’de kooperatifçilik eğitiminin gelişimi. [Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• Bilgin, N., & Tanıyıcı, Ş. (2008). Türkiye’de kooperatif ve devlet i̇lişkilerinin tarihi gelişimi. Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 15, 136–159.
• Cumhuriyet, 1944, 21 Aralık. Çataloğlu, O. (1971). Kooperatifçilik ve sermaye birikiminde kooperatiflerin rolü. Ege Üniversitesi Matbaası.
• Çıkın, A., & Karacan, A. R. (1994). Genel kooperatifçilik. Ege Üniversitesi Basımevi.
• Derbil, S. N. (1945). Kooperatifler. Milli Eğitim Basımevi.
• Eyyüpoğlu, İ. (2020). Türk basın tarihinde ayın tarihi (Seçilmiş haberler 1938–1950). Fenomen Yayınları.
• Gök, M. (2021). Ahilik teşkilatı ve sosyo-ekonomik etkileri. International Journal of Social and Economic Sciences, 2, 91–120.
• Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü. (2016). Türkiye Kooperatifçilik Raporu.
• Günay, A. (2003). Ahilik’te mesleki ve sosyal dayanışma (Tez no: 136918). [Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• Hazar, N. (1970). Kooperatifçilik tarihi. Tarım Kredi Kooperatifleri Yardımlaşma Birliği Yayınları.
• İnan, İ. H. (2004). Türkiye’de tarımsal kooperatifçilik ve AB modeli. İstanbul Ticaret Odası Yayınları.
• Kessler, G. (1940). Kooperatifçilik (Z. F. Fındıkoğlu, Çev.). İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Kızılkaya, O., & İlyas, A. (2013). Osmanlı’dan cumhuriyete geçiş sürecinde solidarist korporatizmin Türk sosyal hayatına yansıması. Journal of Turkish Studies, 8(11), 203–217.
• Koçtürk, O. M. (2006). Türkiye’de kooperatiflerin vergilendirilmesi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 2, 119–136.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2014). Muhasebe ve finansman. Kooperatifler. http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/ Kooperatifler.pdf Mülayim, M. (2018).
• Atatürk ve kooperatifçilik. Apelasyon e-dergi, 59, s.y. https://apelasyon.com/yazi/59/ataturk-ve-kooperatifcilik/1.
• Ökçün, G. (1997). İktisat tarihi yazıları. Sermaye Piyasası Kurulu Yayınevi.
• Oktar, S. (1984). Türkiye’de tarım sektörünün yapısal düzenlenmesinde toprak ve tarım reformu ile kooperatifçilik (Tez no: 367105). [Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi].
• Özarslan, L. (1999). İttihat ve Terakki: İslamcılıktan Türkçülüğe geçiş süreci (Tez no: 92423). [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi].
• Özcan, O. (2007). Türkiye’de kooperatifçiliğin tarihi gelişimi ve Cumhuriyet dönemi kooperatifçiliği (Tez no: 209230). [Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• Özçelik, M. (t.y.). Kooperatifçilik. Konya Ticaret Odası, Etüd-Araştırma Servisi. https://www.kto.org.tr/d/file/kooperatifcilik.pdf
• Pakdemirli, B. (2019). Tarımsal kooperatiflerin Dünya ve Türkiye’de mevcut durumunun karşılaştırılması. Anadolu Journal of AARI, 2, 178–179. Parla, T. (2009).
• Ziya Gökalp, Kemalizm ve Türkiye’de korporatizm. Deniz Yayınları. Resmi Gazete, 1924, Sayı: 71.
• Resmi Gazete, 1929, Sayı: 1208.
• Resmi Gazete, 1935, Sayı: 3146.
• Şafak, M. (2019). Türkiye’de tarım politikaları ve bir örgütlenme modeli olarak kooperatifçilik (Tez no: 576011). [Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• Şen, M., & Çoban, Ş. (2008). Tarımsal kooperatifçilik. Samsun Valiliği İl Tarım Müdürlüğü. https://samsun.tarimorman.gov.tr/Belgeler/Yayinlar/ Kitaplarimiz/tarimsal_kooperatifcilik.pdf
• Tarım Orman Bakanlığı. (2020). Tarımsal örgütlenme tablosu. https:// www.tarimorman.gov.tr/TRGM/Belgeler/Tarımsal ÖrgütlenmeTabl o s u 2020.xls
• T. C. Ticaret Bakanlığı. (2019). Türkiye’de kooperatifçilik. http://ticaret.gov. tr/kooperatifcilik/kooperatifler-hakkinda-bilgiler/tarihce
• Tecer, M. (2006). Atatürk döneminde (1923–1938) ekonomik örgütlenme. Amme İdare Dergisi, 4, 75–116.
• Ticaret Bakanlığı (t.y.). 100 soruda kooperatifçilik. Türkiye Ormancılık Kooperatifleri Merkez Birliği. (t.y.).
• Kırsal kalkınma ve kooperatifler. 28 Ağustos 2022 tarihinde http://www.orkoop.org.tr/ bilgi5b. html adresinden alındı.
• Ültanır, M. S. (2019). Türkiye’de kooperatifçiliğin tarihsel seyri: Devlet İnisiyatifi-Kalkınma ideali (Tez no: 568504). [Yüksek Lisans Yezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• Yücel, Ş. (2020). Türklerde “i̇mece ve kooperatifleşme” kültürüne bir bakış. Türk Tarım - Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, (Suppl1), 155–159.