Turkish Language Conferences in Atatürk's Period and the Sun Language Theory

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 1, 19 - 24, 23.06.2023

Nagihan Özdemir

https://doi.org/10.5152/JA.2023.23060

Öz

With the establishment of the Turkish Republic on October 29, 1923, Atatürk made a series ofreforms to raise the Turkish people to the level of contemporary civilization. With the innovationmovements, great importance was given to the Turkish National Culture, which determines thesocial level of the Turkish society, and its main directive, the language. Accordingly, the TurkishLanguage Congress, organized under the leadership of Atatürk, played an important role for thework to be carried out in the field of language and history. Particularly, Turkish language andhistory are frequently emphasized in order to create a national state consciousness. The SunLanguage Theory has been an important tool to instilling the mentioned ideas. The papers presented on the subject aroused great repercussions in the academic circles of that period and continued to be discussed in the following years. The emergence process and basic principles of theSun Language Theory will be evaluated in this study. The papers presented on this subject in theTurkish Language Congress organized under the leadership of Atatürk will be emphasized again

Anahtar Kelimeler

Atatürk, nation state, Congress, Turkish language, Turkish history

Atatürk Dönemi Türk Dil Kurultayları ve Güneş Dil Teorisi

Öz

29 Ekim 1923’te Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu ile Atatürk, Türk ulusunu çağdaş uygarlık seviyesine yükselmek için bir dizi inkılâp gerçekleştirmiştir. Yapılan yenilik hareketlerinde Türk toplumunun sosyal seviyesini belirleyen Türk Milli Kültürü ve onun temel direktifi olan dile büyük önem verilmiştir. Bu doğrultuda Atatürk’ün öncülüğünde düzenlenen Türk Dil Kurultayları, dil ve tarih alanında yapılacak çalışmalar için önemli rol oynamıştır. Özellikle milli devlet bilincinin oluşturulması için Türk dili ve tarihine sıklıkla vurgu yapılmıştır. Güneş Dil Teorisi ise bahsedilen fikirlerin Türk milletine aşılanması noktasında önemli bir araç olmuştur. Konu ile ilgili sunulan bildiriler ise o dönemin akademik çevrelerinde büyük yankı uyandırdığı gibi sonraki yıllarda tartışılmaya devam etmiştir. Bu çalışmada Güneş Dil Teorisi’nin ortaya çıkış süreci ve temel ilkeleri değerlendirilecektir. Yine Atatürk’ün öncülüğünde düzenlenen Türk Dil Kurultaylarında bu konuya ilişkin sunulan bildiriler üzerinde durulacaktır

Anahtar Kelimeler

Atatürk, ulus devlet, kurultay, Türk dili, Türk tarihi

Kaynakça

• (Anonim 1931). Dil anketi. Son Posta.
• (Anonim 1935). Ulus’un dil yazıları. Ulus.
• (Anonim 1935). Ulus’un dil yazıları. Ulus.
• (Anonim 1935). Ulus’un dil yazıları. Ulus.
• (Anonim 1935). Ulus’un dil yazıları. Ulus.
• (Anonim 1935). Ulus’un dil yazıları. Ulus.
• (Anonim 1935). Ulus’un dil yazıları. Ulus.
• (Anonim 1935). Ulus’un dil yazıları. Ulus.
• (Anonim 1935). Dil hakkında. Ulus.
• (Anonim 1935). Türk dilinin orijinalitesini gösteren bir analiz. Ulus.
• (Anonim 1935). Dil hakkında etimolojik bir anket. Ulus.
• (Anonim 1935). Ulus’un dil yazıları. Ulus.
• (Anonim 1935). Ulus’un dil yazıları. Ulus.
• Arslanoğlu, K. (2018). Eleştirel bakışla güneş dil kuramı ve ilk güneş dil sözlüğü. İthaki Yayınları.
• Ateş, D. (2013). Uluslararası politika ve avrupa-merkezci tarih -yazımı, İnsan &Toplum, 3, 6.
• Aytürk, İ. (2009). H. F. Kvergic and the sun-language teory, Alman Şark Cemiyeti Dergisi. 159, 1.
• Beşikçi, İ. (1991). Türk tarih tezi güneş dil teorisi ve Kürt sorunu. Yurt Kitap Yayın.
• Bozdoğan, A. (2007). Atatürk döneminde dil kültür ve edebiyat politikalarını yansıtan bir halkevi dergisi orta yayla, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 31, 2.
• CA, 01.01.16.15 / CA, A.4-16-b, D.65, F.7.
• CA, 01.01.32.04- 162/ CA, A.W-17-d, D.71, A.5-162.
• CA, 01.01.32.04- 165/ CA, A.W-17-d, D.71, F.5- 165.
• Çelebi, O. (2016). Üçüncü Türk dil kurultayının Anadolu'daki yansımaları. Uluslararası Sosyal Araştırmaları Dergisi. 9, 47.
• Çığ, M. İ. (2013). Sümerliler Türklerin bir koludur, Kaynak Yayınları.
• Danişment, İ. H. (23 Kasım 1935). Ulus’un dil yazıları güneş dil teorisi üzerine ilk tenkit. Ulus
• Danişment. İ.H. (24 Sonteşrin 1935). Güneş dil teorisi üzerine ilk tenkit. Ulus. Demir, G. Y. (2010). Türk tarih tezi ile türk dil tezi’nin kavşağında güneş dil teorisi. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11/19.
• Ercilasun, A.B. (Kasım-2022). Atatürk ve Türk dil kurumu. Türk Dili, 71, 851.
• İnan, A. İ.(25 Kasım 1935). Güneş dil teorisi ve dil açısından ehemmiyeti. Ulus.
• İnan, A.(1936). Güneş dil teorisi üzerine ders notları. Devlet Basımevi.
• Karahan, L. (1999), Atatürk dönemi dil kurultaylarında Türk dünyası. Türk Dili, 574.
• Kocatürk, U. (1988). Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti tarihi kronolojisi 1918–1938. TTK Yayınları.
• Korkmaz, Z. (1988). Atatürk’ün düşünce sisteminde Türk dilinin yeri. Uluslararası Türk Dili Kongresi 1988 Bildirileri. https://turkoloji.cu.edu. tr/ YENİTURKDİLİ/korkmaz_01.pdf.
• Lewis, G. (1999) The Turkish language reform a catastrophic Success. Oxford Unıversiy Press.
• Onat, N. (22 Kasım 1935). Ulus’un dil yazıları yeni güneş dil teorisi. Ulus.
• Onat, N.H. (22 Kasım 1935).Yeni güneş dil teorisi. Ulus.
• Özdemir, M (2019). Avrupa-merkezcilik ve tarihyazımı sorununun bilimsel ve kültürel bilgiye etkisi. Universal Journal of History and Culture, 1, 12.
• Özdemir, N. (2018). Atatürk dönemi Türk dil kurultayları ve Türk dünyası. (Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Özyetkin, M. (2009). Atatürk ve güneş dil teorisi. Türk Dili, 92,655.
• Sertkaya, O. F. (1969). Atatürk’ün dil politikası. İkinci Türk Dili Kongresi ve Akademi.
• Şendeniz, Ö. (2014). Erken cumhuriyet dönemi dil politikaları güneş dil teorisi’nin Türk basınına yansımaları. Cumhuriyet Tarihi Araştırması Dergisi, 10, 20.
• Tayanç-İnce, M. A. (2020). Türk ulusal kimliğinin inşasında güneş dil teorisi’nin rolü ve önemi. İMGELEM, 4, 6.
• Tongul, N. (2004). Türk harf inkılâbı. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi 9 33–60.
• Uluskan, S. B. (2010). Atatürk’ün sosyal ve kültürel politikaları. Atatürk Araştırma Merkezi.
• Üçüncü Türk Dili Kurultayı 1936 Tezler Müzareke Zabıtları (Devlet Basımevi 1937).
• Yıldızlı, M. E. (Aralık-2017). Türk dil devriminin önemli basamaklarından güneş dil teorisi üzerine sorular ve cevaplar. Türk Yurdu, 364.
• Yıldızlı, M. E., & Pekacar, Ç. (2017). Güneş dil teorisinin gelişim süreci. IV. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu1.