ORTAÇAĞ İSLAM ÂLEMİNDE ŞEHİR: İBN HALDUN’UN ŞEHRE BAKIŞI

Yıl 2008, Cilt: 13 Sayı: 19, 73 - 88, 04.03.2011

Süleyman Elmacı Ünsal Bekdemir

Öz

Şehirler çeşitli bilim dallarının ilgi alanı içine girer. Bu nedenledir ki
birçok düşünür ve bilim adamı şehirler üzerinde geçmişten günümüze fikir
üretmişlerdir. Orta Çağ’da ve şehirlerin ilk ortaya çıktığı yerlerde yaşamış olan
İbn Haldun da şehirle ilgili olarak önemli gözlem ve değerlendirmeler yapmıştır.
Bu gözlem ve değerlendirmelerde metodik olarak coğrafyacılara benzer bir bakış
açısı sergilemiştir. Bilimlerin çalışma alanları açısından geçmişte yapılanlar,
bugün ulaşılan aşama noktasında çok önemlidir. İbn Haldun’un bakış açısı ve
değerlendirmeleri de şehir coğrafyası açısından günümüzde temel olacak bazı
bulguları bize sunmaktadır.
Bu çalışmada öncelikli olarak İbn Haldun’un şehir anlayışı, kır ve şehir
yerleşmelerinin ayrımında kullandığı kriterler, ortaçağ İslam aleminde kırsal ve
şehirsel yerleşmelerin genel özellikleri üzerinde durulmuş ve Ibn Haldun’un
yaşadığı dönemdeki şehir anlayışı ile günümüz şehir anlayışı karşılaştırılmaya
çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Şehir, Ortaçağ, İbn Haldun

Kaynakça

• Alam, M., 1960, İbn Khaldun’s Concept of The Orijin, Growth and Decay of Cities, İslamic Culture, XXXIV, England.
• Brasch, M., 2003, The City, Dictionary of The History of Ideas, Volume:I Virjinya.
• Buksh. S. K., 1927, İbn Khaldun and History of Civilization, İslamic Culture, I, England.
• Darkot. B., 1967, Şehir Ayrımında Nüfus Sayısı ve Fonksiyon Kriteri İ.Ü.Coğ. Enst. Der. Cilt. 8. Sayı: 16, İstanbul.
• Doğanay, H., 1993, Coğrafya’da Metodoloji, M.E.B. Yayınları, İstanbul.
• Doğanay, H., 1994, Türkiye Beşeri Coğrafyası, Ankara.
• Doğanay, H., 2002, Coğrafya Öğretim Yöntemleri, Aktif Yayınevi, Erzurum.
• EMİROĞLU, M., 1975, Türkiye’nin Coğrafi Bölgelerine Göre Şehir Yerleşmeleri ve Şehirli Nüfus, Ank. Üniv. DTCF Coğ. Araş. Enst. Derg. Sayı: 7, Ankara.
• Göney, S., 1977, Şehir Coğrafyası,Yerleşme Coğrafyası, Cilt:1, İ.Ü., Edeb. Fak. Yay. No:2274, Coğ. Enst. Yay. No:91, İstanbul.
• Hassan, Ü., 1982, İbn Haldun Metodu ve Siyaset Teorisi, Ankara
• İbn Haldun, Mukaddime I, II, III, Çev: Zakir Kadiri Ugan 1990 M.E.B.Yayınları, İstanbul
• Meriç, C., 1996, Umrandan Uygarlığa, İletişim yayınları, İstanbul
• Özçağlar. A., 2000, Coğrafya’ya Giriş (Sistematik-Kavramlar-Yöntemler) Ankara.
• Pirene, H. (Çev: Karadeniz. Ş)., 1991, Ortaçağ Kentleri Kökenleri ve Ticaretin Canlanması, İletişim yayınları, İstanbul
• Stowasser, B., 1984, İbn Haldun’s Philosophy Of History: The Rise And Fall Of States And Civilizations Çev:Unat Abadan, N., 1984, S.B.F. Der. Cilt:XXXIX, No: 1-4, Ankara.
• Tunçdilek, N., 1986, Türkiye’de Yerleşmenin Evrimi, İ.Ü. Yayınları, No: 3367, Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Yayınları No:4, İstanbul.
• Tümertekin, E., 1973, Türkiye’de Şehirleşme ve Şehirsel Fonksiyonlar. İ.Ü.Coğ. Enst. Yay. No: 72, İstanbul.
• Tümertekin, E., Özgüç, N., 1997, Beşeri Coğrafya, İnsan, Kültür, Mekan, Çantay Kitabevi., İstanbul.
• Uludağ, S., 1999, İbn Haldun, DİA. Cilt:19, İstanbul.
• Yücel, T., 1961, Türkiye’de Şehirleşme Hareketleri, Türk Coğr. Derg. Sayı: 21, İstanbul.