ÇELİKHAN OVASI (ADIYAMAN) ve YAKIN ÇEVRESİNDE DOĞAL ORTAM İNSAN İLİŞKİLERİ

Yıl 2005, Cilt: 10 Sayı: 13, 151 - 186, 24.03.2011

M.ali Özdemir Murat Sunkar

Öz

Çelikhan ovası Türkiye’nin büyük tektonik
yapılarından Güneydoğu Anadolu bindirmesi ile Doğu
Anadolu fay zonunun kesiştiği alanda, bu iki yapının
denetiminde şekillenmiş, dar alanlı, tektono-karstik bir
ovadır. Flüvyal süreçler ve Permo-Karbonifer yaşlı
mermerlerin karstlaşması ile oluşmuş tektonik kökenli
Çelikhan ovası (Adıyaman) Güneydoğu Toroslar
arasında, 1250-1350 m.’ler arasında, 15 km2 alan
kaplamaktadır.
Çelikhan ovası çevresinde relief derin vadiler ve
yüksek dağlardan oluşmaktadır. Dağlık yörede ovanın
dar alanlı ve bu nedenle de tarım alanlarının kısıtlı
olması halkı zorunlu olarak mera hayvancılığına
yöneltmiştir. Karstik ve dağlık ekosistemde bitki
örtüsünün uzun yıllar tahribi sonucunda yörenin %
70’inden fazla bölümünde şiddetli erozyon ortaya
çıkmıştır. Yöre halkı geçim sıkıntısı nedeniyle büyük
şehirlere göç etmektedir. Ağaçlandırma ve erozyon
kontrolü çalışmalarıyla bozulan ekolojik denge yeniden
kurulmaya çalışılmaktadır. Yörenin en önemli coğrafi
sorunları; şiddetli erozyon, kütle hareketleri, çığ,
siltasyon ve yüksek deprem riskidir. Dağlık ve karstik
ekosistemdeki yöre gür karstik kaynakları, zengin
florası, lokal kliması ile hayvancılık, arıcılık, alabalık
yetiştiriciliği, meyvecilik ve yöreye özgü tütün
yetiştiriciliğine uygun koşulara sahiptir.
Bu çalışmada, kırsal bir alan özelliğindeki
Çelikhan ovası ve yakın çevresinin doğal ortam
koşulları tanıtılmakta, coğrafi çevre ile insan
arasındaki ilişkiler değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Çelikhan ovası (Adıyaman), doğal ortam, arazi kullanımı

Kaynakça

• ATALAY, Ġ., 1989, Türkiye’de Kır Yerleşmelerinin Arazi Degredasyonu Üzerindeki Etkileri; Atatürk Kül. Dil ve Tar. Yük. Kur. Coğrafya Bilim ve Uygulama Kolu Coğrafya AraĢtırmaları C: 1, S: 1, s: 91-101 ANKARA
• ATALAY, Ġ., 2002,Türkiye’nin Ekolojik Bölgeleri;Orman Bakanlığı Yayınları, No 123
• BĠRĠCĠK, A.S., 1994, “Gölbaşı Depresyonu”; Türk Coğr. Der. S : 29 s: 53, ĠSTANBUL
• EROL, O., ALKAN, E., ELĠBÜYÜK, M., ve DOĞU, A.F., 1987, AĢağı Fırat Bölgesinde Bugünkü ve Kuvaterner’deki Doğal Çevre KoĢulları; ODTÜ. AĢağı Fırat Projesi, 1978-79 ÇalıĢmaları. AĢağı Fırat Projesi Yayınları Seri: 1, No: 3 ANKARA
• GÖZÜBOL, A.M., ve ÖNAL, M., 1986, Malatya Ġli Çat Barajı Tüneli Jeolojik ve Mühendislik Jeolojisi Ġncelemesi; Tübitak Proj. ANKARA.
• KARAMAN, T., ASLAN, F., BAKIRHAN, B., POYRAZ, N., ALAN, Ġ.,
• KADINKIZ, G., KILINÇ, F., YILMAZ, H., 1993, Malatya DoğanĢehir, Çelikhan Dolaylarının Jeolojisi; M. T. A. Genel Müd. ArĢiv No: 479
• ÖZDEMĠR, M. A., ve SUNKAR, M., 2002, “Çelikhan Ovası (Adıyaman) ve Yakın Çevresinin Jeomorfolojisi”;F. Ü. Sos. Bil. Der. C: 12, S: 1 s: 25-47 ELAZIĞ
• ÖZDEMĠR, M. A., ve TONBUL, S., 1996, “Şiro (Örmeli) Çayı Havzası ve Yakın Çevresinde (Malatya Güneydoğusu) Arazi Kullanımı, Sorunlar ve Öneriler;, F. Ü. Sos. Bil. Der. C: 7 S: 1-2 s: 145-173 ELAZIĞ
• ÖZDEMĠR, M. A., 1996, “Doğu Anadolu Fay Zonunun Sincik (Adıyaman) İle Hazar Gölü (Elazığ) Arasındaki Jeomorfolojik Özellikleri” ; F. Ü. Sos. Bil. Der. C: 8 S: 1 s: 191-217 ELAZIĞ
• PERĠNÇEK, D., 1979, “Geological İnvestigation Of The Çelikhan-Sincik- Koçali Area (Adıyaman Provinz)”; Ġst. Üniv. Fen. Ed. Mec. Seri: B s: 127-147
• ġAHĠN, C.,1990, Aladağ Çayı Havzasında Çevre Koşulları ve Bunlarla İlgili Bozulmuş Doğal Dengenin Yeniden Kurulmasına İlişkin Sorunlar ve Çözüm Yolları; Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Coğrafya Dizisi Sayı: 1
• TONBUL, S., 1987, Elazığ Batısının Bitki Örtüsü Özellikleri; F. Ü. Sos. Bil. Der. 1/1, s: 209-225, Elazığ