CANİK DAĞLARININ GÜNEYDOĞU BÖLÜMÜNDE KARSTLAŞMA VE KARSTİK ŞEKİLLER

Yıl 2010, Cilt: 15 Sayı: 24, 273 - 287, 14.09.2011

H.ibrahim Zeybek

Öz

Araştırma sahası Orta Karadeniz Bölümü’nde, Reşadiye (Tokat) ilçe
merkezi kuzeydoğusu ile Mesudiye (Ordu) ilçe merkezi güneyi arasındaki dağlık
kuşakta yer alır. Bu saha, Canik Dağları’nın güneydoğu kesiminde ve yaklaşık
1500-2000 m’ler arasında bulunmaktadır. Bu kesimde çok sayıda dolinin yanı
sıra, uvala, lapya, düden ve mağara gibi karstik şekillere de rastlanmaktadır.
Çalışma hazırlanırken arazi çalışmaları dışında kireçtaşı örneklerinin
laboratuar ortamında kireç oranları belirlenmiştir. Ayrıca, saha ile ilgili
1/25.000 ölçekli topoğrafya ve 1/100.000 ölçekli jeoloji haritalarından
yararlanılmıştır.
Çalışma sahasında kışlar soğuk, uzun ve kar yağışlı, yazlar ise ılık, kısa
ve az yağışlı geçmektedir. Ana kayayı Üst Kretase kireçtaşları oluşturmakta ve
bunların CaCO3 içerikleri % 75-% 88 arasında değişmektedir. İnceleme sahası
bütünü ile orman alanı içerisinde yer alır. Bununla birlikte, bazı kesimlerde
orman tahrip edilmiş ve erozyon nedeniyle ana kaya açığa çıkmıştır.
İnceleme alanındaki karstik şekillerin, oluşumunda asıl rolü çözünme
süreçleri oynamıştır. Bununla birlikte, başta dolinler olmak üzere karstik
şekillerin, dizilişleri ve yoğunlukları üzerinde ana kayanın bol kırıklı ve çatlaklı
olmasının da önemli rolü olmuştur. Nitekim, inceleme alanının doğu kesiminde
bir dizi halinde uzanan dolinler, “yönlü karst” manzarası oluşturmaktadır.
Yöre, Kuvaterner’deki iklim değişmelerinden etkilenmiş ve muhtemelen
yüksek kesimler periglasiyal şartlara sahne olmuştur. Çavdar Yaylası
güneyindeki dolinlerin kuzey yamaçlarına kadar akan lavlar ve çeşitli
araştırıcılar tarafından Pliyosen’e atfedilen volkanik faaliyet dikkate alındığında,
yöredeki karstlaşma sürecinin Kuvaterner öncesinden başlamış olduğu
söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Karstlaşma, Karstik Şekiller, Canik Dağları, Kireçtaşı

Kaynakça

• Alagöz, C. A., 1944, Türkiye Karst Olayları Hakkında Bir Araştırma (Une e’tude sur les phe’nome’nes karstiques en Turquie). Türk Coğrafya Kurumu Yay. No: 1, Ankara.
• Bradshaw, M. J., Abbott, A. J., Gelsthorpe, A. P., 1979, The earth’s Changing Surface. The English Language Book Society and Hodder and Stoughton. ISBN: 0-340-25000- 3, Edinburgh.
• Demek, J. 1989, Karst Processes in cold climate (on the example of the Moravian Karst). Czech Speleological Society, Praha.
• DMİGM., 1974, Ortalama ve Ekstrem Kıymetler Meteoroloji Bülteni. TC., Gıda-Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müd. Yay. Ankara.
• Gams, I., 2001, Depth of rillenkarren as a measure of deforestation age. Reconstruction of paleoenvironment in karst area. URL: http:?//www.glnet.edu.cn/KDL/IGCP/IGCP299/1991/part3-3.htm.
• Gresswell, R. K., 1968, Physical Geography. Longmans, Green and Co Ltd., London.
• Jakucs, L., 1978, Karstik erimenin nicel ve nitel düzeni üzerine iklimin etkisi (The importance of climate in the quantitative and qualitative regulation of karst- corosion) (Çeviren: Nuri GÜLDALI). Jeomorfoloji Derg. No: 7 (71-85), Ankara.
• Moore, W. G., 1975, A dictionary of Geography (Fifth edition, Reprinted). Penguin Books. ISBN: 014-051-002-8. Baskerville.
• Sür, A., 1994, Karstik yerşekilleri ve Türkiye’den örnekler. Ankara Üniv. DTCF Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Coğrafya Araştırmaları Derg. Sayı: Ankara.
• Tatar, O.-Gürsoy, H.-Gökçeoğlu, C.-Koçbulut, F.-Duman, T.Y.-Kök, S.-Süllü, H.-Şenyurt, A.-İleri, N., 2005, 17 Mart 2005 Sivas İli Koyulhisar İlçesi Sugözü Köyü Kuzulu Mahallesi Heyelanı 2. Değerlendirme Raporu. http://www.koyulhisar.gov.tr/bulten 3.doc.
• Uzun, A., 2002, Yaralıgöz Dağı (Kastamonu) ve Turistik Çekicilikleri. Türkiye Dağları 1. Ulusal Sempozyumu (25-27 Haziran 2002) Bildiriler, Orman Bakanlığı Yay. No: 183, Ankara.
• Uzun, A., 2004a, Karst Morphology of Mount Yaraligöz and Its Close Surroundings, Northern Anatolia, Turkey. International Symposium on Earth System 2004, 513- 519, İstanbul-Turkey.
• Uzun, A., 2004b, Koru Polje and Karst Landform Evolution in the Middle Part of the Kure Mountains, Cave and Karst Science. Volume: 31, Number: 3, 109-112, Nottingham, UK.
• Yıldırım, A., 2006, Koyulhisar-Kuzulu (Sivas) Heyelanının Jeomorfolojik Etüdü. Doğu Coğrafya Dergisi, Yıl: 11, Sayı: 15, 323-338, Erzurum.
• Zeybek, H. İ., 1998, Amasya Ovasi ve Yakın Çevresinin Fiziki Coğrafyası. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Samsun.
• Zeybek H. İ., 2001, “Bahçebaşı Mağarası (Turhal, Tokat)”, Doğu Coğrafya Dergisi, 6, 237- 253, Erzurum.
• Zeybek. H. İ., 2004, Akdağ’da (Tokat) Karst Topoğrafyası Araştırmaları, Palmiye Yayınları, Samsun.