YOMRA’NIN BAŞLICA FONKSİYONEL ÖZELLİKLERİ

Yıl 2007, Cilt: 12 Sayı: 18, 79 - 109, 12.09.2011

Serkan Doğanay

Öz

Yomra, Karadeniz Bölgesi’nin Doğu Karadeniz Bölümü’nde,
Trabzon ili sınırları içerisinde yer alır. Trabzon’un 15 km kadar
doğusunda bulunan Yomra, bir ilçe yönetim merkezidir. Yomra
Deresi’nin Karadeniz’e ulaştığı kesimdeki kıyı düzlüğü, Yomra’nın
kuruluş yerini oluşturur. Topografik özellikler, yerleşmenin Karadeniz
boyunca çizgisel bir gelişim göstermesine zemin hazırlamıştır.
Kuruluş tarihi oldukça eski olan Yomra, Osmanlı idaresine
katıldıktan sonra, Trabzon merkez kazasına bağlı nahiyelerden birisi
durumuna getirilmiştir. Böyle olmakla birlikte Yomra, geçmişten
günümüze küçük bir yerleşme olarak dikkati çekmiştir. Bu durumun
ortaya çıkmasında Trabzon’a olan yakınlık, yönetim bölgesi nüfusunun
azlığı ve ekonomik potansiyelin düşük olması etkili olmuştur. Nitekim
Yomra birçok fonksiyon bakımından Trabzon’un etki bölgesi içerisinde
bulunmaktadır.
Tarım dışı fonksiyonların geliştiği bir yerleşme olan Yomra’da
13 346 kişi yaşamaktadır. İktisaden faal nüfusun % 14.0’ı (388 kişi)
tarım kesiminde, % 64.2’si (1 779 kişi) hizmetler ve geri kalan % 21.8’i
(603 kişi) de sanayi sektöründe istihdam edilmektedir. Dolayısıyla
Yomra’nın hâkim fonksiyonunu hizmetler oluşturmaktadır. Ancak her
şeye rağmen Yomra’nın ekonomik yapısını yönlendiren esas unsur fındık
tarımıdır.
Yerleşmelerin fonksiyonel sınıflandırmadaki yeri tespit edilirken
nüfus, fizyonomik görünüm ve şehirsel hayat tarzı gibi farklı ölçütlere de
dikkat edilmesi gerekir. Bu anlamda Yomra, hizmet fonksiyonlarının
önem kazandığı ve bazı şehirsel hizmetlerin gelişme gösterdiği kasaba
yerleşmelerine bir örnek oluşturur.

Anahtar Kelimeler

Fonksiyon, Şehir, Şehirleşme, Kasaba, Plânlama

Kaynakça

• AKÇURA, T., 1971, Türkiye’de Şehirleşme ve Bazı Şehir Örnekleri. Türkiye Coğrafî ve Sosyal Araştırmalar, İstanbul Üniv. Edebiyat Fak. Coğrafya Enst., Edebiyat Fak. Matbaası, İstanbul.
• ARDEL, A., 1963, Samsun’la Hopa Arasındaki Kıyı Bölgesinde Coğrafî Müşahedeler. İstanbul Üniv. Coğrafya Enst. Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 13, İstanbul.
• BENEDICT, P., 1971, Türkiye’de Küçük Kasabaların Etüdüne İlişkin Bazı Sorunlar. Türkiye Coğrafi ve Sosyal Araştırmalar, Çağlayan Matbaası, İstanbul.
• BİLGİN, M., 2000, Doğu Karadeniz Bölgesi’nin Etnik Tarihi Üzerine. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 126, İstanbul.
• BOSTAN, M.H., 2002, XV-XVI. Asırlarda Trabzon Sancağında Sosyal ve İktisadî Hayat. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara.
• ÇAPA, M., 1993, Pontus Meselesi (Trabzon ve Giresun’da Millî Mücadele). Türk Kültürünü Araştırma Enst. Yay. No: 135, Ankara.
• D.İ.E., 2000 Genel Nüfus Sayımı. Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri-Trabzon, Ankara.
• D.İ.E., 2004, Türkiye İstatistik Yıllığı 2004. Ankara.
• DOĞANAY, H., 1983, Erzurum’un Kentsel Fonksiyonları ve Başlıca Plânlama Sorunları (Yayınlanmamış Doçentlik Tezi). Atatürk Üniv. Fen-Edebiyat Fak. Coğrafya Bölümü, Erzurum.
• DOĞANAY, 1997, Türkiye Beşerî Coğrafyası. Millî Eğitim Bakanlığı Yay. No: 2982, Bilim ve Kültür Eserleri Dizisi No: 877, Eğitim Dizisi No: 10, İstanbul.
• DOĞANAY, S., 2005, Trabzon İli’nde Fındık Tarımı. Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı: 13, Konya.
• EMİROĞLU, M., 1975, Türkiye Coğrafî Bölgelerine Göre Şehir Yerleşmeleri ve Şehirli Nüfus. Ankara Üniv. Dil ve Tarih-Coğrafya Fak. Coğrafya Araştırmaları Dergisi, Sayı: 7, Ankara.
• ERİNÇ, S., 1945, Kuzey Anadolu Kenar Dağlarının Ordu-Giresun Kesiminde Landşaft Şeritleri. Türk Coğrafya Dergisi, Sayı: 7-8, İstanbul.
• ERİNÇ, S., 1961, Doğu Karadeniz Kıyılarında Fön ve Termik Tesirleri Hakkında. Türk Coğrafya Dergisi, Sayı: 21, İstanbul.
• GOTTMANN, J., 1976, Şehirsel Merkeziyetin Gelişmesi (Çeviren Nazmiye ÖZGÜÇ). İstanbul Üniv. Yay. No: 2087, Coğrafya Enst. Yay. No: 80, İstanbul.
• GÖNEY, S., 1977, Şehir Coğrafyası-I. İstanbul Üniv. Edebiyat Fak. Yay. No: 2274, Coğrafya Enst. Yay. No: 91, Cilt: 1, İstanbul.
• GÜNER, İ., 1997, Iğdır’ın Kentsel Fonksiyonları ve Fonksiyonel Sınıflandırmadaki Yeri. Türk Coğrafya Dergisi, Sayı: 32, İstanbul.
• HACIFETTAHOĞLU, İ., 2001, Öncesi ve Sonrası İle Trabzon’un Fethi. Trabzon Belediyesi Kültür Yay. No: 91, Tarih ve Biyografi Serisi No: 3, Ankara.
• KARABORAN, H., 1989, Şehir Coğrafyası ve Şehirsel Fonksiyonlar. Fırat Üniv. Dergisi, Sosyal Bilimler, Cilt: 3, Sayı: 1, Elazığ.
• KARAGÖZ, İ., 2006, Grek, Bizans ve Eski Türk Kaynaklarına Göre Trabzon Yer Adları. Derya Kitabevi, Trabzon.
• KÖSE, A., 1996, Fonksiyonel Özellikleri Yönünden İvrindi. Atatürk Üniv. Yay. No: 831, Kâzım Karabekir Eğitim Fak. Yay. No: 74, Araştırma Serisi No: 16, Erzurum.
• M.T.A., 1997, Trabzon İlinin Çevre Jeolojisi ve Doğal Kaynakları. Jeoloji Etütleri Dairesi, Ankara.
• MERSİNLİGİL, Ö., 1985, Yomra (Trabzon) İmar Planı Araştırmaları. Trabzon.
• ÖZÇAĞLAR, A., 1996, Türkiye’nin İdarî Coğrafyası Bakımından Köy, Bucak, İlçe, İl ve Belde Kavramları Üzerine Düşünceler. Ankara Üniv. Dil ve Tarih-Coğrafya Fak. Coğrafya Araştırmaları Dergisi, Sayı: 12, Ankara.
• ÖZÇAĞLAR, A., 1997, Türkiye’de Belediye Örgütlü Yerleşmeler (Kasabalar-Şehirler). Ekol Yayınevi, Ankara.
• ÖZÇÖREKÇİ, H., 1944, Anadolu’da Küçük Şehir Araştırmaları. Ankara Üniv. Dil ve Tarih-Coğrafya Fak. Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 1, Ankara.
• ÖZGÜR, E.M., 1996, Yeni İlçe Merkezlerimizin Fonksiyonel Bakımdan Gösterdiği Özellikler. Ankara Üniv. Dil ve Tarih-Coğrafya Fak. Coğrafya Araştırmaları Dergisi, Sayı: 12, Ankara.
• ÖZKAYA, Y., 1988, XVIII. Yüzyıl’da Trabzon’un Genel Durumu. Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi Bildirileri (13-17 Ekim 1986), Ondokuz Mayıs Üniv. Eğitim Fak., Samsun.
• TOLUN-DENKER, B., 1974-1977, Edirne Şehrinin Kullanılış Alanları. İstanbul Üniv. Coğrafya Enst. Dergisi, Sayı: 20-21, İstanbul.
• TOLUN-DENKER, 1976, Şehir İçi Arazi Kullanılışı. İstanbul Üniv. Edebiyat Fak. Yay. No: 2054, Coğrafya Enst. Yay. No: 83, İstanbul.
• TÜMERTEKİN, E., 1965, Türkiye’deki Şehirlerin Fonksiyonel Sınıflandırılması. İstanbul Üniv. Coğrafya Enst. Yay. No: 43, İstanbul.
• TÜMERTEKİN, E., 1973, Türkiye’de Şehirleşme ve Şehirsel Fonksiyonlar. İstanbul Üniv. Yay. No: 1840, Coğrafya Enst. Yay. No: 72, İstanbul.
• UMAR, B., 1993, Türkiye’deki Tarihsel Adlar. İnkılâp Kitabevi Yay., 2. Baskı, İstanbul.
• YAZICI, H., 1995, Şehir Coğrafyası Açısından Bir İnceleme: Bayburt. Türk Coğrafya Dergisi, Sayı: 30, İstanbul.
• http://www.ansiklopedi.gen.tr/index.php/Yomra%2C_Trabzon
• http://www.yomrailkoğretim.k12.tr