MALATYA’DAKİ HAVA KİRLİLİĞİNE COĞRAFİ BAKIŞ/A Geographical Look At The Air Pollution In Malatya

Yıl 2008, Cilt: 13 Sayı: 20, 59 - 76, 25.07.2008

Ramazan Sever

Öz

Anahtar Kelimeler

-

MALATYA’DAKİ HAVA KİRLİLİĞİNE COĞRAFİ BAKIŞ

Öz

Doğu Anadolu Bölgesi’nin hızla gelişen şehirlerinden biri olan
Malatya’da, bu hızlı gelişmeye bağlı olarak, çeşitli çevre sorunları yaşanmaya
başlanmıştır. Bu sorunlar arasında etkileri ve boyutları bakımından en önemlisi
hava kirliliğidir. Şehirde, özellikle 1984’te yaşanan yoğun hava kirliliği, insan
yaşamı için tehlikeli boyutlara ulaşmıştır. Sorunun giderilmesi için alınan tedbirler
olumlu sonuç vermiş ve hava kirliliği önemli ölçüde azaltılmıştır. Ancak hızlı
şehirleşmenin devam ettiği Malatya’da; konut, motorlu taşıt ve sanayi tesisi
sayısındaki artışlarla hava kirliliği önemli bir çevre sorunu olmaya devam
etmektedir. Artan kirlilik nedeniyle zaman zaman hedef sınır değerine ulaşan
kükürt dioksit (SO2
) ve partiküler madde (duman) değerleri bazı yıllar tekrar
endişe verici seviyelere ulaşmaya başlamıştır.
Bu çalışmada Malatya şehrinde hava kirliliğini ortaya çıkaran
jeomorfolojik, klimatik ve meteorolojik parametreler yanında, özellikle beşeri ve
ekonomik faaliyetleri göz önüne alan bazı coğrafi değerlendirmeler yapılmıştır.
Aynı zamanda şehirsel gelişimin planlanması, fosil yakıt kullanımının azaltılması,
doğalgazın yaygınlaştırılması, şehir içi yolların yeniden düzenlenmesi ve sanayi
tesislerinin ÇED kurallarına uygun kurulması ve işletilmesi gibi hava kirliliğini
önleyici tedbirler önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Şehirleşme, fosil yakıt, ulaşım, hava kirliliği

Kaynakça

• ATALAY, İ, MORTAN, K., 2006, Türkiye Bölgesel Coğrafya. İnkılâp Yay. İstanbul.
• BAŞKURT, O.K., 1984, Malatya İli’nde Hava Kirliliği ile Solunum Sistemi Hastalıkları Arasındaki İlişki. TÜBİTAK Deniz Bilimleri ve Çevre Araştırmaları Grubu Ulusal Çevre Sempozyumu Tebliğler Kitabı. s.143-154, Ankara.
• DİE-1927 ve 2000 Yılları Genel Nüfus Sayımı Sonuçları.
• GARİPAĞAOĞLU, N., 2002, Türkiye’de Hava Kirliliği ve Coğrafi Esasları. Arya Matbaacılık, İstanbul.
• GARİPAĞAOĞLU, N., 2003, Türkiye’de Hava Kirliliği Sorununun Coğrafi Bölgelere Göre Dağılımı. Doğu Coğrafya Der. Sayı:9, s.55-77, Konya
• GÜÇER, Ş., DEMİR, M., KARAGÖZLER, A.E., 1984, Malatya Havasında Bazı Elementlerin Dağılımı, TÜBİTAK Deniz Bilimleri ve Çevre Araştırmaları Grubu Ulusal Çevre Sempozyumu Tebliğler Kitabı. s.155-162, Ankara.
• GÜNEY, E., 2004, Türkiye Çevre Sorunları. Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• HACISALİHOĞLU İ.,Y., 1994, Karabük’te Hava Kirliliği, Türk Coğrafya Der. Sayı:29 s.475-494, İstanbul.
• KARABULUT, Y., ŞAHİN, C., YÜCEL, M., 1985, Malatya’da Hava Kirliliğini Doğuran Nedenler ve Kirlilik Parametrelerinin Yıl içindeki Değerleri. TÜBİTAKDeniz Bilimleri ve Çevre Araştırmaları Grubu Çağ-73 Nolu Proje Kesin Raporu, Ankara.
• KARABULUT,Y., 1990, Malatya’da Şehirsel Gelişme ve Getirdiği Sorunlar, Fırat Havzası Coğrafya Sempozyumu 14-15 Nisan 1986, Fırat Üniversitesi Yay., s.171-190, Elazığ,
• KESER, N., 2002, Kütahya’da Hava Kirliliğine Etki Eden Topografik ve Klimatik Faktörler, Marmara Coğrafya Der. Sayı:5,s.69-100, İstanbul.
• KIRIMHAN, M., 1995, Malatya’da Şehirsel Fonksiyonlar. Fırat Üniv. Sosyal Bil. Enst. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Elazığ.
• NİŞANCI, A., 1986, Erzurum’da Hava Kirliliği. Fen-Edb. Fak. Araştırma Dergisi. Sayı:15, Fasikül II, Erzurum.
• ÖZDEMİR, M. A. BOYRAZ, Z., 2002, Elazığ Şehir Merkezinde Hava Kirliliğini Doğuran Nedenler ve Kirlilik Parametrelerinin Zaman İçindeki Değişimine Coğrafi Bir Yaklaşım. Doğu Coğrafya Der. Sayı:8, s.163-182, Elazığ.
• SARGIN., S., 2003, Isparta’nın Çevre Sorunları, Afyon Kocatepe Üniv. Sosyal Bil. Dr. Cilt.V, Sayı:2 s.147-165, Afyon.
• ŞAHİN, C., 1987, Hava Kirliliği ve Hava Kirliliğini Etkileyen Doğal Çevre Faktörleri, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Coğrafya Araştırmaları Der. Cilt:1, Sayı:1, s.25-47, Ankara.
• ŞAHİN, C., KARABULUT, Y., YÜCEL, M., 1986, Malatya’da Hava Kirliliği Etmenleri ve Kirliliğin Boyutları, TÜBİTAK Deniz Bil. ve Çevre Araştırmaları Grubu Ulusal Çevre Sempozyumu Tebliğler Kitabı. s.194-208, Ankara.
• ÜNAL, Ç., 1996, Erzurum’da Hava Kirliliği ve Coğrafi Faktörlerin Etkileri. Atatürk Üniv. Kazım Karabekir Eğt. Fak. Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:3, s.28-41, Erzurum.
• Türkiye’nin Çevre Sorunları,1995, Türkiye Çevre Sorunları Vakfı Yayını, Ankara.
• PEGAZ-2007, Malatya Şehiriçi Doğalgaz Dağıtım A.Ş.
• http://www.who.int/en/
• http://www.kgm.gov.tr/images/trafikharita2005.jpg