TÜRKİYE’DE KİRAZ TARIMININ COĞRAFȊ ESASLARI

Yıl 2011, Cilt: 16 Sayı: 26, 45 - 72, 02.01.2013

Zafer Başkaya

Öz

Türkiye bulunduğu coğrafi konum itibariyle geçmişten günümüze çeşitli
meyve türlerinin yetiştirildiği önemli merkezlerden biri olmuştur. Bu meyve
türleri içerisinde yer alan kirazın tarımında son yıllarda önemli gelişmeler
sağlanmıştır. Günümüzde Türkiye’nin hemen her ilinde kiraz üretimi yapılmakta
olup, modern tarım yöntemlerinin uygulanmasıyla birlikte üretilen kiraz çeşidi
sayısını artmıştır. Bugün ülkemizde 24 çeşit kiraz üretilmektedir.
Bu araştırmada Türkiye kiraz üretim alanları ve üretimindeki gelişmeler,
kiraz üretiminin bölge ve illere göre dağılımı, Türkiye kiraz üretimi ile
ihracatının Dünya üretimi ve ihracatındaki önemi incelenerek kiraz tarımındaki
sorunlar tespit edilmeye çalışılarak, sorunlara çözüm önerileri sunulmuştur.
Dünya kiraz üretimi ve ihracatında önemli yeri olan Türkiye’nin kiraz
ihracatı 1985 yılından sonra yapılmaya başlanmıştır. 2009 yılı Dünya kiraz
üretiminin %20’ye yakınını tek başına üreten Türkiye, 417.694 ton kiraz
üretimiyle Dünya birincisidir. Ülkemizde üretilen kirazın 2009 yılında %12’den
fazlası (51268 ton) ihraç edilmiştir. İhracatında Avrupa Birliği ülkeleri önemli
yer tutmakta olup, 30’dan fazla ülkeye kiraz ihraç etmektedir.
Çeşitli altyapı eksiklikleri, üretim ve pazarlamada yer alan kişi ve
kurumların örgütlenememesi, etkin bir tarım planlamasının olmaması, üretim ve
pazarlamada bilgi yetersizliği, finansman ve nakliye sorunları kiraz tarımında
önemli sorunlardandır. Üretim ve ihracattaki atışların devam edebilmesi, kiraz
üretimi ve pazarlamadaki sorunların azaltılması ile mümkündür. Kiraz
üreticisinin üretim ve pazarlamada yaşadığı sorunların çözüme kavuşturulması,
devletin etkin üretim ve pazarlama politikası izlemesi, kiraz üretimi ve kalitesinin
devamlılığıyla birlikte Türk kirazının Dünya pazarlarında kalıcı olmasını
sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, kiraz tarımı, üretim, ihracat

Kaynakça

• Adana Tarım İl Müdürlüğü Çiftçi Eğitim ve Yayım Şubesi, 2005, Kiraz Yetiştiriciliği, Yayın No: 17, Adana.
• Akçay, M.E., - Özyiğit, S., - Sarısu, C., 2009, Bodur ve Yarıbodur Kiraz Yetiştiriciliği,
• Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Yayın Dairesi Başkanlığı, Çiftçi Eğitim Serisi Yayın No:84, Ankara.
• Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü, 1936, Tarım İstatistikleri (1928-1934), Yayın No:78, Ankara.
• --------, 1954, Meyve İstatistiği (1946-1952), Yayın No: 222, Ankara.
• Burak, M., 2006, Kiraz ve Vişne Yetiştiriciliği. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Yayın Dairesi Başkanlığı, Çiftçi Eğitim Serisi Yayın No: 25, Ankara.
• Çetin, T., 2010, Uluborlu ilçesinde Kiraz Tarımı. Atatürk Üniversitesi Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı: 23, Erzurum.
• Çınar, M., - Çimen, İ., - Bolu, H., 2004, Elazığ ve Mardin İlleri Kiraz Ağaçlarında Zararlı Olan Türler, Doğal Düşmanları ve Önemlileri Üzerinde Gözlemler. Türkiye Entomoloji Dergisi Sayı: 28(3), İzmir.
• Devlet İstatistik Enstitüsü, 1962, Ziraî İstatistik Özetleri (1940-1961). Yay. No: 432, Ankara.
• --------, 1975, Tarımsal Yapı ve Üretim (1970-1972). Yayın No: 725, Ankara.
• --------, 2001, Tarım İstatistikleri Özeti (1980-1999), Yayın No: 2430, Ankara.
• Doğanay, S., 2006, Trabzon’da Çay Tarımının Coğrafî Esasları. Atatürk Üniversitesi Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı: 16, Erzurum.
• Doğanay, H., 1998, Türkiye Ekonomik Coğrafyası. Erzurum.
• Durmuş, E., - Yiğit, A., 2003,Türkiye’nin Meyve Üretim Yöreleri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 13, Sayı: 2, Elazığ.
• Engin, H., Ünal, A., 2002, Bornova Şartlarında Yetiştirilen Kiraz Çeşitlerinin Çiçeklenme Zamanları ve Çiçeklenme Dönemindeki Sıcaklıkların Çiçeklenme Üzerine Etkileri. Ege Üniv. Ziraat Fakültesi Dergisi, Cilt: 39 Sayı :3, İzmir.
• Gök, Y., - Zaman S., 2003, Anamur’da Muz Tarımının Coğrafî Esasları. Atatürk Üniversitesi Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı: 9, Erzurum.
• Göney, S., 1987, Türkiye Ziraatinin Coğrafî Esasları I, İstanbul Üniversitesi Yayın No: 2600, Coğrafya Bölümü Yayın No: 110, İstanbul.
• Gültaş, H.T., - Erdem, Y., 2007, Bodur Kiraz Bahçelerinde Dam la ve Mikro Yağmurlama Sulama Yöntemlerinin Yatırım ve İşletme Masrafları Yönünden Karşılaştırılması. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Tarım Bilimleri Dergisi, Sayı: 13(1), Ankara.
• Güngör, Y., - Yıldırım, O., 1989, Tarla Sulama Sistemleri. Ankara Üniversitesi. Ziraat Fakültesi Yayınlar ı No:155, Ankara.
• Koca, H., 1997, Erdemli’de Turunçgil Tarımının Coğrafî Esasları. Atatürk Üniversitesi Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı: 2, Erzurum.
• Koçman, A., 1993, Türkiye İklimi. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları No: 72, İzmir.
• Koday, S., 2000, Türkiye’de Kivi Üretimi. Atatürk Üniversitesi Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı: 3, Erzurum.
• Öz, F.,1998, Kiraz ve Vişne. Tarımsal Araştırmaları Destekleme ve Geliştirme Vakfı (TAV) Yayınları, Yayın No: 16, Yalova.
• Özbek , S., 1978, Özel Meyvecilik. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Yayın No: 128, Adana.
• Özçağıran, R., 1974, Meyve Ağaçlarında Anaç ile Kalem Arasındaki Fizyolojik İlişkiler. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No: 243,İzmir.
• Shoemaker, J. S.,Teskey, B.J.E., 1959, Tree Fruit Production. JohnWilley and Sons. INC., New York, USA.
• Şanlı, V., 2001, Uluborlu İlçesinde Yetiştirilen Bazı Kiraz Çeşitlerinin Pomolojik ve Fenolojik Özellikleri (Y.L.Tezi). Süleyman Demirel Üniv. Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta.
• Şevik, İ., 2002, Kiraz Yetiştiriciliği, Eğirdir Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü, Yayın No: 11, Eğirdir.
• Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Teşkilatlanma ve Destekleme Genel Müdürlüğü Yaygın Çiftçi Eğitim Projesi (YAYÇEP), 2001, Meyvecilik 1, Yayın Seri No: 37, Ankara.
• Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü 2008, Kiraz Hastalık ve Zararlıları ile Mücadele. Bitki Koruma Hizmetleri Dairesi Başkanlığı, Ankara.
• Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Yayın Dairesi Başkanlığı, 2009, Kirazda İyi Tarım Uygulamaları. Çiftçi Eğitim Serisi Yayın No: 94, Ankara.
• Türkiye İstatistik Kurumu, 2009, Tarım İstatistikleri Özeti (1989-2008). Yayın No: 3341, Ankara.
• Ülkümen, L., 1973, Bağ-Bahçe Ziraatı. Atatürk Üniversitesi Yayınları No: 275, Ziraat Fakültesi Yayınları No: 128, Ders Kitapları Serisi No: 22, Erzurum.
• Yılmaz, M., 1992, Modern Bahçe Bitkileri Yetiştirme Tekniği. Çukurova Üniversitesi Basımevi, Adana . www.dmi.gov.tr www.faostat.fao.org www.gidabilimi.com www.tüik.gov.tr