KIRSAL MİMARİNİN ÖRNEKLERİNDEN “SERENLER”İN COĞRAFİ AÇIDAN İRDELENMESİ

Yıl 2012, Cilt: 17 Sayı: 27, 151 - 168, 08.01.2013

Salih Ceylan

Öz

Binlerce yıllık birikimin sonucu ortaya çıkan, doğal çevreye sıkı sıkıya
bağlı ve onun izlerini taşıyan kırsal mimarimiz, gelişen sosyo-ekonomik ve sosyokültürel
koşulların bize yönelik dayatmalarının bir sonucu olarak yok olma riski ile
karşı karşıyadır. Kırsal mimarimizi korumak ve gelecek nesillere aktarmak hem
toplumsal bir görev ve hem de kültürel bir zorunluluktur. Bu yöndeki çabaların
başarıya ulaşabilmesi her şeyden önce yapılacak çalışmalara bağlıdır.
Arılar için bir çeşit sığınak işlevi gören ve yörede doğal kara kovanların
adı olarak kullanılan “seren”, taş ve ahşap(ardıç ağacı) yapı malzemesiyle inşa
edilen, üç-dört metre yüksekliğinde dikdörtgen biçimli yapılardır. Çatısı ahşap
malzeme ile inşa edilen serenin saçak kısımları, başta ayı olmak üzere vahşi
hayvanların çatıya çıkmasını engellemek amacıyla uzun tutulmuştur. Çatı üzerine
dizilen ve yapının asıl fonksiyonunu üstlenen “kara kovan”lar, ardıç ağaçlarının
gövdesi oyularak yapılır. Serenlerin inşası sırasında kullanılan ahşap malzemenin
dış cephedeki kısımlarında bırakılan çıkıntılar, çatıya çıkmada merdiven işlevi
görür.
Sivil mimarinin en güzel örneklerinden olan ve Elmalı’nın Küçük ve
Büyüksöğle köyleri dışında, Teke yöresine dağılmış biçimde(Korkuteli, Kumluca,
Finike ve Beydağları çevresi) bulunan serenler, gün geçtikçe önemini
kaybetmektedir. Bu bildiride Elmalı(Antalya) yöresindeki serenlerin coğrafi
özellikleri irdelenmiş ve kırsal mimarinin mirası durumunda olan bu yapıların
korunması ve gelecek nesillere taşınabilmesi konusunda nelerin yapılabileceği
tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kırsal mimari, seren, coğrafi özellikler, kara kovan

Kaynakça

• Baran, M., 2006, Halk Mimarisinin Halkbilimi Bağlamında Değerlendirilmesine Harran Evleri Örneği. Millî Folklor, 2006, Yıl 18, Sayı 72, s.142
• Ceylan, S., 1995, Artvin Yöresinin Coğrafi Etüdü. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erzurum.
• (COE., 1989), Recommendation No. R (89) 6 on Protection and Enhancement of The Rural Architectural Heritage
• Çine, H., 2003, Burdur’dan Damlalar, Folklor-Halk Bilimi.Arzu Ofset ve Reklam Ajansı 2.Baskı, Burdur.
• Doğanay, H., 1997, Türkiye Beşeri Coğrafyası.MEB Eğitim Dizisi, İstanbul.
• DPT., 2000, 8.BYKP “Kırsal Kalkınma” ÖİK Raporu. Ankara.
• Eminağaoğlu, Z. ve Çevik, S., 2007, Kırsal Yerleşmelere İlişkin Tasarım Politikaları ve Araçlar. Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Der. Cilt 22, No 1, Ankara
• Fıratlı, Ç., Genç, F., Karacaoğlu, M. ve Gençer, H.V., 2000, Türkiye Arıcılığının Karşılaştırmalı Analizi: Sorunlar, Öneriler. V. Türkiye Ziraat Mühendisliği Teknik Kongresi, Ankara.
• http://tdkterim.gov.tr/ttas/?kategori=derlay&kelime=seren, (son ziyaret tarihi:11.10.2010).
• http://4uzbk.sdu.edu.tr/4UZBK/HYB/4UZBK_036.pdf, (son ziyaret tarihi:15.10.2010)
• http://tdkterim.gov.tr/bts/?kategori=verilst&kelime=seren&ayn=tam,(son ziyaret tarihi: 11.10.2010).
• Jordan-Bychkov, T. G. and Domosh, M., 2003, The Human Mosaic, A Thematic Introduction to Cultural Geography. Ninth Edition, W.H.Freeman and Company, New York.
• Kenneth, S. and Goldstein, 1983, Sahada Folklor Derleme Metotları(Çev: Prof.Dr.Ahmet E. UYSAL). Başbakanlık Basımevi, Ankara.
• Köse, A., 2007, Balıkesir Çevresinde Geleneksel Avlu Peyzajı ve Değişimi. Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı:18, Erzurum.
• Oğuz, M., 2003, Türkiye’de Halkbilimi Müzeciliği ve Sorunları Sempozyumu, Gazi Ü. THBMER Yay. Ankara.
• Önay Tan, A., 2008, Ihlamur Gölgesi, Dünya Mutfaklarından. Gastro, Temmuz-Ağustos, Sayı:46, İstanbul.
• Özçağlar, A., 1997, Türkiye’de Belediye Örgütlü Yerleşmeler. Ekol Yayınevi, Ankara.
• Tunçdilek, N., 1967, Türkiye İskan Coğrafyası Kır İskanı(Köy-Altı İskan Şekilleri). İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları No:49, İstanbul.