HATAY’DA KENTLEŞMENİN SEYRİ (1940-2009) ve MEKÂNSAL DAĞILIŞI

Yıl 2012, Cilt: 17 Sayı: 28, 231 - 258, 10.01.2013

Bayram Çetin

Öz

Bu çalışmada Hatay’da 1940-2009 arasındaki kentleşme hareketleri ve
mekânsal dağılışı incelenmiştir. Böylece nüfus ve fonksiyonel özelliklerine göre,
kentleşmenin niteliği, düzeyi ve dağılışının tespiti amaçlanmıştır.
Hatay’da sayı ve fonksiyonel anlamda belirgin bir değişimin yaşandığı
bu süreçte kentli nüfus 22,5 kat büyüyerek %15,7’den %60’lara, kent sayısı da
2’den 19’a ulaşmıştır. Tarım, ticaret, ulaşım ve sanayi sektörlerinin etkin rol
oynadığı kentleşme, etkenlerin değişimine bağlı olarak 4 safhada gerçekleşmiştir.
Çok odaklı kentsel büyümeyle büyük oranda İskenderun-Dörtyol (kıyı ovası) ile
Antakya çevresinde yoğunlaşırken, diğer kesimlerde münferit bir gelişim
göstermiştir.
1940-2009 arasında süregelen bu hızlı ve plansız kentleşme günümüzde
çok sayıda mekânsal ve yaşamsal sorunun temelini oluşturmaktadır. Bu nedenle
yapılacak planlamaların kentleşmenin genel karakterine uygun olarak yapılması
önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hatay, kent, kentleşme, banliyöleşme

Kaynakça

• Anonim, 1968, Hatay 1967 İl Yıllığı. Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• Anonim, 1973, Hatay 1973 İl Yıllığı.
• Boyraz, Z., 2004, “Kuruluşu, Gelişmesi ve Fonksiyonları Açısından Kırıkhan Şehri”. Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı:11, s:327-352, Konya.
• Boyraz, Z., 2009, “Erzin’in Kuruluşu, Gelişmesi ve Fonksiyonel Özellikleri” Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:9, Sayı:1, s:151-175, Afyon www.sosbil.aku.edu.tr/makale/c9s1m10.pdf (18.02.2010)
• Bulut, İ., 1998, Şehir Coğrafyası Açısından Sorgun. Atatürk Üniv. Yay. No: 877, K.K.E.F. Yay. No:96, Erzurum.
• Çalışkan, V., 2003, “Amik Ovası ve Amik Gölü:Bir Sulak Alanı Kurutma Deneyiminin Günümüze Ulaşan Etkileri” Türk Coğrafya Dergisi, Sayı:41, s:97-125, İstanbul.
• Çetin, B., 2010, Antakya (Hatay) Nüfusunun 1940-2008 Yılları Arasındaki Gelişimi ve
• Temel Özellikleri. Hatay Araştırmaları I, Antakya Belediyesi, Pegem yayınları, s:179-225)
• DİE. 1940-2000 Genel Nüfus Sayımı sonuçları. Ankara.
• DİE., 2005, 2000 Genel Nüfus Sayımı Göç İstatistikleri. Ankara.
• Darkot, B., 1967, “Şehir Ayrımında Nüfus Sayısı ve Fonksiyon Kriteri”. İstanbul Üniv. Coğr. Enst. Derg. Sayı:17, s:1-9, İstanbul.
• DİE., 2000, Genel Nüfus Sayımı Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri Hatay, Ankara.
• DPT, 1980-2007, Kamu Yatırımlarının İllere Göre Dağılımı, http://www.dpt.gov.tr ve http://www.dpt.gov.tr/kamuyat/il.html (17.04.2011). Doğanay, H., 1997, Türkiye Beşeri Coğrafyası. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Bilim ve Kültür Eserleri Dizisi:877, İstanbul.
• Doğruel, F., 2005, Hatay’da Çoketnili Ortak Yaşam Kültürü “İnsaniyetleri Benzer”. İletişim Yayınları, İstanbul.
• Emiroğlu, M., 1975, “Türkiye Coğrafi Bölgelerine Göre Şehir Yerleşmeleri ve Şehirli Nüfus” Coğrafya Araştırmaları Dergisi. S:7, s: 125-157, Ankara.
• Gottman, N., 1976, Şehirsel Merkeziyetin Gelişmesi. (Çev; Nazmiye Özgüç), İst. Üniv. Yay. No:2087, Coğ. Enst. Yay. No:8, İstanbul.
• Göney, S., 1995, Şehir Coğrafyası, Yerleşme Coğrafyası, cilt:1. İst. Üniv. Ede. Fak. Yay. No:2274, Coğ. Enst. Yay. No:91, İstanbul.
• Karaboran, H.H., 1987, “İslahiye ve Hassa’da Şehirsel Fonksiyonlar Açısından Nüfusun Gelişmesi-Dağılışı ve Şehirleşme Hareketleri.” Fırat Üniv. Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:1, Sayı:1, s:95-129, Elazığ.
• Karaboran, H.H., 1989, “Şehir Coğrafyası ve Şehirsel Fonksiyonlar.” Fırat Üniv. Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:3, Sayı:1, s:81-118, Elazığ.
• Karaboran, H.H., 1990, “Merkezi Yer Olarak İslahiye ve Hassa (Bir Yerleşme Coğrafyası Araştırması.” Fırat Üniv. Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:4, Sayı:2, s:145-158, Elazığ.
• Keleş, R., 2006, Kentleşme Politikası. İmge Kitabevi Yayınları, Ankara.
• Koca, H., 2005, Kuruluşu Gelişmesi ve Fonksiyonel Özellikleri Yönünden Dörtyol Şehri. Aktif Yayınevi, İstanbul.
• Koday, S., 1998, “İskenderun Limanı”. Türk Coğrafya Dergisi Sayı:33, s:211-235, İstanbul.
• Korkmaz, H., 2006, “Antakya’da Zemin Özellikleri Ve Deprem Etkisi Arasındaki İlişki.” Coğrafi Bilimler Dergisi, 4(2), s.49-66, Ankara.
• Köse, A., 1996, Fonksiyonel Özellikleri Yönünden İvrindi. Atatürk Üniversitesi 831, Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi Yay. No: 74, Araştırma Serisi No: 16, Erzurum.
• Özgür, E,M., 1996, “Yeni İlçe Merkezlerimizin Fonksiyonel Bakımdan Gösterdiği Özellikler” Ankara Üniv. DTCF., Coğrafya Araştırmaları Dergisi, Sayı:12, s:2532, Ankara.
• Özçağlar, A., 1997, Türkiye’de Belediye Örgütlü Yerleşmeler (Kasabalar-Şehirler). Ekol Yayınevi, Ankara.
• Pamir, H., 2009, “Alalakh’dan Antiokheia’ya Hatay’da Kentleşme Süreci” Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Cilt: 6, Sayı: 12, s. 258-288, Hatay.
• Sencer, Y., 1979, Türkiye’de Kentleşme. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Şahin, İ,F., 2006, Erzin İlçesi’nin Coğrafyası. Aktif Yayınevi, İstanbul.
• Şahin, İ,F., 2007, “Belen Geçidi’nde Coğrafi Gözlemler.” Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı:17, s:65-86, Konya.
• Temiz, F,M., 2002, XIX. Yüzyıl ve Sonrasında Antakya’nın Kentsel Mekan Oluşumunda Meydana Gelen Değişiklikler ve Kurtuluş Caddesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Doktora Tezi), Van.
• Tümertekin, E., 1973, Türkiye’de Şehirleşme ve Şehirsel Fonksiyonlar. İst. Üniv. Yay. No: 1840, Coğ. Enst. Yay. No: 72, İstanbul.
• Tümertekin, E., Özgüç, N., 2009, Beşeri Coğrafya, İnsan, Kültür, Mekan. Çantay Kitabevi, İstanbul.
• Türkmen, A,F., 1937, Mufassal Hatay. Cilt I, Cumhuriyet Matbaası, İstanbul.
• Yazıcı, H., 1996, “Şehir Coğrafyası Açısından Bir İnceleme: Bayburt.” Türk Coğrafya Dergisi, Sayı: 30, s. 189-219, İstanbul.
• Yücel, T., 1961, “Türkiye’de Şehirleşme Hareketleri.” Türk Coğrafya Dergisi Sayı:21, s.31-45, İstanbul.
• Yüceşahin, M,M., Özgür, E,M., 2004, “Türkiye Kentlerinin Kentleşme Düzeylerinin Demografik, Ekonomik ve Sosyal Değişkenlerle Belirlenmesi.” DTCF Coğrafi Bilimler Dergisi, Cilt:6, Sayı:2, s:115-139, Ankara.
• Yüceşahin, M,M., Bayar, R., Özgür, E,M., 2004, “Türkiye’de Şehirleşmenin Mekansal Dağılışı ve Değişimi.” DTCF Coğrafi Bilimler Dergisi, Cilt:2, Sayı:1, s:41-55, Ankara.
• http://www.tuik.gov.tr/
• www.kgm.gov.tr
• http://www.oib.gov.tr/portfoy/tcdd_iskenderun.htm (06.03.2010).
• http://www.koeri.boun.edu.tr/ (02.01.2011).