MEZRAA YERLEŞMELERİYLE İLGİLİ KARŞILAŞTIRMALI BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2013, Cilt: 18 Sayı: 29, 1 - 28, 05.02.2014

Hayati Doğanay Ogün Coşkun

Öz

Mezraalar, Türkiye yerleşme literatüründe ayrı bir öneme sahip kırsal
yerleşme şekilleridirler. Gerek köy ekonomilerine yaptıkları katkı, gerekse zaman
içinde geçirmiş oldukları nicelik ve nitelik değişimi bu yerleşmeleri özel kılan
sebepler arasındadır. Bu nedenle, geçmişten bu yana farklı coğrafi çalışmalar
içinde ele alınarak incelenmişlerdir. Eldeki çalışmada, öncelikle Türkiye
mezraalarının coğrafi dağılışı kısaca değerlendirilmiş, daha sonra Uzungöl
(Trabzon) ve Bozburun (Erzurum) çevresindeki mezraa yerleşmeleri
karşılaştırmalı bir bakış açısı ile analiz edilerek, bu iki örnek üzerinden
genellemeler yapma yoluna gidilmiştir. Çalışmanın veri tabanı, büyük bölümüyle
farklı zamanlarda yapılan arazi çalışmaları ile derlenen yerinde gözlem
sonuçlarına dayalı olarak oluşturulmuştur. Mezraaların kuruluş amacı, yerleşme
formları, mesken türleri, ekonomik faaliyet şekilleri ve işlevleri açısından
taşıdıkları ortak ve farklı yönler irdelenerek, coğrafi yapının söz konusu bu
farklılaşmalar üzerindeki etkisi değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mezraa, Yerleşme Coğrafyası, Uzungöl, Bozburun

Kaynakça

• Akdağ,M.,1959, Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi (1243-1453) Cilt: I, Dil ve Tarih Coğrafya Fak. Yayın No.131, Ankara.
• Akdağ,M.,1971, Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi (1453-1559) Cilt: II, Dil ve Tarih Coğrafya Fak. Yayın No.131, Ankara.
• Akkan,E.,vd.,1993, Uzungöl. Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, sayı: 2, Ankara.
• Alagöz,C.A.,1941, Yayla Tabiri Hakkında Rapor. Birinci Coğrafya Kongresi (6-21 Haziran 1941). Raporlar-Müzakereler-Kararlar, Maarif Vekâleti Yayını, Ankara.
• Arıkan,Z.,1988, XV-XVI. Yüzyıllarda Hamit Sancağı. Ege Üniv. Edebiyat Fak. Yay.No.52, İzmir.
• Başıbüyük,A.,2004, Kemah İlçesinin Coğrafyası. Nobel Yayın No. 620, Ankara.
• Ceylan,S.,1995, Artvin Yöresinin Coğrafi Etüdü. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Coşkun,O.,2010, İkizdere İlçesinin Beşeri ve Ekonomik Coğrafyası. Bizim Büro Basımevi, Ankara.
• Darkot,B.,1988, El-Aziz (Ma’mürat Al-Aziz), İslâm Ansiklopedisi, Cilt: 4, İstanbul.
• DİE, 1981, Köy Genel Bilgi Anketi. DİE Yay. No.964, Ankara.
• Doğanay,H.,1997, Türkiye Beşeri Coğrafyası. Milli Eğitim Bakanlığı: 3892, Bilim ve Kültür Eserleri Dizisi: 877, İstanbul.
• Elibüyük,M.,1990. Türkiye’nin Tarihi Coğrafyası Bakımından Önemli Bir Kaynak: Mufassal Defterler. Atatürk, Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Coğrafya Bilim ve Uygulama Kolu, Coğrafya Araştırmaları, cilt:1, sayı:2, Ankara.
• Emiroğlu,M.,1977, Bolu’da Geçici Bir Yerleşme Tipi: Güzle. Ankara Üniv. Dil ve TarihCoğrafya Fak. Coğrafya Araştırmaları Dergisi, sayı:8, Ankara.
• Emiroğlu,M.,1977, Bolu’da Yaylalar ve Yaylacılık. Ankara Üniv. Dil ve Tarih-Coğrafya Fak. Yay. No. 272, Ankara.
• Erinç,S.,1953, Doğu Anadolu Coğrafyası. İstanbul Üniv. Coğrafya Enstitüsü, Yay. No. 15, İstanbul.
• Gök,Y.,2007, Horasan İlçesinin Coğrafyası. Atatürk Üniv. Yay. No. 965, Araştırma Serisi, No. 49, Erzurum.
• Gök,Y.,2011, Erzurum İlinin Cumhuriyet Dönemi Nüfus Sayımları (1927-2010). Atatürk Üniv. Yay.No.993, Araştırma Serisi No. 52, Erzurum.
• Göney,S.,1977, Türkiye’deki Bir Eğreti Kır Yerleşme Şekli Hakkında Bazı Yeni Müşahedeler. İstanbul Üniv. Coğrafya Enstitüsü Dergisi, sayı: 20-21, İstanbul.
• Göyünç,N.,1969, XVI. Yüzyılda Mardin Sancağı. İstanbul Üniv. Edebiyat Fak. Yay.No.1458, İstanbul.
• Halaçoğlu,Y.,1988, XVIII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu: Yeni İskân Siyaseti ve Aşiretlerin Yerleştirilmeleri. Türk Tarih Kurumu Yay. No. VII. dizi, sayı: 92, Ankara.
• İçişleri Bakanlığı,1946, Türkiye Meskûn Yerler Kılavuzu. Yay. Seri: II, Cilt:I, Ankara.
• İçişleri Bakanlığı,1947, Türkiye Meskûn Yerler Kılavuzu. Yay. Seri: II, Cilt:II, Ankara.
• İçişleri bakanlığı,1982, Köylerimiz 1981, Genel Yayın No: 732, Seri: 3, Sayı: 2, Ankara.
• İnalcık,H.,2000, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, Cilt: 1 :13001600, Eren Yayıncılık, İstanbul.
• Kafesoğlu,İ.,1987, Türk Bozkır Kültürü. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay.No.110, Ankara.
• Karadeniz,V.,2011, Koyulhisar’ın Coğrafi Etüdü. Güven Mücellit Matbaacılık, İstanbul.
• Koca,H.,2000, Düziçi İlçesinin Coğrafyası. Atatürk Üniv. Yay. No. 899, Araştırma Serisi, No. 46, Erzurum.
• Koday (Tüzemen),S.,1991, Olur’un Beşeri ve İktisadi Coğrafyası. (Doktora Tezi), Atatürk Üniv. Sosyal Bilimler Enst. Coğrafya Anabilim Dalı, Erzurum.
• Koday,Z.,2003, Arhavi Çayı Havzasının Coğrafyası. Atatürk Üniv. Yay. No. 934, Araştırma Serisi, No. 71, Erzurum.
• Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü,1985, 35.075 Köyümüzün Köy Envanter Etütleri (1981), Ankara.
• Miroğlu,İ.,1975, XVI. Yüzyılda Bayburt Sancağı. Anadolu Yakası Bayburt Kültür ve Yardımlaşma Derneği Yay. No.1, İstanbul.
• Orhonlu,C.,1963, Osmanlı İmparatorluğunda Aşiretleri İskan Teşebbüsü, (1691-1696). İstanbul Üniv. Edebiyat Fak. Yay. No. 998, İstanbul.
• Sarıbeyoğlu,M.,1951, Aşağı Murat Bölgesinin Beşeri Coğrafyası. Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, Doğu Anadolu Araştırmaları İstasyonu, Yay. No. 1, Ankara.
• Sever,R.,2008, Karlıova İlçesinin Beşeri ve İktisadi Coğrafyası. Atatürk Üniv. Yay. No. 969, Araştırma Serisi, No. 51, Erzurum.
• Şahin, İ.,2004, Mezraa. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt: 29, Ankara.
• Tanoğlu,A.,1954, İskân Coğrafyası: Esas Fikirler, Problemler ve Metod. İstanbul Üniv. Türkiyat Enstitüsü Mecmuası, Cilt: XI, İstanbul.
• Tanoğlu,A.,1966, Nüfus ve Yerleşme. İstanbul Üniv. Yay. No. 1183, Edebiyat Fak. Coğrafya Enstitüsü No. 45, İstanbul.
• Tuncel,H.,1996, Mezraa Kavramı ve Türkiye’de Mezraalar. Ankara Üniv. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Sayı: 5’ten Ayrıbasım, Ankara.
• TÜİK,1997, Köy Envanter Etütlerine Göre Türkiye İllerinin Yerleşim Yeri Birden Fazla Olan Köy Sayısı, Yerleşim Yerinin Niteliği ve Yayla Durumu. TÜİK yayını, Ankara.
• Yediyıldız,B.,1985, Ordu Kazası Sosyal Tarihi. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay. No.598, Kültür Eserleri Dizisi: 42, Ankara.
• Yılmaz,O.,1991, Tortum Çayı Havzasının Beşeri ve İktisadi Coğrafyası. (Doktora Tezi), Atatürk Üniv. Sosyal Bilimler Enst. Coğrafya Anabilim Dalı, Erzurum.
• Yinanç,R.,Elibüyük,M.,1983, Kanuni Devri Malatya Tahrir Defteri (1560), GÜGEF Yay.No.1, Ankara.
• Yinanç,R.,Elibüyük,M.,1988, Maraş Tahrir Defteri (1563). Cild I ve II, Ankara Üniv. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Yay.No.1, Ankara.
• Yücel,T.,1988, Türkiye’de Kır Yerleşme Tipleri. Türk Kültürü Araştırmaları, XXVI/I, Ankara.
• Yücel,T.,1995, Türkiye’nin Kır Yerleşmeleri ve Tipleri Üzerine Yeni Görüşler. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Türk Kültürü Araştırmaları, Prof.Dr. Oktay Aslanapa’ya Armağan (Ayrı Basım), Yıl: XXXI/I-II, 1993, Ankara.
• Zaman,M.,2001, Tonya İlçesinin Coğrafi Etüdü. Tonya Belediyesi Kültür Yayınları, No. 1, Top-Kar Matbaacılık, Akçaabat.