A Study in Terms of Cultural Geography: Historical Kağızman Houses

Yıl 2014, Cilt: 19 Sayı: 32, 145 - 170, 17.09.2015

Sinan Kocaman , Alperen Kayserili , Faruk Kaya

https://doi.org/10.17295/dcd.68785

Cited By: 4

Öz

Turkey is located to Anatolian and Thrace, which has the position of bridge between East and West civilizations, takes a part in its geography and inheritor of rooted civilizations. Approximately more than 1000 years Turk-Islam states exist in this area. Some of this area was occupied for a short and long time period in the historic period.

Northeast Anatolia (Kars, Ardahan, Iğdır provinces) is one of the occupation regions, which was occupied after Ottoman-Russian war in 1877-1878. Approximately for 40 years the region was under rule of Russian Czardom. After Russian occupation, Armenian forces controlled this area almost one year, finally entered Turkish sovereignty in 1918.

Cultural interaction is intense in this region and house types form the most beautiful examples of this interaction. For 40 years of sovereignty period, Russia aimed to be permanent in the region, gave special attention to reconstruction of the cities and make construction as planned.

The study area; Kağızman city own a house type which is a synthesis between Russian construction style and Turkish construction. Historical Kağızman houses were approached to aim advertising the houses and suggested to protect, redound as its touristic scaled values.

Key Words: Cultural Geography, Historical Houses, Historical Preservation, Kağızman.

Anahtar Kelimeler

Cultural Geography, Historical Houses, Historical Preservation, Kağızman.

KÜLTÜREL COĞRAFYA AÇISINDAN BİR ARAŞTIRMA: TARİHİ KAĞIZMAN EVLERİ

Öz

Doğu ve batı uygarlıkları arasında köprü konumundaki Anadolu ve Trakya toprakları üzerinde kurulu olan Türkiye, yer aldığı coğrafyada tarihte kurulmuş olan köklü medeniyetlerin mirasçısıdır. Tarihsel süreç içinde yaklaşık olarak 1000 yıldır Türk-İslam devletlerinin hâkim olduğu Türkiye topraklarının bazı kesimleri, belirli dönemlerde kısa ve uzun süreli işgallere uğramıştır.

Bu işgal bölgelerinden biri de 1877-1878 Osmanlı-Rus harbi sonunda işgale uğramış olan Kuzeydoğu Anadolu (Kars, Ardahan, Iğdır illeri) kesimidir. Yaklaşık 40 yıl kadar Çarlık Rusya’sının, ardından bir yıl kadar da Ermeni hâkimiyeti altında kalan saha 1918 yılında yeniden Türk egemenliği altına girmiştir.

Kültürel etkileşimin yoğun olarak yaşandığı bu alanda, etkileşimin en güzel örneklerinden birini konut tipileri oluşturmaktadır. Kırk yıllık egemenlik döneminde bölgede kalıcı olmayı hedefleyen Rusya, bu bölgedeki kentlerin imarına özel önem vererek yapılaşmayı planlı bir şekilde yürütmüştür.

Araştırma sahasını oluşturan Kağızman kenti de Klasik Rus yapı tarzıyla Türk yapı tarzı arasındaki sentez sonucu ortaya çıkmış bir konut tarzına sahiptir. Tarihi Kağızman evlerinin ele alındığı bu çalışmayla evlerin tanıtımı amaçlanmış, korunması, tarihi ve turistik değeri ölçüsünde turizme kazandırılmasına yönelik öneriler sunulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kültürel Coğrafya, Tarihi Konutlar, Tarihi Koruma, Kağızman.

Kaynakça

• Abdullah Köse, “Balıkesir Çevresinde Geleneksel Kırsal Avlu Peyzajı ve Değişimi”, Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı:18, Çizgi Kitabevi, Konya 2007.
• Abdullah Köse, “Türkiye’de Geleneksel Kırsal Konut Plânlarında Göçebe Türk İzleri”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:7, Sayı:2, Afyon 2005.
• Alev Erkilet, “Düzgün Aileler Yeni Geleneklere Karşı: Korku Siyaseti Tahliyeler ve Kentsel Ayrışma”, Hece Dergisi, Özel Sayı:18, Sayı:150-151-152, Öncü Yayınevi, Ankara 2009.
• Ali Altunsoy, Kentsel Tarihi Çevre Koruma (Kars Üzerine Bir İnceleme), Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bursa 2012.
• Alison Blunt, Robyn Dowling, Home, Routledge Publishing, London 2006.
• Alparslan Ceylan, “Kağızman’da Tarihi ve Arkeolojik Araştırmalar”, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:1, ss.73-98, Kars 2008.
• Alperen Kayserili, Erzurum Şehri’nin Kültürel Coğrafyası (Maddi Kültür Öğelerine Göre), Atatürk Üniversitesi Yayınları No:1036, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Yayınları No:130, Araştırma Serisi No:55, Erzurum 2014.
• Âmiran Kurtkan Bilgeseven, Türk Milletinin Manevi Değerleri, Atatürk Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını:332, Türk Kültüründen Görüntüler Dizisi:76, Ankara 2005.
• Amos Rapoport, House Form and Culture, Prentice Hall İnc., London 1969.
• Ayla Yılmaz, Tunç Çağında Kars İli ve Çevresindeki Yerleşimler, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Eskiçağ Tarihi Bilim Dalı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kars 2013.
• Bülent Oral, “Kağızman’daki Rus İşgal Dönemi Konut Mimarisinden Örnekler”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi Cilt:2, Sayı:4, ss.80-95, Türkiye 2014.
• Cahit Erentöz, “Aras Havzasının Jeolojisi” Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, Cilt:5, Sayı:1-2, Ankara 1954.
• Cemal Sevindi, İbrahim Kopar, Günay Kaya, “Akdam (Kağızman-Kars) Heyelanı”, Doğu Coğrafya Dergisi, Cilt:9, Sayı:11, ss.167-188, Konya 2004.
• Don Mitchell, “Landscape”, Cultural Geography A Criticial Dictionary of Key Concepts, (Edt: David Atkinson, Peter Jackson, David Sibley, Neil Washborne), I.B. Tauris C. Ltd., London 2005.
• Esin Derinsu Dayı, “Elviye-i Selase Üç Sancak (Kars, Ardahan ve Batum)'da Ermenilerin Türklere Yaptıkları Mezalim”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı:23, ss.245-261, Erzurum 2004.
• Esra Dönmez, Türkiye’deki Kültürel Kimliğin Mimariye Etkisi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul 2006.
• Global Heritage Fund, Saving Our Global Heritage Sustainable World Heritage Preservation in Developing Economies: A Model for Integrated Community-based Conservation and Development, GHF White Paper. Kars 2008.
• Graeme Avans, “Cultural Planning in East London”, Cultures and Settlement, (Edt: Malcolm Miles, Nicola Kirkham), İntellect Books, U.S.A. 2003.
• Halil Bal, “Brest-Litovsk Antlaşması’ndan Sonra Türkiye ve Ermeniler”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, Sayı:5, ss.25-51, İstanbul 2003.
• Hamit İnandık, Türkiye Bitki Coğrafyasına Giriş, Baha Matbaası, İstanbul 1965.
• Hande Suher, Yerleşmeler ve Özel Fonksiyon İlişkileri, İstanbul Teknik Üniversitesi Matbaası, İstanbul 1966.
• Hüseyin Bal, Kent Sosyolojisi, Fakülte Kitabevi Yayınları:101, Sosyoloji Dizisi:15, Isparta 2008.
• İbrahim Atalay, Toprak Coğrafyası, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Yayınları, No: 8, İzmir 1982.
• İbrahim Atalay, Türkiye Vejetasyon Coğrafyasına Giriş, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları No: 19, İzmir 1983.
• James S. Duncan, David Lambert, “Landscapes of Home”, A Companion to Cultural Geography, (Edt: James S. Duncan, Nuala Johnson, Richard Schein), Blackwell Publishing, U.S.A. 2004.
• Kamuran Sami, “Diyarbakır’da Geleneksel Konut: Sosyal Yaşam Bağlamında Mekân ve Kültürel Etkileşim”, Akademik Araştırma ve Dayanışma Derneği (AKADER) Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, Sayı:9, Diyarbakır 2007.
• Mehmet Zaman, “Tonya (Trabzon) İlçe Merkezinde Mesken Tipleri”, Doğu Coğrafya Dergisi, C.I, Sayı:1, Erzurum 1995.
• Memmedova İrade Malik Kızı, “19.Yüzyılın 80-90’lı Yıllarında Güney Kafkasya’nın Etnografik Haritası (Kars ve Diğer Bölgeler)”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, Cilt:1, Sayı:2, ss.87-99, Karabük 2012.
• Michael Andrew McAdams, Sinan Kocaman, ‘‘Historic Preservation And Tourism Potential in the Kars Province of Turkey’’ Kafkasya Üniversiteler Birliği Uluslararası Ağrı Sosyal Bilimler Kongresi “Kavimler Göçünden Günümüze Orta Asya-Kafkasya-Anadolu” 25-27 Eylül 2013, Bildiri Kitabı. ss. 91-99, Ağrı 2014.
• Michael Andrew McAdams, Sinan Kocaman, ‘‘Using Historic Preservation as a Para-Diplomatic Agent in Cross-Cultural Conflict Resolution in International Border Areas: A Case Study in the Kars Province in Turkey’’ International NGO Journal, Vol: 8(5), pp. 100-107, 2013.
• Muammer Demirel, “Doğu Anadolu’da İdari Yapılanma (1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan Sonra)”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı:38, ss.247-258, Erzurum 2008.
• Muhammet Kemaloğlu, “Terekeme - Karapapak Türkleri Yerleşim Alanları”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, Sayı: 1, Cilt3, ss. 55-81, Türkiye 2012.
• Muhsin Ertürk Budak, “Doğu Anadolu’nun Kayaüstü Resimleri (Kars-Kağızman)”, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Sayı:16, ss: 68-71, Karaman 2014.
• Mustafa Gül, “Elvîye-i Selâse'nin Osmanlı Devleti'ne İadesi ve Bazı Uygulamalar”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Cilt: 4 Sayı: 15, ss.367-380, Ankara 1995.
• Nevin Turgut Gültekin, Geleneksel Kentsel Konut ve Dokusunun Yeniden Kazanımı, Şehircilik Çalışmaları, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara 2005.
• Nezahat Ceylan, Kağızman’da Tarihi ve Arkeolojik Araştırmalar, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Eskiçağ Tarihi Bilim Dalı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kars 2007.
• Oktay Ekinci, “Kültürel Miras İmar ve Belediyelerimiz”, Kent ve Plânlama Geçmişi Korumak Geleceği Tasarlamak, (Edt: Ayşenur Mengi), İmge Kitabevi, İstanbul 2007.
• Sebahat Uzun, Kağızman ve Çevresinin Fizikî Coğrafyası, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum 1991.
• Turgut Cansever, “Osmanlı Evi”, Osmanlı Ansiklopedisi, C.10, Edt: Güler Eren, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999.
• Ulf Strohmayer, “Representation”, Cultural Geography A Criticial Dictionary of Key Concepts, (Edt: David Atkinson, Peter Jackson, David Sibley, Neil Washborne), I.B. Tauris C. Ltd., London 2005.
• Ünal Özdemir, “Safranbolu’da Köy Meskenleri”, Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı: 4, Atatürk Üniversitesi Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi Basımevi, Erzurum 2000.
• Zeki Koday, “Kağızman İlçesinde Meyvecilik”, Doğu Coğrafya Dergisi, Cilt:9, Sayı:12, ss.189-206, Erzurum 2004.
• İNTERNET KAYNAKLARI
• Kağızman MYO, Erişim Tarihi:23.09.2014, http://www.kafkas.edu.tr/kagmyo/TR/sayfa1317.aspx
• Kağızman Tarihi, Erişim Tarihi:23.09.2014, http://www.kagizman.gov.tr/default_B0.aspx?content=186
• Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu, Erişim Tarihi: 23.09.2014, http://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=1.5.2863&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch