TÜRKİYE’DE KIRSAL NÜFUSUN DEĞİŞİMİ VE İLERE GÖRE DAĞILIMI (1980-2012)

Yıl 2015, Cilt: 20 Sayı: 33, 161 - 188, 26.01.2015

Murat Yılmaz

https://doi.org/10.17295/dcd.71070

Cited By: 26

Öz

Bu çalışmanın amacı Türkiye’deki kırsal nüfusun 1980-2012 yılları arasındaki
değişimini incelemektir. Ayrıca aynı periyotta illerin kırsal nüfusları ve kır-şehir nüfus
oranlarının değişimi de incelenmiştir. Çalışmada ülkemizdeki kırsal nüfusun 1927 yılı ve
sonraki sayım yıllarına göre artış ve azalışı üzerinde durulmuş, söz konusu nüfusun
özellikle 1980 yılından sonraki durumu daha detaylı bir şekilde incelenmiştir. Türkiye’de
kırsal nüfus 1927 yılında toplam nüfusun %76’sını oluşturmaktaydı. Bu oran 1950 yılına
kadar çok fazla değişmemiştir. Ancak 1950 yılından sonra başlayan kırdan kente yönelik
yoğun göç hareketi, ilerleyen dönemde kırsal nüfusun toplam nüfus içindeki payının
sürekli olarak düşmesine neden olmuştur. Öte yandan 1950 yılından sonra kırsal nüfusun
toplam nüfus içindeki payı sürekli olarak azalırken söz konusu nüfus 1980 yılına kadar
miktar olarak artmaya devam etmiştir. 1980 yılından sonra ise kırsal nüfus genellikle
miktar olarak da azalma eğilimi sergilemiştir. Özellikle 2000-2012 yılları arasındaki 12
yıllık dönemde kırsal nüfus hızla azalmış, yaklaşık olarak 24 milyon olan kırsal nüfus 17
milyona düşmüştür.
Ayrıca illerin son 32 yıldaki kırsal nüfusları da tablolaştırılarak genel durum ve
istisnalar ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Söz konusu zaman zarfında ülkedeki illerin
kırsal nüfusu genellikle azalma eğilimi göstermektedir. 1980 yılında var olan 67 ilden
sadece 5’inin kırsal nüfusu son 32 yılda sürekli olarak artmıştır. Bu iller Hatay, Muğla,
Tekirdağ, Şanlıurfa ve Van’dan oluşmaktadır. Geri klan 62 ilde ise 32 yılda kırsal nüfus
genellikle azalma eğilimi sergilemiştir. Öte yandan 1989 yılı ve sonrasında kurulan 14
ilden sadece Kırıkkale ve Iğdır’da kırsal nüfus artmaya devam etmiştir. Bunların dışında
kalan 12 ilde ise kırsal nüfus sonraki süreçte genellikle azalma eğilimi göstermiştir.
Sayım dönemlerine göre Kırsal nüfusu en fazla olan 20 ilin bölgelere göre
dağılımı incelendiğinde ise Karadeniz, İç Anadolu, Marmara ve Doğu Anadolu
bölgelerinde söz konusu il sayısının 1980 den sonra genellikle azaldığı, Ege ve G. Doğu
Anadolu bölgelerinde ise arttığı görülmektedir. Akdeniz bölgesinde ise bu sayı 1980, 1990
ve 2000 yıllarında 5 olup değişmemişken, 2012 yılında 4’e düşmüştür. Ülkemizdeki
toplam kırsal nüfusun ve illerin kırsal nüfuslarının değişimini başta göç olmak üzere, yeni
il ve ilçelerin kurulması ile belediye sınırlarının genişletilmesi gibi çok sayıda faktör
etkilemiştir.

Anahtar Kelimeler

Kırsal nüfus, kentsel nüfus, göç, il, bölge

Kaynakça

• Arınç, K., 2011,Türkiye’nin İç Bölgeleri, Eser Ofset Matbaacılık, Erzurum.
• Berkay, F., 2009, Tarih ve Toplum Köy ve Kent, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa.
• Coşkun, O., 2008, İç Göçler Açısından Erzurum İli’nin Analizi, Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı:20 sayfa:239-266, Erzurum.
• Coşkun, O., 2013, Doğu Anadolu’da Kentleşme ve Kentsel Gelişim, Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı:30 sayfa:229-256, Erzurum.
• DİE, 2002, 2000 Genel Nüfus Sayımı, Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri Van, Devlet İstatistik Enstitüsü Yayın No:2605, Ankara.
• Deniz, O., 2009, Uluslararası Göçler ve Türkiye’ye Yansıması, Çantay Yayınları, İstanbul.
• Doğanay, H., 1991, Demografya (Nüfus Bilimi), Atatürk Üniversitesi Kâzım Karabekir
• Eğitim Fakültesi Ofset Tesisleri, Erzurum.
• Doğanay, H., 1991, Türkiye’de İç Göçler ve Başlıca Sonuçları, A.Ü. Kazım Karabekir
• Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı: 2, s: 133-150, Erzurum.
• Doğanay, H., 1997, Türkiye Beşeri Coğrafyası, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları: 2982, Bilim ve Kültür Eserleri Dizisi: 877, Eğitim Dizisi:10, İstanbul.
• Garipağaoglu, N., 1999, Türkiye’de Göç Eden Nüfusun Ekonomik Faaliyet Kollarına Dağılımı, Türk Coğrafya Dergisi, sayı: 34, s: 63-71, İstanbul.
• Gök, Y., Kayserili, A., 2010, Cumhuriyet Döneminde Erzurum İli’nin Kır-Şehir Nüfus Değişimi, Doğu Coğrafya Dergisi ayı:24,sayfa:1-17, Erzurum.
• Gümüşçü, O., 2004, Internal Migrations in Sixteenth Century Anatolia, Journal of Historical Geography, Vol:30, Is:2, pp:231-248.
• Gündüz, M., vd., 2005, Nüfus Sorunu, Anı Yayıncılık, Ankara.
• Işık, S., 1999, İzmir’e Yönelik Göçlerin Coğrafi Boyutları, Türk Coğrafya Dergisi, sayı: 34,
• sayfa: 383-405, İstanbul.
• Karal, E.Z., 1997, Osmanlı İmparatorluğu’nda İlk Nüfus Sayımı 1831, T.C. Başbakanlık
• DİE., II. Baskı, Ankara.
• Karpat,H.K.,2003, Türkiye’de Toplumsal Dönüşüm, (Çeviren: Abdulkerim Sönmez), İmge
• Kitabevi, Ankara.
• Karpat, H.K., 2003, Osmanlı Nüfusu (1830–1914) Demografik ve Sosyal Özellikleri,
• Tarih Vakfı Yurt Yayınları, No:133, İstanbul.
• Keleş, R., 2012, Kentleşme Politikası, İmge Yayınları, Genişletilmiş 12. Baskı, Ankara.
• Mutluer, M., 2003, Uluslararası Göçler ve Türkiye, Çantay Kitabevi, İstanbul.
• Özgür, E.M., 1995, Türkiye’deki İç Göçlerde Ankara İli’nin Yeri, Türkiye Coğrafyası
• Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, sayı: 4, sayfa: 63-76, Ankara.
• Tekeli, İ., Erder, L.,1978, Yerleşme Yapısının Uyum Süreci Olarak İç Göçler, Hacettepe
• Üniversitesi Yayınları, D-26, Ankara.
• TÜİK, 2005, 2000 Genel Nüfus Sayımı Göç İstatistikleri, Türkiye İstatistik Kurumu
• Matbaası, Yayın No: 2976, Ankara.
• Tümertekin, E., 1968, Türkiye’de İç Göçler, İstanbul Üniversitesi Yayınları, Yayın No:
• , Coğrafya Enstitüsü Yayınları, Yayın No:54, Taş Matbaası, İstanbul.
• Tümertekin, E., 1973, Türkiye’de Şehirleşme ve Şehirsel Fonksiyonlar, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Yayınları, İstanbul
• Tümertekin, E., 1977, Türkiye’de İç Göçler Üzerine, İstanbul Üniversitesi Coğrafya
• Enstitüsü Dergisi, Sayı: 22, s: 29-43, İstanbul.
• Türkdoğan, O., 2007, Kimlik-Göç-Sosyal Şiddet ve Türkiye Gerçeği, Türk Dünyası Tarih
• Kültür Dergisi, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları sayı: 245, s:27-35,
• İstanbul.
• Unat-Abadan, N., Keles, R., vd., 1977, Göç ve Gelişme –Uluslararası İşçi Göçünün
• Boğazlıyan İlçesi Üzerindeki Etkileri Üzerine Bir İnceleme- Ajans-Türk Matbaacılık Sanayi, Ankara.
• Unat-Abadan, N., 2002, Bitmeyen Göç-Konuk İşçilikten Ulus-Ötesi Yurttaşlığa-,Bilgi Üniversitesi Yayınları, No:30, Göç çalışmaları, No:1, İstanbul.
• Yıldız, M. Zeydin, 2009, GAP Bölgesi’nde Kentleşme Hareketleri (1927-2010), Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı:19, sayfa:301-324, Erzurum.
• Yılmaz, M., 2012, ‘‘50 Yılda (1960-2010) Van İli’nde Kır-Şehir Nüfus Değişimi’’, Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı:28, sayfa:33-56, Erzurum.
• Yüceşahin, M.M., Özgür, E.M.2006,Türkiye’nin Güneydoğusunda Nüfusun Zorunlu Yerinden Oluşu: Süreçler ve Mekansal Örüntü, Coğrafi Bilimler Dergisi, Sayı:4, sayfa:15-35, Ankara.
• İnternet siteleri
• www.tuik.gov.tr (son erişim tarihi:20.05.2014)
• www.illeridaresi.gov.tr (son erişim tarihi:16.04.2014)
• www.ibb.gov.tr (son erişim tarihi:10.06.2014)