Siirt İlinin Nüfus Gelişimi, Yapısı ve Dağılışı

Yıl 2017, Cilt: 22 Sayı: 37, 53 - 82, 23.02.2017

Adnan Alkan

https://doi.org/10.17295/ataunidcd.281773

Cited By: 3

Öz

Siirt ili,
Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin Dicle bölümünde yer almaktadır. Cumhuriyet öncesi
dönemde zaman zaman fazlaca nüfus barındıran Siirt, bazen de çeşitli unsurların
etkisiyle nüfusunun oldukça seyrekleştiği anlaşılmaktadır.  Cumhuriyetin kuruluşundan günümüze doğru ise ildeki
yerleşmelerin sayısı artıkça ve yerleşmeler büyüdükçe, nüfusun da arttığı
gözlenmektedir. Ancak İlin idari taksimatında yapılan düzenlemeler ve göçlerden
dolayı nüfus miktarında önemli değişikliklerin yaşandığı görülmektedir.

Siirt ili, 2015
yılı adrese dayalı kayıt sistemine göre, 320351 kişilik bir nüfusa sahip olup
nüfus büyüklüğü bakımından Türkiye illeri içinde 58. Sırada yer almaktadır. Cumhuriyet
tarihi boyunca yıllık ortalama %2,4’lük artış oranıyla ülke ortalamasının
üstünde bir nüfus artışına sahip olan Siirt, genç ve dinamik bir nüfus
barındırır. Nitekim il nüfusunun %36,8’i 0-14 yaş aralığındaki çocuk nüfustan
oluşmakta olup, %24 olan ülke ortalamasının çok üstünde bir değer
göstermektedir. Yöre, yüksek bir doğurganlığa sahip olmasına rağmen, göçlerle
önemli bir nüfus kaybı yaşamaktadır. Siirt, ‰-17,52’lik net göç hızıyla
Türkiye’de en fazla göç veren 10. İl konumundadır. Siirt ilinde, nüfus artışı
ve miktarı üzerinde ekonomik yapı, Sosyal olgular, göçler, terör olayları ve
idari taksimatta yapılan düzenlemeler gibi unsurlar belirleyici olmuştur.

Sahip olduğu
coğrafi konumunun oluşturduğu dezavantajların etkisiyle fazlaca nüfuslanmayan
Siirt, topografik özelliklerin farklılık göstermesi neticesinde nüfusun il
genelinde dengeli dağılmadığı görülmektedir. Siirt’te nüfus çoğunlukla idari ve
fonksiyonel anlamda gelişmiş birkaç şehirde yoğunlaşmaktadır. Nüfusun yaklaşık
olarak 2/3’ü sadece Siirt ve Kurtalan şehirlerinde toplanmıştır. Kırsal
kesimlerde de nüfus çoğunlukla yerleşmeye uygun düzlükler ile su kaynaklarının
bol olduğu kesimlerde yoğunlaşırken, engebeli ve dağlık alanlarda ise nüfus
seyrekleşmektedir.

Bu çalışmada Siirt ilinin nüfus gelişimi ve yapısı
incelenerek, İlde nüfusun nasıl bir dağılış gösterdiği ve bu dağılışta etkili
olan faktörler irdelenmiştir. Siirt’in nüfusu incelenirken, çeşitli
kuruluşlardan elde edilen veriler, mülakatlar, anket ve literatür çalışmalarından
yararlanılarak analizler yapılmıştır. İlin nüfus yapısı ve dağılışı ortaya
konarak, geleceğe yönelik nüfus projeksiyonları ve planlamaları ile ilgili
değerlendirmeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Siirt, Nüfus, Göç, Yerleşmeler

The Growth, Structure and Distribution of Population in Siirt

Öz

Siirt is located in the Tigris section of South-eastern
Anatolia Region. Although Siirt hosted a huge number of the population at times
before the Republic period, now it is understood that there is a decline in
population because of some various factors. It is observed that the population
of the city has been increasing by the growing number of the settlements. However,
it is also observed that changes made in the administrative division of the
city caused significant changes in the amount of the population.

According to the address-based registration system in
2015, Siirt has a population of 320,351. It ranks as the 58.th city amongst
Turkish cities in terms of population. Throughout the history of the Republic,
with its population growth above the national average, Siirt has a young and
dynamic population. In fact, % 36.8 of the population involves 0-14 ages people
and it shows a value highly above the national average which is % 24. Although
the city has a high fertility rate, it also has a population loss because of
migration. With its % 17,52 migration speed, it ranks as the 10th city amongst
the Turkish cities as a place which creates the most rate of immigration. In
Siirt, some factors such as economic structure, social phenomena migration,
terrorist acts and regulations have played an important role in the population
growth and amount.

Although Siirt has little population because of
disadvantage influences of its geographical position, it is also seen that
there isn’t a balanced distribution in terms of population because of its
differential topographical features. There is a population density especially
in some cities which are developed in terms of administrative and functional.
Approximately 2/3 of the population gathers around Kurtalan and Siirt. Although
in rural areas population density is seen in flat lands and watery places,
population becomes sparse in highlands.

In this study, by examining the development and
characteristics of the population of Siirt, the demographic structure of the
city has been revealed. When examining the population of Siirt, the analyses were
made by using of the data obtained from the various organizations, interviews,
surveys and literature studies. With expression of demographical structure and
distribution of the city, demographical projections and plans towards the future
has been evaluated.

Anahtar Kelimeler

Siirt, Population, Migration, Settlements

Kaynakça

• Akbulut, G. (2007), “Sivas İlinin Başlıca Nüfus Coğrafyası Özellikleri”. C. Ü. Sosyal Bilim. Der. 31, ss.83-100.
• Azimli, M. (2006), “İlk Fethinden Osmanlı'ya Siirt'in Siyasi Tarihi”. Uluslararası Siirt Sempozyumu, 19-21 Eylül, Siirt, ss.126-132.
• Berber, M., Sivri, U., Yıldız, E., B. (2012), “Türkiye’de İllerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması (2010)”. Erciyes Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Der. S.39, ss.147-167
• Bulut, İ., (2000), “Yozgat'ın Nüfus Coğrafyası Özellikleri”. Doğu Coğrafya Dergisi, 6, (4), ss.20-54.
• Cuinet, V. (1891), La Turquie d'Asie, C.II, Paris.
• Demirtaş, M. (2007), “XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Bitlis Vilayetinde Nüfus”, Dicle Üniversitesi. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9 (1), ss.131-149.
• Doğanay, H. (1997), Türkiye Beşeri Coğrafyası, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Erpolat, M., S. (199), XVI. Yüzyılda Diyarbekir Beylerbeyliği’ndeki Yer İsimleri, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Konya
• Günal, V. (2012), “Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nden Verilen Göçün Akım Yönü”. The Journal of Academic Social Science Studies, 5 (5), ss.105-127.
• Geniş, Ş., Adaş, E., B. (2011), “Gaziantep Kent Nüfusunun Demografik ve Sosyo-Ekonomik Yapısı: Saha Araştırmasından Notlar”. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Der. S.10(1), ss.293 - 321
• Güneş, H., H. (2009), “İktisat Tarihi Açısından Nüfus Teorileri ve Politikaları”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (28), ss.126-138.
• İbnü’l Esir, El-Kamil fi’l-Tarih, C. XI.
• KAŞTAN, Y. (2006), “Cumhuriyet Döneminde Nüfus Hareketlerinin Fonksiyonu”. A.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7 (1), ss.65-76.
• Kocaman, T., (2002), Plan Nüfus Projeksiyon Yöntemleri, TC Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı, Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü Yay. Ankara.
• Tuncel, M. (2009), Siirt Maddesi. Türkiye Diyanet Vakfı Yay. İslam Ansiklopedisi, Cilt. 37, İstanbul.
• TÜİK (2016), Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi ve Genel Nüfus Sayımları Verileri.
• TÜİK, (2013), Seçilmiş Göstergelerle Siirt 2013, Türkiye İstatistik Kurumu Yayını, Ankara.
• Tümertekin, E., Özgüç., N. (2006), Beşeri Coğrafya: İnsan, Kültür, Mekân, İstanbul: Çantay Kitapevi.
• Özdemir, A., H. (2010), “Moğol İstilâsından Bazı Öğrenilmiş Çaresizlik Örnekleri”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fak. Der. S. 29(29), ss.21-41
• Özgen, N., Karadoğan, S. (2009), “Siirt Şehrinin Kuruluşu ve Gelişimi”. Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 19 (2), ss.61-81.
• Selçuk, İ., A. (2014), “Şehir Planlamada Nüfus Kavramı ve Tahmininde Kullanılan Matematiksel Yöntemler”, ARTİUM, Sayı 2(2), ss.191-206
• Sırma, İ., S. (2006), “Siirt ve Civarının Müslümanlaşması ve Müslümanların Gayrimüslimlerle Olan İlişkileri”. Uluslararası Siirt Sempozyumu, 19-21 Eylül, Siirt, 121-125.
• Sözer, A., N. (1969), Diyarbakır Havzası, Ankara: İş Matbaacılık ve Ticaret.
• Yıldız, M. Z., Saraçoğlu, H. (2006), “19. Yüzyıldan Günümüze Siirt İlinin İdari ve Demografik Yapısında Meydana Gelen Değişimler”. Uluslararası Siirt Sempozyumu 19-21 Eylül, Siirt, ss.619-640.
• Yıldız, S., Döker, M., F. (2016), “İzmit Şehrinin Nüfus Gelişimi”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fak. Coğrafya Dergisi, S.32, ss.33-47.
• Yüceşahin, M., M. (2009), “Türkiye’nin Demografik Geçiş sürecine Coğrafi Bir Yaklaşım”. Coğrafi Bilimler Dergisi, 7(1), ss.1-25.
• Yurt Ansiklopedisi, (1982-1983), Siirt Maddesi, Sayı: 9.
• Zaman, S., Coşkun, O. (2008), “Rize İlinin Nüfus Coğrafyası Özellikleri ve Bunları Etkileyen Etmenler Üzerine Bir İnceleme”, A.Ü. Doğu Coğrafya Dergisi, 12 (2),
• ss.263-283.