KÜRE DAĞLARI’NIN DEVREKANİ VE AYDOS ÇAYLARI ARASINDA KALAN BÖLÜMÜNDE KARSTLAŞMA VE KARSTİK ŞEKİLLER

Yıl 2018, Cilt: 23 Sayı: 39, 1 - 24, 02.07.2018

Faruk Aylar , Halil İbrahim Zeybek , Hasan Dinçer

https://doi.org/10.17295/ataunidcd.430691

Cited By: 1

Öz

Bu çalışma Batı Karadeniz Bölümü’nde Küre
Dağlarının Batı bölümünde Kastamonu’nun Cide ve Bartın’ın Kurucaşile ilçelerini
kapsayan, doğuda Aydos Çayı ile batıda Devrakani Çayı arasını kapsamaktadır.
Çalışmada deniz seviyesinden başlayıp yaklaşık 1500 m’lere kadar çıkan
yükseltiye sahip çalışma alanındaki doğal çevre şartları ile kartlaşma süreci
arasındaki ilişkiden yola çıkarak, karstik şekillerin gelişimi ve dağılışı
incelenmiştir. Arazi çalışmaları sırasında karstik
şekillerin yerleri, metrik ve morfolojik özellikleri belirlenmiştir. Ayrıca
yakın çevre şartları incelenmiş, ulaşım ve arazi kullanımıyla ilgili bilgiler
derlenmiş ve fotoğraflama işlemleri gerçekleştirilmiştir. İnceleme sahasındaki karstik şekiller Üst Jura-Alt
Kretase yaşlı kireçtaşları üzerinde gelişmiştir.

İnceleme
sahasındaki kireçtaşlarının birbirini kesen çatlak ve kırık sistemlerine sahip
olması, yüzey sularının yeraltına geçişini kolaylaştırmakta ve karstlaşmayı
teşvik etmektedir. Ana kayanın bu özelliği başta dolinler ve su batanlar olmak
üzere farklı karstik şekillerin oluşumu ile biçimleri üzerinde belirgin rol
oynamıştır. Sahadaki karstik şekiller çoğunlukla 500-1300 m yükseltiler
arasında gelişme göstermiştir.  İnceleme
alanında farklı seviyelerde aşınım yüzeyleri gelişmiş olup, bu düzlükler, eğim
azlığı nedeniyle sızmayı dolayısıyla karstlaşmayı desteklemişlerdir. Başta
dolinler olmak üzere yüzeydeki şekillerin gelişiminde, anakaya ve diğer şartlar
dışında bu topoğrafik özeliklerin de önemli katkısı olmuştur. İnceleme sahasında
yukarıda açıklanmaya çalışılan yüzey karstına ait lapya, dolin, uvala ve düden
gibi şekiller dışında, derinlik karstına ait bir de mağara bulunmaktadır.
İnceleme alanı içerisindeki Kılıçlı Mağarası olarak bilinen mağara, Çamdibi
köyünün Meydan Mahallesi sınırları içerisinde, Evliyaharman Kayalığı Mevkii’nde
bulunmaktadır. Çalışma alanındaki karstik şekiller büyük kısmıyla yoğun bir
bitki örtüsü ve kalınlığı yer yer farklılık göstermekle birlikte belirli bir
toprak örtüsü altında gelişmiş bulunmaktadır. Bu özelliğiyle araştırma sahası,
bir bütün olarak “örtülü karst” manzarası göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

: Küre Dağları, Devrekani Çayı, Karstik alan, Örtülü Karst, Dolin

Kaynakça

• Akkuş, A. (1991). Kazımkarabekir (Karaman) Çevresinde Karst ve Karstik Şekiller. Uluslararası 1. Bölgesel Jeomorfoloji Konferansı, Bildiri Özetleri, Türkiye Jeomorfologlar Derneği Yayınları.
• Alagöz, C. A. (1944). Türkiye Karst Olayları Hakkında Bir Araştırma (Une e’tude sur les phe’nome’ nes karstiques en Turquie). Türk Coğrafya Kurumu Yayınları, 1.
• Ardos, M. (1996). Türkiye’de Kuaterner Jeomorfolojisi. Çantay Kitabevi.
• Atalay, İ. (1973). Toros Dağlarında Karstlaşma ve Toprak Teşekkülü Üzerine Bazı Araştırmalar. Jeomorfoloji Dergisi, 5, 135-153.
• Biricik, A. S. (1982). Beyşehir Gölü Havzasının Strüktüral ve Jeomorfolojik Etüdü. İstanbul Yayınları, 2867.
• Demek, J. (1989). Karst Processes in cold climate (on the example of the Moravian Karst). Czech Speleological Society, Praha.
• DMİGM. (2017). Yayımlanmamış Rasat Verileri.
• Doğan, U. (1996). Polye ve FlüvioKarstik Depresyonlar (Seydişehir’in Güney-batısından Örnekler). Ankara Üniversitesi. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 5, 229-246.
• Doğu, A. F., Çiçek, İ., Gürgen, G. (1994). Orta Toroslarda Karstlaşma Tipleri. Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 3, 129-139.
• Doğu, A. F., Çiçek, İ., Gürgen, G., Tuncel, H. (2000). Akdağ’ın Buzul ve Karst Jeomorfolojisi. MTA Cumhuriyetin 75. Yıldönümü Yerbilimleri ve Madencilik Kongresi Bildiriler Kitabı I. 371-385
• Dopem. (2011). Küre Dağları Milli Parkı Ekosistem Tabanlı Fonksiyonel Orman Amenajman Planı Hazırlama Projesi 2011-2030.
• Duran, C. (2017). Kastamonu İli ve Yakın Çevresinde Sıcaklığın ve Yağışın Yöresel Dağılımı. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10 (52), 509-517.
• Ekmekçi, M. (2003). Review of Turkey karst with emphasis on tentonic and paleogeoraphic controls. Acta Corsologica, vol.32-2, 205-218
• Erinç, S. (1960). Konya Bölümünde ve İç Toros Sıralarında Karst Şekilleri Üzerinde Müşahedeler. Türk Coğrafya Dergisi, 20, 83-106.
• Erinç, S. (1971). Jeomorfoloji II, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları, 23.
• Eroskay, S. O., Günay, G. (1979). Tecno-genetic classification and hydrogeological properties of the karst region in Turkey. Proceeding of international Seminar on Karst Hydrogeology. Publ. By SHW, 1-41.
• Gams, I. (2001). Depth of rillenkarren as a measure of deforestation age. Reconstruction of paleoenvironment in karst area. URL: http:?//www.glnet.edu.cn/KDL/IGCP/IGCP299/1991/ part3-3.htm.
• Gresswell, R. K. (1968). Physical Geography. Longmans, Green and Co Ltd., London.
• Güldalı, N. (1972). Korkuteli-Bucak Çevresinde Lapya ve Dolin Çeşitleri ve Bunların Gelişmeleri. Jeomorfoloji Dergisi, 4, 81-98.
• Herak, M., (1977). Tecto-genetic approach to the classification of karst terrains. KRS Jugoslavie, 9/3.
• Ketin, İ. – Gümüş, O. (1963). Sinop-Ayancık Arasında III. Bölgeye Dahil Sahaların Jeolojisi Hakkında Rapor. TPAO Rapor No, 213.
• MTA, (2010). Türkiye Jeoloji Haritaları Kastamonu-E30 ve D-30 Paftaları (1/100.000 Ölçekli). MTA Genel Müdürlüğü Jeoloji Etütleri Dairesi, 135.
• Nazik, L. (1985-a). Beyşehir Gölü (Konya) Yakın Güneyinin Karst Jeomorfolojisi. İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri Coğrafya Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi (Basılmamış). Nazik, L. (1989). Mağara Morfolojisinin Belirlediği Jeolojik-Jeomorfolojik ve Ekolojik Özellikler. Jeomorfoloji Dergisi, 17, 53-62.
• Nazik, L, (2003). Mağaraların Oluşum ve Gelişim Özellikleri. Mağara Ekosisteminin Türkiye’de Korunması ve Değerlendirilmesi, Sempozyum I Bildiriler Kitabı. 1-19.
• Nazik, L. (2004). The karst region of Turkey (According to the Morhpogenesis and Morphometric Properties). Proceeding of int. Symp. On Earth System Sciences, 77-82.
• Nazik, L, (2005). Mağara Nedir? Nasıl Oluşur? Ulusal Mağara Günleri Sempozyumu Bildirileri Kitabı, 1-18.
• Nazik, L, Tuncer, K. (2010). Türkiye Karst Morfolojisinin Bölgesel Özellikleri. Türk Speleoloji Dergisi, Karst ve Mağara Araştırmaları Dergisi, 1. 7-19.
• Nazik, L. Poyraz, M. (2017). Türkiye Karst Jeomorfolojisini Karakterize Eden Bir Bölge: Orta Anadolu Platoları Karst Kuşağı. Türk Coğrafya Dergisi 68, 43-56.
• Öztürk, M. Z., Şimşek, M., Utlu, M., Şener, M. F. (2016). Bolkar Dağlarının Batı Platosunun Flüvyo-Karstik Evrimi. TÜCAUM Uluslararası Coğrafya Sempozyumu. 106-115
• Pekcan, N. (1995). Karst Jeomorfolojisi. Filiz Kitabevi.
• Pekcan (Yalçıner), N. (1996). Karadere Uvalaları (Adapazarı). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi, 4, 217-225.
• Törk, K. –Akgöz, M. –Özel, E. –Acar, C. (2008). Kılıçlı Mağarası (Cide-Kastamonu) Araştırma Raporu. MTA Derleme No:11013.
• Uzun, A., 2002, Yaralıgöz Dağı (Kastamonu) ve Turistik Çekicilikleri. Türkiye Dağları 1. Ulusal Sempozyumu (25-27 Haziran 2002) Bildiriler, Orman Bakanlığı Yayınları, 183.
• Uzun, A. (2004a). Karst Morphology of Mount Yaraligöz and Its Close Surroundings, Northern Anatolia, Turkey. International Symposium on Earth System 2004, 513-519.
• Uzun, A. (2004b). Koru Polje and Karst Landform Evolution in the Middle Part of the Kure Mountains, Cave and Karst Science. Volume: 31, Number: 3, 109-112, Nottingham, UK.
• Yalçınlar, İ. (1969). Strüktüral Morfoloji. Cilt: II, İstanbul Üniversitesi Yayınları, 878.
• Yılmaz, O. (1980). Daday-Devrekani Masifi Kuzeydoğu Kesimi Litostratigrafi Birimleri ve Tektoniği. Hacettepe Üniversitesi Yerbilimleri Dergisi, 5-6, 101-135.
• Zeybek, H. İ. (1998). Amasya Ovası ve Yakın Çevresinin Fiziki Coğrafyası. 19 Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi (Basılmamış).
• Zeybek, H. İ. (2001). Bahçebaşı Mağarası (Turhal-Tokat). Doğu Coğrafya Dergisi, (7),6, 237-253.
• Zeybek. H. İ. (2004). Akdağ’da (Tokat) Karst Topografyası Araştırmaları, Palmiye Yayınları.
• Zeybek, H. İ. (2010). Canik Dağlarının Güneydoğu Bölümünde Karstlaşma ve Karstik Şekiller. Doğu Coğrafya Dergisi, 15, 24, 273-288.