KARAÇAM DERESİ HAVZASI’NIN ÇIĞ RİSK ANALİZİ (TRABZON, TÜRKİYE)

Yıl 2019, Cilt: 24 Sayı: 42, 51 - 66, 15.12.2019

Fatih Işık Muhammet Bahadır Ali Uzun

https://doi.org/10.17295/ataunidcd.628735

Cited By: 2

Öz

Çığ olayı, kar yağışının fazla olduğu
genellikle orta ve yukarı enlemlerin dağlık alanlarında görülür. Yüksek eğimli
yamaçlar üzerine biriken karlar gök gürlemesi, deprem ve benzeri doğal
etmenlerle ya da insan kaynaklı titreşimlerle yerlerinden koparak hızla yamaç
aşağı harekete geçerler. Bu sırada önlerine çıkan canlı, cansız birçok unsuru
da beraberinde sürüklerler. Bu nedenle özellikle yerleşim alanlarını etkileyen
çığ olayları zaman zaman can ve mal kayıplarına sebep olur. Türkiye'nin Doğu
Anadolu ve Karadeniz bölgeleri çığ olaylarının en çok yaşandığı alanlardır. Bu
çalışmada Karadeniz Bölgesi'nin Doğu Karadeniz Bölümü'nde yer alan Karaçam
Deresi Havzası’nın çığ riski incelenmiştir. Havzanın ana bölümü Trabzon ili
sınırları içinde, diğer küçük parçaları ise Gümüşhane ve Bayburt illeri
sınırları içinde yer alır. Çalışmada 1/25000 ölçekli topografya haritaları
altlık olarak kullanılmış, uzaktan algılama ve saha çalışmalarıyla toplanan
veriler CBS yöntemlerinden yararlanılarak değerlendirilmiştir. Havzanın çığ
risk haritasının ve çığ etki düzey haritasının üretiminde entegre risk
haritaları oluşturan Afet ve Acil Durum Yönetimi Kurumu'nun puanlama kriterleri
kullanılmıştır. Bu haritaya göre, çok yüksek ve yüksek çığ riski olan alanlar
havzanın orta kesiminde yoğunlaşmakta ve havza alanının %37'sini kaplamaktadır.
Havzanın yukarı bölümünde daha fazla kar yağmasına rağmen, çığ riskinin daha
düşük olması, 25 derecenin altındaki eğim değerleriyle dikkati çeken yüksek
aşınım düzlükleriyle ilişkili bulunmuştur. Sahada, yöre sakinleriyle yapılan
görüşmelerde çığ oluşumu konusunda endişe taşıdıkları ve çığ oluşumunu
azaltmaya dönük olarak çığ önleme çitleri gibi bazı önlemler aldıkları
görülmüştür. Bununla birlikte Köknar, Seyrantepe, Şekersu ve Yeşilkaya gibi
bazı yerleşim birimlerinde birçok evin halen çığ yolları üzerinde bulunduğu
belirlenmiş; bunların bir an önce güvenli yerlere taşınmasının hayati önem
taşıdığı değerlendirilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Çığ riski analizi, Doğal afet, CBS, TRABZON

Kaynakça

• AFAD (2015a). Bütünleşik Tehlike Haritalarının Hazırlanması, Çığ Pratik Kılavuzu. pp. 47. T.C. Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı.
• AFAD (2015b). Bütünleşik Tehlike Haritalarının Hazırlanması, Çığ Temel Kılavuzu. pp. 129. T.C. Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı.
• Aydın, A., & Eker, R. (2012). CBS Tabanlı Bulanık Üyelik Modeliyle Eğim Haritalarının Hazırlanması ve Klasik Yöntemle Karşılaştırılması : Çığ Risk Değerlendirme Uygulaması. I. Ulusal Akdeniz Orman ve Çevre Sempozyumu, 206–212.
• Aydın, A., & Eker, R. (2014a). CBS Tabanlı Çığ Analizi: Rize-Yukarı Kavron Yaylası Örneği. 5. UZAKTAN ALGILAMA-CBS SEMPOZYUMU (UZAL-CBS 2014), 1–7.
• Aydın, A., & Eker, R. (2014b). Topografik Parametreler Kullanılarak Potansiyel Çığ Başlama Bölgelerinin CBS Tabanlı Olarak Belirlenmesi. II. ULUSAL AKDENİZ ORMAN VE ÇEVRE SEMPOZYUMU, 426–435.
• Aydın, A., & Eker, R. (2016). Saptırma Duvarlarının Çığ Kontrol Önlemi Olarak Trabzon Araklı - Kayaiçi Köyünde Projelendirilmesi. Ormancılık Dergisi, 12(1), 122–136.
• Elmastaş, N., & Özcanlı, M. (2011). Bitlis İlinde Çığ Afet Alanlarının Tespiti ve Çığ Risk Analizi. VI. Ulusal Coğrafya Sempozyumu, 303–314.
• Erkal, T., & Taş, B. (2013). Jeomorfoloji ve İnsan (Uygulamalı jeomorfoloji). İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Göl, C. (2005). Çığ Olgusu ve Ormancılık. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi 1, 49-63.
• Gürer, İ. (2002). Türkiye’de Yerleşim Yerlerine Yönelik Kar ve Çığ Problemleri. Vol. 420-421-422, pp. 147-154. TMH-Türkiye Mühendislik Haberleri.
• Gürer, İ., ve Tunçel, H. (1994). Türkiye’de Çığ Sorunu ve Bugünkü Durumu. In "Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi II. Sempozyumu". Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Gürer, İ., ve Yavaş, Ö. M. (1994). Anadolu’da çığ olayları. Sivil Savunma Dergisi 36, 15-30.
• Işık, F. (2017). Karaçam Deresi Havzası’nın (Trabzon) Uygulamalı Jeomorfolojisi., Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Johannesson, T., Gauer, P., Issler, P. ve Lied, K. (2009). The design of avalanche protection dams, recent practical and theoretical developments. European Commission (EC), Directorate General for Research, Brussels, Belgium.
• Kızıloğlu, F. M., Okuroğlu, M., & Örüng, İ. (2006). Kırsal Yerleşimler ve Doğal Afetler. GOÜ. Ziraat Fakültesi Dergisi, 23(2), 53–58.
• Maggioni, M., & Gruber, U. (2003). The influence of topographic parameters on avalanche release dimension and frequency. Cold Region Science and Technology, 37, 97–104.
• MTA. 1/25000 Ölçekli Topografya Haritaları. Trabzon, G44-d2, G44-d3, G44-c1, G44-c4, G44-d2 Paftaları.
• Onur, A. (1964). Kar Yağışları ve Yerde Kalma Müddeti Üzerine Bir Etüt. Ankara Üniversitesi.
• Özşahin, E. (2013). Türkiye’de Yaşanmış (1970-2012) Doğal Afetler Üzerine Bir Değerlendirme In "Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı, 25-27 Eylül 2013", pp. 1-8.
• Rudolf-Miklau, F., Sauermoser, S. ve Mears, A. (2014). Technical Avalanche Protection Handbook. John Wiley & Sons, 420 pp
• Shahabi, H., & Ahmad, B. Bin. (2011). Application of MODIS Image Satellite and GIS Technique in Assessment of Avalanche Fall in in Roads. World Academy of Science, Engineering and Technology, 713–717.
• Taştekin, A. T. (2003). Meteoroloji ve Çığ. Devlet Meteoroloji ĠĢleri Genel Müdürlüğü.
• Tunçel, H. (1990). Doğal Çevre Sorunu Olarak Çığlar ve Türkiye'de Çığ Olayları. Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Coğrafya Bilim ve Uygulama Kolu, Coğrafya Araştırmaları Dergisi 1, 43-98.
• Afet İşleri Genel Müdürlüğü (AİGM), (1986). Karaçam Beldesi’nde Meydana Gelen Çığ Afeti Raporu.
• Meteoroloji Genel Müdürlüğü Verileri, 1965-2016.
• Web,1.https://www.caykaragazetesi.com/karacamda-cig-bir-evi-yikti/ (Erişim Tarihi: 05. 09. 2017)
• Web,2. https://earthexplorer.usgs.gov/ (Erişim Tarihi: 20. 10. 2016)
• Web,3.http://www.ormansu.gov.tr/haber/son-5-yilda-7-%C3%A7i%C4%9F-projesi-tamamlandi (Erişim Tarihi 24.09.2017).
• Dölek, İ. (2015). Sungu Beldesi Ve Yakın Çevresinde (Muş) Sel Ve Taşkına Duyarlı Alanların Belirlenmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, 31, 258–280.
• Güven, İ.H. (1998). 1/100.000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları (Trabzon-C30 ve D30 Paftaları), MTA. Ankara
• Nurlu, M. (2015). Afet yönetiminde bütünleşik afet tehlike haritaları. 3. Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı (C. 14-16 Ekim, ss. 1–7).
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2017. Nüfus verileri.
• Web,1. http://www.trthaber.com/haber/turkiye/trabzonda-5-isci-cig-altinda-kaldi-161265.html (Erişim Tarihi: 10. 01. 2017)