ÇORUH VADİSİNDE GELENEKSEL ÇELTİK TARIMI (ARTVİN-YUSUFELİ)

Yıl 2021, Cilt: 26 Sayı: 45, 19 - 36, 30.06.2021

Leman Albayrak Cevdet Yılmaz

https://doi.org/10.17295/ataunidcd.814509

Cited By: 2

Öz

Oldukça engebeli bir topografyaya sahip olan Artvin’de vadi tabanlarında yapılan çeltik tarımı Türkiye’nin diğer bölgelerinde düz arazilerde yapılan tarıma göre oldukça farklılık gösterir. Artvin’de yerel coğrafi özelliklere uyum sağlanarak yapılan bu faaliyette, fiziki coğrafya faktörleri belirleyici rol oynamakta, yöre insanının bu koşullara uyarak gerçekleştirdiği üretim biçimi ise buraya has kültürel özellikler göstermektedir. Bu çalışmada Artvin - Yusufeli’nde geçmişten günümüze sürdürülen tarımsal faaliyetler içinde özel bir yere sahip olan çeltik tarımı, kültürel ekoloji prensipleri içinde ele alınmış ve değerlendirilmiştir. Kültürel ekoloji bir yönüyle, insanın doğaya zarar vermeden ondan en verimli şekilde nasıl yararlandığına odaklanmaktadır. Araştırmada, çeltik yetiştiriciliği ve bunun için kullanılan geleneksel tarım metotları ekim-dikim faaliyetlerinin başladığı mayıs ayı ile hasadın yapıldığı ekim ayı arasında kalan süre içinde gözlem metodu yoluyla yerinde tespit edilmiştir. Bu gözlemler esnasında çeltik yetiştiriciliğine dair pek çok genel ekolojik bilgi unsuru, yerel sözcük, bitki atıklarına bağlı dönüştürücü üretkenlik, basit ve işlevsel tarım araçları kullanımı ve doğal çevre döngülerine uyuma dair örnekler kayıt altına alınmıştır. Çoruh vadisi üzerine inşa edilen barajlar nedeniyle Artvin’de çeltik üretim alanları daralmaktadır. Bu gelişmeler sonucu Çoruh vadisinde yüzlerce yılda oluşan tarım kültürü yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kalmıştır. Çoruh vadisinde barajlardan geri kalan mevcut tarım arazilerinde çeltik yetiştiriciliği yapan çiftçilerin desteklenmesi durumunda özellikle Yusufeli’nde pirinç üretiminin devamlılığı sağlanacağı gibi bu süreçte geçmişten günümüze intikal eden yerel bilgi ve kültürel birikimin yaşatılması ve gelecek nesillere aktarımı da gerçekleşmiş olacaktır.

Anahtar Kelimeler

: Tarım coğrafyası, çeltik,, geleneksel tarım bilgisi, kültürel ekoloji,, Artvin.

Traditional Paddy Farming in Coruh Valley (Artvin-Yusufeli

Öz

Paddy cultivation carried out in narrow valley floors of Artvin which has a hilly topography usually differs from agricultural activities carried out on plains in other places of Turkey. Factors of physical geography play a decisive role in this activity that is consistent with local geographical features in Artvin, and the agricultural production model exercised by local people on the basis of such factors has cultural characteristics particular to this place. This study examines and evaluates paddy cultivation which has a special place among the agricultural activities carried out in Yusufeli-Artvin from the past to the present, the behavior of humans to benefit from it without destroying nature is within the framework based on cultural ecology principles. It can be said that one aspect of cultural ecology focuses on how people benefit from nature without inflicting harm on it. The study shows that paddy cultivation and traditional farming methods, used for this activity were identified using the on-site participatory observation method, during a certain period of time that is between May, when the planting activities begin, and October, when the harvest is carried out. These observations recorded several items of ecological information and local terminology on paddy cultivation, transformative productivity based on plant waste, use of simple but functional agricultural tools and examples of adaptation to natural environmental cycles. Paddy cultivation areas have become smaller due to dams built along the Çoruh Valley. As a result of this development, the agricultural culture that evolved through hundreds of years in Çoruh Valley faces the threat of extinction. If the farmers, who still carry out paddy cultivation on existing agricultural lands remaining from dams built in Çoruh Valley are supported financially, the continuation of paddy cultivation, especially in Yusufeli will be ensured and local knowledge and cultural accumulation that survived from past to present will be sustained and transferred to coming generations.

Anahtar Kelimeler

Paddy, Traditional Agriculture, Cultural Ecology, Agricultural Geography, Çoruh Valley, Artvin

Kaynakça

• Arı, Y. (2003). Manyas Gölü'nün kültürel ekolojisi: Tarihi süreçte adaptasyon ve değişimi. Türk Coğrafya Dergisi, (40), 75-97.
• Atalay, İ., Tetik, M. ve Yılmaz, Ö. (1984). Kuzeydoğu Anadolu’nun ekosistemleri. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Babacan, H. (2015). 1590 Tarihinde Revan’ın Sosyal ve Ekonomik Yapısı”. Yeni Türkiye Kafkaslar Özel Sayısı, 8(78), 662-679.
• Bala, M. (1993). “Erivan”, İslam Ansiklopedisi, Cilt IV, İstanbul.
• Barsh, R. L. (1997). Forests, indigenous people, and biodi-versity. Global Bio-diversity 7:20-23.
• Çoruh Nehri Havzası rehabilitasyon projesi proje uygulama bölgelerine seyahat raporu, (2012).
• http://www.coruhhavzasi.com/uploads/2491852-eylul-ayi-calisma-raporu-eki-erzurum-bayburt-artvin-raporu.pdf
• De Datta SK. (1981). Principles and Practices of Rice Production. John Wiley & Sons. Inc. Newyork.
• Gómez-Baggethun, E., Corbera, E., & Reyes-García, V. (2013). Traditional ecological knowledge and global environmental change: research findings and policy implications. Ecology and society: a journal of integrative science for resilience and sustainability, 18(4).
• Göney, S. (1987). Türkiye Ziraatinin Coğrafi Esasları I, İstanbul Ü. Yay. No:2600, Coğrafya Bölümü Yay. No:110, İstanbul.
• Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2014). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Hınz, W. (1990). İslâm’da Ölçü Sistemleri, (Çev. Acar, Sevim), Marmara Üniversitesi Yayınları No: 487, Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları No: 21, İstanbul
• Kırzıoğlu, M. F. (1998). Osmanlıların Kafkas-Elleri’ni Fethi (1451-1590), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Köse, A. (1987). Yokuşlu Köyü’nün Coğrafi Etüdü. Atatürk Üniversitesi. Sosya1 Bilim1er Enstitüsü, Coğrafya Anabilim Dalı, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Erzurum.
• Kün E. (1985). Sıcak İklim Tahılları. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yay. 875, Ders Kitabı: 240, Ank.Üniv. Basımevi, Ankara
• Kün, E. (1997). Tahıllar II (Sıcak İklim Tahılları). Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yayınları 1452. Ders Kitabı: 432. Ankara.
• Necefoğlu, H. (2017). “V. İ. Devitski’nin Erivan ve Kars Vilayetleri Gezi Notları (1894)”, I. Uluslararası Kafkasya Halk Kültürü Kongresi, 9-11.10.2017, Kars.
• Özçelebi, M. A. ve Yılmaz, C. (2020). Samsun’da Çeltik Üretimi ve Pirinç İmalat Sanayi, Kesit Akademi Dergisi, 6 (24): 324-349
• Sharma, S. B. (2017). Traditional ecological knowledge-based practices and bio-formulations: key to agricultural sustainability. In Probiotics in Agroecosystem (pp. 407-415). Springer, Singapore.
• Tarkan, M. T. (1973). Orta ve Aşağı Çoruh Havzası, Beşeri ve İktisadi Coğrafya Açısından Bir Bölge Araştırması, Atatürk Üni. Edebiyat Fak. Yay. No:37, Erzurum.
• Taşlıgil, N., Şahin, G. (2011). Türkiye’de çeltik (Oryza sativa L.) yetiştiriciliği ve coğrafi dağılımı. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (6), 182-203.
• Tıraş, M. (2002). "Yusufeli İlçesinde Köy Yerleşmeleri", Türk Coğrafya Dergisi, (38), 133-147.
• Timor, A. N., (2002). Güneydoğu Asya Özellikler – Ülkeler, Çantay Kitabevi, 2002, İstanbul.
• Toledo, V. (2002). Ethnoecology: A conceptual framework for the study of indigenous knowledge of nature.
• Ethnobiology and Biocultural Diversity. International Society of Ethnobiology, Georgia, USA.
• Türkeş, M. (2014). İklim Değişikliğinin Tarımsal Gıda Güvenliğine Etkileri, Geleneksel Bilgi ve Agroekoloji. Turkish Journal of Agriculture-Food Science and Technology 2(2),71-85.
• Türkoğlu, A. (1979). Gıda Maddeleri. İktisadi Coğrafya I. Kitap, İst. Üniv. İktisat Fakültesi Yay, (438).
• Türkoğlu, N. (1999). Türkiye’de çeltik alanlarının dağılışı. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, (7), 209-240.