An Overview of Religious Tourism and Analytical Approaches for İzmir

Yıl 2022, Cilt: 27 Sayı: 48, 1 - 18, 29.12.2022

Yunus Fatih Yüksel Füsun Baykal

Öz

Religious tourism, which has a long history, is an indispensable type of tourism, although it is quite different from the past in terms of scope and applications. Because the relationship of people
and societies with faith continues uninterruptedly, new beliefs are born at the same time, the economic and social positive effects of religious tourism maintain their importance, and they
can respond to diversification in tourism and the search for new destinations. Therefore, when new ones were added to the old and well-established places of visit of this niche market, places
where religious visits could be made from local to universal increased in every corner of the world. The aim of this study is twofold: The first is to deal with the main concepts of religious tourism,
its historical development, innovations, its existence in the world and in Turkey. The second is to explain the situation of İzmir, which, despite having important resources for religious tourism,
could not reach a certain position in the international market. A research carried out in 2019 has been the main source of motivation in organizing this comprehensive subject, which extends
from general to specific, in the form of an article. According to the findings, most of the works open to religious tourism in the central city and districts of İzmir belong to the religion of Islam.
Religious tourism in İzmir draws a one-way profile consisting of visits only. Therefore, although this type of tourism has a high development potential, it exhibits a weak structure. In order to
accelerate religious tourism in İzmir, this type of tourism should be one of the goals in the tourism strategy of the province, innovative developments in the world should be followed and inferences
should be obtained. Other suggestions are as follows: religious tourism should be renewed in the triangle of spiritual tourism, creative tourism, and transformational tourism, demand and product diversification should be made and personalized products should be created. In addition, various events should be organized throughout the year, religious resources should not be allowed to turn away from their special identity and become touristic, and local and spiritual values should be the brand face of İzmir.

Anahtar Kelimeler

Çeşitlendirme, inanç, yenilikler, İzmir, turizm

İnanç Turizmine Genel Bir Bakış ve İzmir İçin Analitik Yaklaşımlar

Öz

Uzun bir geçmişi olan inanç turizmi, kapsam ve uygulamalar açısından eskiye göre oldukça farklılaşsa da vazgeçilemeyecek bir turizm türüdür. Çünkü insanların ve toplumların inançla ilişkisi kesintisiz devam etmekte, aynı zamanda yeni inanışlar doğmakta, inanç turizminin ekonomik ve sosyal olumlu etkileri önemini korumakta, turizmde çeşitlendirme ve yeni destinasyon arayışlarına
cevap verebilmektedir. Dolayısıyla bu niş pazarın eski ve köklü ziyaret yerlerine yenileri de eklenince, dünyanın her köşesinde yerelden evrensele inanç ziyareti yapılabilecek mekânlar çoğalmıştır. Bu çalışmanın amacı iki yönlüdür; birincisi, inanç turizmiyle ilgili başlıca kavramları, tarihsel gelişimi, yenilikleri, Dünya’da ve Türkiye’deki varlığını ana hatlarıyla ele almaktır. İkincisi, inanç turizmi için önemli kaynaklara sahip olmasına rağmen uluslararası pazarda belli bir konuma gelemeyen İzmir’in bu durumuna açıklamalar getirmektir. Genelden özele uzanan geniş kapsamlı bu konunun bir makale şeklinde düzenlenmesinde, Yüksel’in (2019) yapmış olduğu bir araştırma, ana motivasyon kaynağı olmuştur. Bulgulara göre İzmir merkez kenti ve ilçelerinde inanç turizmine açık eserler en fazla İslam dinine aittir. İzmir’de inanç turizmi, yalnızca ziyaretlerden oluşan tek yönlü bir profil çizmektedir. O nedenle de bu turizm türünün gelişme potansiyeli yüksek olmasına rağmen zayıf bir yapı sergilemektedir. İzmir’de inanç turizmine ivme kazandırabilmek için bu turizm türü ilin turizm stratejisindeki hedeflerden biri olmalı, dünyadaki yenilikçi gelişmeler izlenmeli ve çıkarımlar elde edilmelidir. Diğer öneriler ise; manevi turizm, yaratıcı turizm ve dönüşümsel turizm üçgeninde inanç turizmi yenilenmeli, talep ve ürün çeşitlendirmesine gidilmeli ve kişiye özel ürünler yaratılmalıdır. Ayrıca, yıl içinde çeşitli etkinlikler düzenlenmeli, inanç kaynaklarının özel kimliğinden uzaklaşıp turistikleşmesine izin verilmemeli, yerele ve maneviyata ait değerler İzmir’in marka yüzü olmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Çeşitlendirme, inanç, yenilikler, İzmir, turizm

Kaynakça

• Aksoy, M. (1998). Türkiye’de inanç turizmi ve seyahat acentelerinin inanç turizmine olan ilgilerine yönelik bir uygulama. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• Aksoy, M. (2002). Türkiye’de inanç turizmine genel bir bakış ve Hristiyanlığın seyahate verdiği önem. 2000 yılında Hıristiyanlık (dünü, bugünü ve geleceği) (s. 417–431) içinde. Dinler Tarihi Derneği Yayınları.
• Akyurt, H., & Göktaş, S. (2020). Turistik ürün çeşitlendirilmesi bakımından dönüşümsel seyahat: Türkiye’deki potansiyel dönüşümsel seyahat destinasyonlarının belirlenmesi. Social Sciences Studies Journal, 6 (59), 1268–1281. [CrossRef]
• Akyüz Levi, E., & Genç, U. D. (2018). 19. yüzyıldan günümüze İzmir’in morfolojisindeki değişimde tarihi dokuların yeri. A. S. Kubat, et al. (Eds.), Türkiye Kentsel Morfoloji Araştırma Ağı II. Kentsel Morfoloji Sempozyumu (s. 471–492) içinde. İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Al Kahtani, S. J. H., Xia, J. C., & Veenendaal, B. (2016). Measuring of accessibility to tourist attractions. The Geospatial Science Research Symposium, 1–12. RMIT University.
• Assemat, V. (2015). Le tourisme religieux en Europe, place et enjeux, BTS Tourisme Session 2013–2015, 7-13. https ://le -tour isme- relig ieuxsujet -epe. weebl y.com /uplo ads/4 /6/6/ 3/466 36051 /le_t ouris me_re ligie ux_en euro pe,_p lace_ et_en jeux. pdf.
• Aulet, S., & Duda, T. (2020). Tourism accessibility and its impact on the spiritual sustainability of sacred sites. Sustainability, 12(22), 1–19. [CrossRef]
• Aulet, S., & Vidal, D. (2018). Tourism and religion: Sacred spaces as transmitters of heritage values. Church, Communication and Culture, 3(3), 237–259. [CrossRef]
• Ballantyne, R., Hughes, K., & Bond, N. (2016). Using a Delphi approach to identify managers’ preferences for visitor interpretation at Canterbury Cathedral World Heritage Site. Tourism Management, 54, 72–80. [CrossRef]
• Bingöl, Z. (2007). Gelenekselden evrensele Anadolu’da inanç turizmi. Detay Yayıncılık.
• Blackwell, R. (2007). Motivations for religious tourism, pilgrimage, festivals and events. In R. Raj & N. D. Morpeth (Eds.), Religious tourism and pilgrimage management: An international perspective (p. 35–47). CABI Publishing.
• Cambaz, M., & Abak, Ş. (2016). Türkiye Ulu Camileri (Albüm). Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Cànoves, G., Romagosa, F., Blanco, A., & Priestley, G. K. (2012). Religious tourism and sacred places in Spain: Old practices, new forms of tourism. International Journal of Tourism Anthropology, 2(4), 282–298. [CrossRef]
• CBI (2016). What are the opportunities for religious tourism from Europe? https ://ww w.cbi .eu/m arket - infor matio n/tou rism/ relig ious- touri sm/. Chevrier, M. H. (2016). Pratiques Et Valeurs Spatiales, Pèlerines Et Touristiques: Grands Et Petits Lieux de Pèlerinage Aujourd’hui [These de Doctorat, Discipline: Géographie Aménagement et Urbanisme, Université de Lyon].
• Ciolli, C. (2018). 7 famous pilgrimages around the world that you can walk or cycle https ://ww w.afa r.com /maga zine/ 7-fam ous-p ilgri mages -arou nd-th e-wor ld-th at-yo u-Culture Routes
• Society. (2020a). Abraham’s Path maps. https ://cu lture route sintu rkey. com/a braha m-pat h/map s/Culture Routes Society. (2020b). St. Paul trail. https ://cu lture route sintu rkey. com/s t-pau l-tra il/
• Çetin, B., & Kaymaz, Ç. K. (2013). İnanç turizminde kutsal mağaralar: Türkiye’deki Ashâb-ı Kehf Mağaraları (İzmi r-Mer sin-Kahramanmaraş-Diyarbakır). M. Kar (Ed.), International Conference on Religious Tourism and Tolerance (s. 1173-1189) içinde. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Dalton, R. H. (2010). Sacred places of the world: A religious journey across the globe (Revised Edition). Abhishek Publication.
• Derin, Z. (2017). İzmir’in Prehistorik yerleşim alanı: Yeşilova Höyüğü. M. Espagne, R. G. Gürtekin Demir, S. Verger & P. Aydemir (Eds.), Geçmişten Günümüze İzmir Beşeri ve Kültürel Etkileşimler Uluslararası Sempozyum Bildirileri (s. 221-226) içinde. Ege Üniversitesi.
• Derin, Z. (2020). İzmir-Yeşilova Höyüğü. İzmir Araştırmaları Dergisi, 6(12), 1–10. https ://ww w.aca demia .edu/ 43986 348/% C4%B0 ZM%C4 %B0R_ARA%C 5%9ET IRMAL ARI_D ERG%C 4%B0S %C4%B 0_12_ SAYI Di Giovine, M. A., & Elsner, J. (2016). Pilgrimage tourism. In J. Jafari & H. Xiao (Eds.), Encyclopedia of tourism (p. 722–724). Springer.
• Doğaner, S. (2009). Din ve turizm: Türkiye’de inanç turizmi. E. Eğribel & U. Özcan (Eds.), Türkiye’de toplum bilimlerinin gelişimi -II- Anglo Amerikan etkisi, (s. 338-350) içinde. Kitapevi Yayınları Dumortier, B. (2011). Dinler atlası: İnançlar, ibadetler ve ülkeler (3. Baskı). NTV Yayınları.
• Erbaş, A. (2002). İslam dışı dinlerde hac. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4(5), 97–120. https ://de rgipa rk.or g.tr/ tr/do wnloa d/art icle- file/ 19207 8.
• Erdem, C. (2012). Tire’de zamana meydan okuyan bir gelenek: Sultan Nevruz (Balım Sultan Tekkesi ve Sultan Nevruz). https ://www.izmirdergisi. com/t r/tur izm/i nanc- turiz mi/19 71-ti re-de -zama na-me ydanokuya n-bir -gele nek-s ultan -nevr uz
• Ertuğrul, S. K. (1995). Anadolu’da Aydınoğulları dönemi mimarisi.[Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• ESG UQAM. (2011). Le Tourisme Religieux: Portrait, Profil du Voyageur et Potentiel de Développement. Rapport réalisé par Le Réseau de veille en tourisme Chaire de tourisme Transat, ESG UQAM Mars 2011, 1–34. http: //bel .uqtr .ca/i d/epr int/1 852/1 /Le-t ouris me-re ligie ux_fi nal.p df.
• Fabio, C., Gian, C., & Anahita, M. (2016). New trends of pilgrimage: Religion and tourism, authenticity and innovation, development and intercultural dialogue: Notes from the diary of a pilgrim of Santiago. AIMS Geosciences, 2(2), 152–165. [CrossRef]
• Gedikli, Ş. (2018). Bakire Meryem’in ölümü ve göğe yükselmesi. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(2), 1455–1474. http: //dx. doi.o rg/10 .1721 8/hit itsos bil.4 60198 .
• Griffin, K., & Raj, R. (2017). The importance of religious tourism and pilgrimage: Reflecting on definitions, motives and data. International Journal of Religious Tourism and Pilgrimage, 5(3), 1–9. https ://do i.org /10.2 1427/ D7242 Z.
• Gündüz, Ş. (2007). Dinin anlamı ve önemi. Ş. Gündüz (Ed.), Yaşayan Dünya Dinleri, (s. 17-33) içinde. DİB Yayınları.
• Güzel, Ö. (2010). Turistik ürün çeşitlendirmesi kapsamında yeni bir dinamik: İnanç turizmi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 2(2), 87–100. https ://de rgipa rk.or g.tr/ tr/pu b/viz yoner /issu e/230 22/24 6163.
• Harman, Ö. F. (1996). İslam’dan önceki dinlerde Hac. TDV İslam Ansiklopedisi (14), (s. 382-386) içinde. DİB Yayınları. Hughes, K., Bond, N., & Ballantyne, R. (2013). Designing and managing interpretive experiences at religious sites: Visitor’s perceptions of Canterbury Cathedral. Tourism Management, 36, 210–220. https :// do i.org /10.1 016/j .tour man.2 012.1 1.022 .
• İnce, Y. (2017). İnanç turizmi potansiyeli açısından Kırklareli il ve ilçelerinin değerlendirilmesi. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• İzmir Büyükşehir Belediyesi. (2020a). Alan tarihçesi, kentsel ve ekolojik omurga olarak Meles Çayı. Ulusal Kentsel Tasarım Fikir Projesi Yarışması. https ://me lesya risma .izmi r.bel .tr/
• İzmir Büyükşehir Belediyesi. (2020b). Kemalpaşa. https ://ww w.izmir.be l.tr/ tr/MekanDe tay/7 4/230
• İzmir Il Kültür Turizm Müdürlüğü. (2020a). https ://iz mir.k tb.go v.tr/ TR-21 0606/ kiliseler. html
• İzmir Il Kültür Turizm Müdürlüğü. (2020b). https ://iz mir.k tb.go v.tr/ TR-21 0576/ beit- lsrail-havrasi. html
• İzmir Il Kültür Turizm Müdürlüğü. (2020c). https ://iz mir.k tb.go v.tr/ Eklenti/69 225,i zmir- il-kultur- ve-turizm- mudurlugu- 2019- 2023-strat ejik- .pdf? 0
• İzmir Kültür ve Turizm Dergisi. (2013). Ege’nin bereket timsali turizmin yeni adresi Ödemiş. 4(20), 61–78. http: //www .izmirderg isi.c om/izmir/izmir2 0/HTM L/fil es/as sets/ basic -html /inde x.htm l#
• İzmir Kültür ve Turizm Dergisi. (2021). Pırlanta üçgeni: Palaçi mucizesi. https ://ww w.izmirder gisi. com/t r/der gi-ar sivi/ 32-8i nci-s ayi/2125-pirlan ta-uc geni- palac i-muc izesi Jamaa, S. (2010). Nouvelles Tendances Et Pratiques Pour Le Tourisme Catholique, Réseau de Veille En Tourisme. https ://ve illet ouris me.ca /2010 /06/0 9/nou velle s-ten dance s-et- prati ques- pour- le-to urism e-cat holiq ue/
• Kayın, E. (1996). Eski detaylar, geçmiş yaşantılar, mimarsız yorumlar: İzmir Varyant Fatih Cami, Ege Mimarlık, 3(20), 38–40. https ://izmimodservice.s aasde v.net /stor age/E geMag azine /1996 /20/o rigin al/20-1634 68444 1.pdf .
• Konak Belediyesi Plan ve Proje Müdürlüğü. (2019). Konak Belediyesi Kent Rehberi.
• Kurt, A. O., & Göler, M. E. (2017). Anadolu’da ilk tapınak: Göbeklitepe. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 21(2), 1107–1138. https ://do i.org /10.1 8505/cuid. 33494 2.
• Küçük, M. A. (2013). İnanç turizmi açısından Türkiye’de dini mekânlar (Yahudilik -Hris tiyan lık Örneği). Berikan Yayınevi.
• Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü. (2020). Göbeklitepe arkeolojik alanı (Şanlıurfa). https ://kv mgm.k tb.go v.tr/ TR-44 420/g obeklitepe -arke oloji k-ala ni-sa nliur fa.ht ml
• Laliberté, M. (2009). Qualifié de Tendance Lourde de la Société, “Le Développement Personnel Spirituel Sera la Religion du XXIe Sıiècle“, Réseau de Veille en Tourisme. https ://ve illet ouris me.ca /2009 /12/0 7/qua lifiede-t endan ce-lo urde- de-la -soci ete-% C2%AB le-de velop pementpersonne l-spi ritue l-ser a-la- relig ion-d u-xxi e-sie cle%C 2%BB/
• Mu, Y., Nepal, S. K., & Lai, P. H. (2019). Tourism and sacred landscape in Sagarmatha (Mt. Everest) National Park, Nepal. Tourism Geographies, 21(3), 442–459. https ://do i.org /10.1 080/1 46166 88.20 18.15 58454 .
• Okuyucu, A., & Somuncu, M. (2013). Türkiye’de inanç turizmi: Bugünkü durum, sorunlar ve gelecek. M. Kar (Ed.), International Conference on Religious Tourism and Tolerance (s. 627-643) içinde. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Olcay A., & Albuz, N. (2016). İnanç turizmi ve Türkiye’nin tanıtımına katkısı, 1–25. https ://ww w.aca demia .edu/ 30942 154/% C4%B0 nan%C 3%A7_Turiz mi_ve T%C3 %BCrk iyeni n_Tan %C4%B 1t%C4 %B1m% C4%B1 na_ Ka tk%C4 %B1s% C4%B1
• Ormsby, A. A., & Bhagwat, S. A. (2010). Sacred Forests of India: A strong tradition of community-based natural resource management. Environmental Conservation, 37(3), 320–326. [CrossRef]
• Poria, Y., Biran, A., & Reichel, A. (2009). Visitors’ preferences for interpretation at heritage sites. Journal of Travel Research, 48(1), 92–105.[CrossRef]
• Richards, G., & Fernandes, C. (2007). Religious tourism in Northern Portugal. In G. Richards (Ed.), Cultural tourism: Global and local perspectives (pp. 215–238). The Haworth Hospitality Press.
• Rinschede, G. (1992). Forms of religious tourism. Annals of Tourism Research, 19(1), 51–67. https ://do i.org /10.1 016/0 160-7 383(92) 901 06-Y.
• Savaşır, G. (2020). İzmir Kemeraltı kültürünü haritalamak. Yedi: Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi, 23(23), 59–73. https ://do i.org /10.1 7484/ yedi. 62306 7.
• Shackley, M. (2001). Managing sacred sites. Thomson. Stausberg, M. (2011). Religion and tourism crossroads destinations and encounters. Routledge.
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2007). Türkiye Turizm Stratejisi 2023 Eylem Planı 2007–2023. Yayın No: 3085. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2021). İnanç turizmi ve illerde yer alan önemli eserler, Yatırım ve İşletmeler Genel Müdürlüğü. https ://yigm.kt b.gov .tr/T R-995 2/ina nc-tu rizmi -ve-i llerd e-yer -alan -onem li-eserler .html
• Taşkıran, H. K. (2008). Kemeraltı’nın İzmir’i: Tarih kültür ve gezi rehberi. Tepekule Kitaplığı Yayınları.
• TDK. (2020a). Din. https ://so zluk. gov.t r/
• TDK. (2020b). İnanç. https ://so zluk. gov.t r/
• Tekeli, İ. (2019). İzmir tarih projesi tasarım stratejisi raporu. İzmir Büyükşehir Belediyesi İzmir Tarih Proje Merkezi. http: //www .izmirtarih. com .tr/p df/Ta sarim Strat ejisi Rapor u.pdf
• Tire Ticaret Odası. (2017). Tire Stratejik Planı 2017–2021. http: //tir eto.org. tr/wp-c onten t/upl oads/ 2019/ 11/TI KLAYI NIZ.- 1.pdf
• Tomljenović, R., & Dukić, L. (2017). Religious Tourism-from a tourism product to an agent of societal transformation. SITCON 2017 Religious Tourism and the Contemporary Tourism Market 8-9.06.2017. http: //dx. doi.o rg/10 .1530 8/Sit con-2 017-1 -8.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2019). Turizm istatistikleri, IV. çeyrek: Ekim–Aralık ve yıllık, 2019. https ://da ta.tu ik.go v.tr/ Bulte n/Ind ex?p= Turizm-Ist atist ikler i-IV. Ceyre k:-Ek im-Ar alik- ve-Yi llik, -2019 -3366 9
• Visitizmir, (2020a). İkiçeşmelik Merkez Cami. https ://ww w.vis itizm ir.or g/tr/Desti nasyo n/957 3 Visitizmir, (2020b). Eşrefpaşa Cami. https ://ww w.vis itizm ir.or g/tr/ destinasyon/145 91
• Visitizmir, (2020c). Emir Sultan Türbesi ve Zaviyesi. https ://ww w.vis itizmir.or g/tr/ Desti nasyo n/149 20
• Visitizmir, (2020d). St. John Evangalist Anglikan Kilisesi. https ://www.visitizm ir.or g/tr/ Desti nasyo n/129 46
• Wild, R., & McLeod, C. (Eds.) (2012). Sites naturels sacrés: Lignes directrices pour les gestionnaires d’aires protégées. GPS Publishing.
• Yağmurlu, A. (2020). Dünya mirası ve kamu diplomasisi: Göbeklitepe örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi (49), 46–64. https ://de rgipa rk.or g.tr/ tr/do wnloa d/art icle- file/ 1079558.
• Yenipınar, U. (2002). İnanç turizmi ve Anadolu. T.C. Turizm Bakanlığı 2.Turizm Şurası Bildiriler Kitabı Cilt: 1, (s. 73-91) içinde. Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Yılmaz, F., & Yetkin, S. (2002). İzmir kent tarihi. İzmir Liseleri Sertifikalı Kent Tarihi Konferansları Projesi. https ://do cplay er.bi z.tr/ stora ge/106/170 16279 0/166 84594 39/wX d4P8t 6bcR2 987SI ENwmg /170162790 .pdf
• Yüksel, Y.F. (2019). İzmir ilinin inanç turizmi potansiyeli ve değerlendirilmesi. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü].