İl Merkezi Meteoroloji İstasyon Verilerine Göre Doğu Anadolu Bölgesi'nde Maksimum Kar Yüksekliğinin Eğilim Analizi

Yıl 2023, Cilt: 28 Sayı: 49, 74 - 81, 30.06.2023

Mehmet Topuz

https://doi.org/10.5152/EGJ.2023.22015

Cited By: 1

Öz

Kar yağışları, ekolojik olarak doğada devamlılığın ve beşeri faaliyetlerde sürekliliğinin önemli bir unsurudur. Etkisini neredeyse tüm hayatta hissettiğimiz iklim değişikliği, kar klimatolojisinde de varlığını göstermektedir. Kar yağışı Türkiye’de en çok Doğu Anadolu Bölgesi’nde görülmekte ve en yüksek kar yüksekliğine de bu bölgede ulaşılmaktadır. Yapılan çalışmada amaç; uzun yıllar (1970–2020) Doğu Anadolu Bölgesi’nde aylık maksimum kar yüksekliğinde azalma veya artma eğiliminin olup olmadığını değerlendirmektir. Meteoroloji Genel Müdürlüğü (MGM)’nden alınan karın aylık maksimum yükseklik verileri ile Mann-Kendall Trend Analizi yöntemi kullanılmıştır. Sonuç olarak; maksimum kar yüksekliğinde istasyonların büyük çoğunluğunda anlamlı azalmaların varlığı izlenir. Karın aylık maksimum yüksekliğindeki değişimlerde azalmaların yanında artmaların da var olduğu görülür. Kars’ta maksimum kar yüksekliğinde artışa sahip olması, önemli bir bulgudur. Azalmaların komşu illerde görülmesi, kümelenmenin işareti olabilir. Bu bağlamda daha çok istasyon verisi ve mekânsal istatistik yöntemleri kullanılarak değişim incelenebilir.

Anahtar Kelimeler

Doğu Anadolu Bölgesi, aylık maksimum kar yüksekliği, eğilim analizi

Trend Analysis of Maximum Snow Height in Eastern Anatolia Region According to Provincial Meteorology Station Data

Öz

Snowfall is an important element of ecological continuity in nature and durability in human activities. Climate change, whose effect we feel in almost all areas of life, also shows its presence in snow climatology. In Turkey, snowfall is mostly seen in the Eastern Anatolia Region and the highest snow cover depth is reached in Eastern Anatolia Region. The aim of the study is to test whether there is a trend in the monthly maximum snow cover depth in long times (1970–2020) in the Eastern Anatolia Region. Monthly maximum snow height data for long years (1970–2020) from the General Directorate of Meteorology (MGM) of the provincial central meteorology stations and Mann-Kendall Trend Analysis method were used. As a result, it is seen that there are statistically significant decreases in the 95% confidence interval in the majority of stations at monthly maximum snow cover depth. It is noteworthy that there are increases as well as decreases in the changes in the monthly maximum snow cover depth. It is an important finding that especially Kars station has an insignificant increase in the monthly maximum snow cover depth. Decreases in neighboring provinces may be a sign of clustering. In this context, the change can be examined by using mostly station data and spatial statistics methods.

Anahtar Kelimeler

Eastern Anatolia Region, monthly maximum snow cover depth, trend analysis

Kaynakça

• Akbaş, Abdullah (2014). Türkiye üzerindeki önemli kurak yıllar. Coğrafi Bilimler Dergisi, 12(2), 101–118.
• Acar, R., Şenocak, S., & Şengül, S. (2010). Mean monthly snow cover depth trends in east Anatolia region of Turkey. Fourth International Conference on Water Observation and Information System for Decision Support (BALWOIS 2010) (pp. 1–7). Ohrid, Macedonia.
• Akbaş, A., Freer, J., Özdemir, H., Bates, P. D., & Turp, M. T. (2020). What about reservoirs? Questioning anthropogenic and climatic interferences on water availability. Hydrological Processes, 34(26), 5441–455.
• Altınsoy, H., Öztürk, T., Türkeş, M., & Kurnaz, M. L. (2013). Simulating the climatology of extreme events for the central Asia domain using the RegCM 4.0 regional climate model. In C. G. Helmis, P. Nastos (Eds.), Advances in meteorology, climatology and atmospheric physics (pp. 365–370). Springer-Verlag.
• Avcı, V., & Sunkar, M. (2015). Giresun'da sel ve Taşkın oluşumuna neden olan Aksu Çayı ve Batlama Deresi havzalarının morfometrik analizleri. Coğrafya Dergisi, 30, 91–119.
• Aydın, O. (2014). Türkiye’de yıllık ortalama toplam yağışın kriging yöntemiyle belirlenmesi [Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Coğrafya (Bölgesel Coğrafya) Anabilim Dalı].
• Aydın, S., Şimşek, M., Çetinkaya, G., & Öztürk, M. Z. (2019). Erinç Yağış Etkinlik İndisi’ne göre belirlenen Türkiye iklim bölgelerinin rejim karakteristikleri. 1. İstanbul uluslararası coğrafya kongresi bildiri kitabı (ss. 752–760). İstanbul Üniversitesi.
• Ayhan, S., Pauli, M., Scherr, S., Göttel, B., Bhutani, A., Thomas, S., Jaeschke, T., Panel, J. M., Vivier, F., Eymard, L., Weill, A., Pohl, N., & Zwick, T. (2016).
• Millimeter-wave radar sensor for snow height measurements. IEEE Transactions on Geoscience and Remote Sensing, 55(2), 854–861.
• Aykır, D. (2017). Türkiye’de ekstrem sıcaklık indislerinin eğilimlerinde şehirleşmenin etkisi. Türk Coğrafya Dergisi, 69, 47–57.
• Bednorz, E. (2004). Snow cover in eastern Europe in relation to temperature, precipitation and circulation. International Journal of Climatology, 24(5), 591–601.
• Bilbay, Ö., Çeli̇k, A., & Aksungur, A. (2019). Su güvenliği açısından sınır aşan sular: Fırat Nehri örneği. ASSAM Uluslararası Hakemli Dergisi 13. Uluslararası Kamu Yönetimi Sempozyumu Bildirileri Özel Sayısı (ss. 283–292).
• Bojariu, R., & Gimeno, L. (2003). The role of snow cover fluctuations in multiannual NAO persistence. Geophysical Research Letters, 30(4).
• Clark, M. P., Serreze, M. C., & Robinson, D. A. (1999). Atmospheric controlson Eurasian snow extent. International Journal of Climatology, 19(1), 27–40.
• Cosun, F., & Karabulut, M. (2009). Kahramanmaraş’ta ortalama, minimum ve maksimum sıcaklıkların trend analizi. Türk Coğrafya Dergisi, 53, 41–50.
• Çelik, M. A., Kopar, İ., & Bayram, H. (2018). Doğu Anadolu Bölgesi’nin mevsimlik kuraklık analizi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(3), 1741–1761.
• Çiçek, İ., & Duman, N. (2015). Seasonal and annual precipitation trends in Turkey. Carpathian Journal of Earth and Environmental Sciences, 10(2), 77–84.
• Demir, İ., Kılıç, G., & Coşkun, M. (2008). Precis Bölgesel İklim Modeli ile Türkiye İçin İklim Öngörüleri: HadAMP3 SRES A2 Senaryosu, IV.Atmosfer Bilimleri Sempozyumu, Bildiriler Kitabı (ss. 365–373). İTÜ Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi Meteoroloji Mühendisliği Bölümü.
• Demir, Ö., Atay, H., Eskioğlu, O., Tuvan, A., Demircan, M., & Akçakaya, A. (2013). RCP4.5 Senaryosuna göre Türkiye’de Sıcaklık ve Yağış Projeksiyonları. III. Türkiye İklim Değişikliği Kongresi. TİKDEK. mgm.gov.tr /FILE S/iklim/rc p-45. Pdf
• Doğaner, M. S. (1997). Türkiye'nin dağlık alanlarında kış turizmini etkileyen başlıca etmenler. Coğrafya Dergisi, 5, 23–54.
• Durmaz, M., & Daloğlu, A. (2014). Türkiye kar verilerinin istatistiksel analiziyle türk standartlarındaki zemin kar yüklerinin değerlendirilmesi. Teknik Dergi, 25(124), 6889–6908.
• Elİbüyük, M., & Yildiz, E. (2010). Türkiye’nin coğrafi bölge ve bölümlerine göre yükselti basamakları ve eğim grupları. Coğrafi Bilimler Dergisi, 8(1), 27–55.
• Erinç, S. (1953). Doğu Anadolu Coğrafyası. İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Coğrafya Enstitüsü.
• Erinç, S. (1984). Klimatoloji ve Metotları. İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü.
• Erlat, E., & Türkeş, M. (2012). Analysis of observed variability and trends in numbers of frost days in Turkey for the period 1950–2010. International Journal of Climatology, 32(12), 1889–1898.
• Erlat, E., & Türkeş, M. (2013). Observed changes and trends in numbers of summer and tropical days, and the 2010 hot summer in Turkey. International Journal of Climatology, 33(8), 1898–1908.
• Erlat, E., & Yavaşlı, D. (2009). Ege Bölgesi’nde tropikal gün ve yaz günü sayılarındaki değişim ve eğilimler. Ege Coğrafya Dergisi, 18(1–2), 1–15.
• Feidas, H. (2017). Trend analysis of air temperature time series in Greece and their relationship with circulation using surface and satellite data: Recent trends and an update to 2013. Theoretical and Applied Climatology, 129(3–4), 1383–1406.
• Feidas, H., Noulopoulou, C. H., Makrogiannis, T., & Bora-Senta, E. (2007). Trend analysis of precipitation time series in greece and their relationship with circulation using surface and satellite data: 1955–2001. Theoretical and Applied Climatology, 87(1–4), 155–177.
• Geçen, R., & Topuz, M. (2021). Türkiye’de illere göre kaba boşanma oranlarının (2001–2020) mekânsal oto-korelasyonu ve trend analizi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(123), 163–184.
• Geçen, R., & Varol, M. (2017). Coğrafi bilgi sistemleri ve uzaktan algılama yöntemleri kullanılarak Cilo (Buzul) Dağı’nda aktif buzul ve değişiminin incelenmesi (ss. 654–663). International Symposium on Geomorphology.
• Günal, N. (2013). Türkiye’de kar yağışı, karın yerde kalma süresi ve daimi kar sınırı. Acta Turcica, 5, 1–13.
• Günek, H., & Karadoğan, S. (2000). Yukarı Karasu (Fırat) Havzasında kar yağışlarının akım üzerine etkisi, II. Ulusal Kar Kongresi (Erzurum) Bildiriler Kitabı, 105–120.
• Gürer, İ. (1993). Kar hidrolojisi. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 5, 99–116.
• Gürkan, H., Arabacı, H., Demircan, M., Eskioğlu, O., Şensoy, S., & Yazıcı, B. (2016). GFDL-ESM2M Modeli temelinde RCP4.5 ve RCP8.5 senaryolarına göre Türkiye için sıcaklık ve yağış projeksiyonları. Coğrafi Bilimler Dergisi, 14(2), 77–88.
• Kadıoğlu, M., & Şen, Z. (1994). Keban Barajı Öncesi ve Sonrasinda Çevre İkliminin Fraktal Analizi. Son Değerlendirmeler Işığında Keban Barajı’nın Elazığ Iklimine Etkisi. (ss. 1145–1155).
• Kahya, E., & Kalaycı, S. (2004). Trend analysis of stream flow in Turkey. Journal of Hydrology, 89, 128–144.
• Kapluhan, E. (2013). Türkiye’de kuraklık ve kuraklığın tarıma etkisi. Marmara Coğrafya Dergisi, 27, 487–510.
• Karabulut, M. (2011). Doğu Akdeniz’de Ekstrem Maksimum ve Minimum Sıcaklıkların Trend Analizi. KSÜ Doğa Bilimleri Dergisi, Özel Sayı: 37-44.
• Karabulut, M. (2015). Drought analysis in Antakya-Kahramanmaraş Graben, Turkey. Journal of Arid Land, 7(6), 741–754.
• Karabulut, M., & Cosun, F. (2009). Kahramanmaraş ilinde yağışların trend analizi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 7(1), 65–83.
• Karabulut, M., Gürbüz, M., & Korkmaz, H. (2008). Precipitation and temperature trend analyses in Samsun. Journal of International Environmental Application and Science, 3(5), 399–408.
• Kızılelma, Y., Çelik, M. A., & Karabulut, M. (2015). İç Anadolu Bölgesinde sıcaklık ve yağışların trend analizi. Türk coğrafya Dergisi, 64, 1–10.
• Koç, T., & İrdem, C. (2007). Türkiye'de yağışların şiddet bakımından zamansal ve alansal değişkenliği. Türk Coğrafya Dergisi, 49, 1–42.
• Koç, T., & Kartum, Ş. (2015). Türkiye’de Kar Yağışlı Günlerin Özellikleri ve Dağılışı. TUCAUM 2015 Tam Metin Bildiri Kitabı (ss. 339–348).
• Lázaro, R., Rodrigo, F. S., Gutiérrez, L., Domingo, F., & Puigdefábregas, J. (2001). Analysis of a 30-year rainfall record (1967–1997) in semi-arid SE Spain for Implications on Vegetation. Journal of Arid Environments, 48(3), 373–395.
• Leinss, S., Parrella, G., & Hajnsek, I. (2014). Snow height determination by polarimetric phase differences in X-band SAR data. IEEE Journal of Selected Topics in Applied Earth Observations and Remote Sensing, 7(9), 3794–3810.
• Li, Q., Yang, T., Zhou, H., & Li, L. (2019). Patterns in snow depth maximum and snow cover days during 1961–2015 period in the Tianshan Mountains, Central Asia. Atmospheric Research, 228, 14–22.
• Mallick, J., Talukdar, S., Alsubih, M., Salam, R., Ahmed, M., Kahla, N. B., & Shamimuzzaman, M. (2021). Analysing the trend of rainfall in Asir region of Saudi Arabia using the family of Mann-Kendall tests, innovative trend analysis, and detrended fluctuation analysis. Theoretical and Applied Climatology, 143(1–2), 823–841.
• MEB (1941). Birinci Coğrafya Kongresi, 6–21 Haziran 1941 Raporlar, Müzakereler, Kararlar 1941. Ankara.
• Oğuz, K., Pekin, M., & Çamalan, G. (2021). Muğla İlinde 1960–2018 dönemi kuraklık analizi. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 7(1), 89–100.
• Onur, A. (1964). Türkiye’de Kar Yağışları ve Yerde Kalma Müddeti Üzerine Bir Etüd. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi.
• Öngör, S. (1958). Türkiye'de kar yağışları rejimi üzerinde bazı müşahedeler. Türk Coğrafya Dergisi, 18–19, 70–77.
• Önol, B., Ünal, Y. S., & Dalfes, H. N. (2011). İklim değişimi senaryosunun Türkiye üzerindeki etkilerinin modellenmesi. İTÜDERGİSİ/d, 8(5), 169–177.
• Önöz, B., & Bayazıt, M. (2003). The power of statistical tests for trend detection. Turkish Journal of Engineering and Environmental Sciences, 27, 247–251.
• Özçağlar, A. (2003). Türkiye’de yapılan bölge ayrımları ve bölge planlama üzerindeki etkileri. Coğrafi Bilimler Dergisi, 1(1), 3–18.
• Özcan, O., Bookhagen, B., & Musaoğlu, N. (2017). Ekstrem yağış olaylarının Fırat Havzası’ndaki hidrolojik bileşenlerin yıllar arası değişimi üzerine etkisi. Ege Coğrafya Dergisi, 26, 35–47.
• Özgen, N. (2010). Doğu Anadolu Bölgesi’nin doğal turizm potansiyelinin belirlenmesi ve planlamaya yönelik öneriler. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(2), 1407–1438.
• Özgür, E., & Koçak, K. (2013). Kış yağış bileşenlerinin GAP ve çevresi için aylık trend analizi, III. Türkiye İklim Değişikliği Kongresi. TİKDEK.
• Öztürk, M. Z., Çetinkaya, G., & Aydın, S. (2017). Köppen-Geiger iklim sınıflandırmasına göre Türkiye’nin iklim tipleri. Coğrafya Dergisi, (35), 17–27.
• Partal, T. (2003). Türkiye Yağiş Verilerinin Trend Analizi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü]. Yükseköğretim Kurumu Tez Merkezi.
• Reusser, D. E., & Zehe, E. (2011). Low cost monitoring of snow height and thermal properties with inexpensive temperature sensors. Hydrological Processes, 25(12), 1841–1852.
• Sarıkaya, M. A. (2011). Türkiye’nin Güncel Buzulları, Fiziki Coğrafya Araştırmaları: Sistematik ve Bölgesel, (Cilt 6, pp. 527–544). Türk Coğrafya Kurumu Yayınları.
• Sarış, F., Hannah, D. M., & Eastwood, W. J. (2010). Spatial variability of precipitation regimes over Turkey. Hydrological Sciences Journal, 55(2), 234–249.
• Schöner, W., Auer, I., & Böhm, R. (2009). Long term trend of snow depth at Sonnblick (Austrian Alps) and its relation to climate change. Hydrological Processes, 23(7), 1052–1063.
• Seager, R., Kushnir, Y., Nakamura, J., Ting, M., & Naik, N. (2010). Northern Hemisphere winter snow anomalies: ENSO, NAO and the winter of 2009/10. Geophysical Research Letters, 37(14).
• Sen, B., Topcu, S., Türkeş, M., Sen, B., & Warner, J. F. (2012). Projecting climate change, drought conditions and crop productivity in Turkey.Climate Research, 52, 175–191.
• Surfleet, C. G., & Tullos, D. (2013). Variability in effect of climate change on rain-on-snow peak flow events in a temperate climate. Journal of Hydrology, 479, 24–34.
• Şengün, M. T. (2007). Son değerlendirmeler ışığında Keban Barajı’nın Elazığ iklimine etkisi. Fırat Üniversitesi Doğu Araştırmaları Dergisi, 5(3), 116–121.
• Şensoy, S., Demircan, M., Ulupınar, U., & Balta, I. (2008). Türkiye Iklimi. https://mgm.gov.tr/FILES/genel /makale/13turkiye_iklimi .pdf
• Şimşek, M., Utlu, M., & Öztürk, M. Z. (2020). Gidengelmez Dağları’nın Yüzey Karstı özellikleri (Orta Toroslar). İçinde S. Birinci, Ç. K. Kaymaz, Y.Kızılkan (Çev.), Coğrafi Perspektifle Dağ ve Dağlık Alanlar. Kriter Yayınevi.
• Tanoğlu, A. (1943). Türkiye'nin kuraklık indisleri. Türk Coğrafya Dergisi, 1, 36–41.
• Tanoğlu, A. (1947). Türkiye'nin irtifa kuşakları. Türk Coğrafya Dergisi, 9–10, 37–63.
• Tonbul, S. (1990). Elazığ ve Çevresinin İklim Özellikleri ve Keban Barajının Yöre İklimi Üzerine Olan Etkileri. Fırat Üniversitesi Coğrafya Sempozyumu 14–15 Nisan 1986 Elazığ, Fırat Havzası Araştırma Merkezi, Elazığ.
• Tonbul, S., & Sunkar, M. (2011). Batman’da Yaşanan Sel ve Taşkın Olaylarının (31 Ekim-1 Kasım 2006) Sebep ve Sonuçları (ss. 237–258). Fiziki Coğrafya Araştırmaları.
• Topuz, M. (2021). Doğu Anadolu bölgesinin maksimum. minimum ve ortalama sıcaklık eğilimlerinin analizi (1970–2020). 2. İstanbul Uluslararası Coğrafya Kongresi. İstanbul.
• Topuz, M., Feidas, H., & Karabulut, M. (2020). Trend analysis of precipitation data in Turkey and relations to atmospheric circulation:(19 55–20 13). Italian Journal of Agrometeorology, 2, 91–107.
• Topuz, M., & Karabulut, M. (2019). Mersin’de yağışlı gün sayısı değişiyor mu? 2. International Mersin Symposium (ss. 91–106).
• Topuz, M., & Karabulut, M. (2021). Doğu Anadolu Bölgesi’nde kar örtülü gün ve kar yağışlı günler sayısının eğilim analizi (1970–2020). Doğu Coğrafya Dergisi, 26(46), 1–24.
• Torun, A. T., & Ekercİn, S. (2021). Estimating snow density, depth, volume, and snow water equivalent with InSAR data in the Erciyes mountain/ Turkey. Arabian Journal of Geosciences, 14(15), 1–16.
• Türkeş, M. (2008). Küresel iklim değişikliği nedir? Temel kavramlar, nedenleri, gözlenen ve öngörülen değişiklikler. İklim Değişikliği ve Çevre, 1, 26–37
• Türkeş, M. (2018). Küresel ve bölgesel iklim değişikliklerinin Anadolu coğrafyasına etkileri. Bilim ve Ütopya, 292, 37–44.
• Türkeş, M. (2010). Klimatoloji ve meteoroloji. Kriter Yayınevi.
• Türkeş, M. (2012). Türkiye’de Gözlenen ve Öngörülen İklim Değişikliği, Kuraklık ve Çölleşme. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 4(2), 1-32.
• Türkeş, M., & Erlat, E. (2008). Influence of the arctic oscillation on the variability of winter mean temperatures in Turkey. Theoretical and Applied Climatology, 92(1–2), 75–85.
• Türkeş, M., Koç, T., & Sarış, F. (2007). Türkiye’nin yağış toplamı ve yoğunluğu dizilerindeki değişikliklerin ve eğilimlerin zamansal ve alansal çözümlemesi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 5, 57–74.
• Türkeş, M., Koç, T., & Sariş, F. (2009). Spatiotemporal variability of precipitation total series over Turkey. International Journal of Climatology, 29(8), 1056–1074. URL-1: MGM (2022). Adresinden Alındı. https://mgm.gov.tr/
• Yavaşlı, D. D., & Ölgen, M. K. (2008). Recent glacier change in mount Süphan using remote sensing and meteorological data. BALWOIS 2008, Conference on Water Observation and Information System for Decision Support, Ohrid, Macedonia
• Yavaşlı, D. D., Tucker, C. J., & Melocik, K. A. (2015). Change in the glacier extent in Turkey during the Landsat Era. Remote Sensing of Environment, 163, 32–41.