Yeşilova (Burdur) İlçesinde Arazi Kabiliyet Sınıflaması ve Corine Verilerine Göre 2018 Yılı Arazi Kullanım Özellikleri

Yıl 2023, Cilt: 28 Sayı: 49, 82 - 93, 30.06.2023

Kadir Tuncer Kadir Deniz

https://doi.org/10.5152/EGJ.2023.221430

Öz

Yeşilova, Akdeniz Bölgesi’nin Antalya Bölümü’ndeki Göller Yöresinde yer alan Burdur iline bağlı bir ilçedir. Bu çalışmayla ilçenin sahip olduğu arazi kabiliyetini, kullanımını ve örtüsünü belirlemek amaçlanmıştır. Bunun yanında arazi kullanım ve kabiliyet özellikleri üzerinde etkili olan coğrafi unsurlar da açıklanmıştır. Bu çalışmada ilçenin arazi kullanım kabiliyet sınıflaması Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) ortamında oluşturularak açıklanmıştır. Daha sonra 2018 yılının CORINE verileri kullanılarak arazi kullanım özellikleri tespit edilmiş ve bunlar haritalanarak açıklanmıştır. Oluşturulan bu arazi kullanım verilerine göre arazi kullanım özellikleri tespit edilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre; ilçede düz ve az eğimli sahalar %43,3’lük bir oran tutarken tarımsal faaliyetlere uygun araziler (I-IV sınıf) %34,6 ve tarıma uygun olmayan araziler %52,9’luk bir değer oluşturmaktadır. 2018 Corine verilerine göre ilçe topraklarının %24,8’ini tarım alanları, %33,1’ini orman ve yarı doğal alanlar, %32,9’unu su yapıları, %8,2’sini sulak alanlar ve %1’ini yapay bölgeler oluşturmaktadır. Engebeli ve dağlık topoğrafyaya sahip olan ilçede aynı zamanda gölsel ve karasal havzalar da önemli alanlar oluşturmaktadır. Bu havzalar bugün tarımsal aktiviteler için vazgeçilmez alanlarıdır. Fakat bu düz ve az eğimli alanlar, bugün yanlış arazi kullanımlarından dolayı yer yer toprak erozyonuna uğrayan ve verimliliğin azaldığı alanlara dönüşmüştür.

Anahtar Kelimeler

Corine verileri, arazi kabiliyeti sınıflaması, arazi kullanımı ve örtüsü, Topoğrafik Pozisyon İndeksi (TPI), Yeşilova

Land Capability Classification and Land Use Characteristics of 2018 According to CORINE Data in Yeşilova District (Burdur)

Öz

Yeşilova is a district of Burdur Province, located in the Lakes Region in the Antalya Section of the Mediterranean Region. With this study, it is aimed to determine the land capability, use, and cover of the district. In addition, geographical factors that affect land use and capability characteristics are also explained. In this study, the land use capability classification of the district is explained by creating in Geographic Information System (GIS) environment. Then, using the Coordination of Information on the Environment (CORINE) data of 2018, land use characteristics were determined, and these were mapped and explained. According to these land use data, land use characteristics were determined. According to the results obtained, in the district, flat and slightly sloping areas account for 43.3%, while lands suitable for agricultural activities (I–IV class) constitute 34.6% and lands not suitable for agriculture constitute 52.9%. According to 2018 CORINE data, 24.8% of the district’s lands are agricultural areas, 33.1% are forest and semi-natural areas, 32.9% are water structures, 8.2% are wetlands, and 1% are artificial regions. In the district, which has a rugged and mountainous topography, lacustrine and terrestrial basins also form important areas. These basins are indispensable areas for agricultural activities today. However, these flat and slightly sloping areas have turned into areas that are subject to soil erosion and decreased productivity due to improper land use today.

Anahtar Kelimeler

CORINE data, land capability classification, land use and cover, Topographic Position Index (TPI), Yeşilova

Kaynakça

• Alevkayalı, Ç., & Tağıl, Ş. (2020). Edremit Körfezi’nde tarımsal arazi kullanımı uygunluk düzeylerinin değerlendirilmesi. Coğrafya Dergisi, 40, 135–147.
• Atalay, İ., & Değerliyurt, M. (2015). Burdur havzasında arazi kabiliyet sınıflandırılması. İçinde İ. M. Bahadır, A. Uzun & H. İ. Zeybek (Çev.), IV. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu Bildiriler Kitabı (ss. 500–520). Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi Yayını.
• Atalay, İ., & Gökçe Gündüzoğlu, A. (2015). Türkiye’nin ekolojik koşullarına göre arazi kabiliyet sınıflandırılması. Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri.
• Bayar, R. (2003). Arazi kullanımı-nüfus ilişkisi: Anamur örneği. Coğrafi Bilimler Dergisi, 1(1), 97–116.
• Bayar, R. (2018). Arazi kullanımı açısından Türkiye’de tarım alanlarının değişimi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 16(2), 187–200.
• Bayar, R. (2019). Ayaş ilçesinde arazi örtüsü ve arazi kullanımı. Pegem Akademi.
• Çetinkaya, S., & Özşahin, E. (2013). Arsuz Ovası’nda (İskenderun/Hatay) arazi örtüsü ve kullanım özelliklerinin değişimi. İçinde İ. H. Korkmaz & A. Karataş (Çev.), III. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu Bildiriler Kitabı (ss. 654–664). Color Ofset.
• Çilek, A., Berberoğlu, S., Ünal Çilek, M., & Dönmez, C. (2019). Topografik özellikleri kullanarak arazi morfolojisi analizi: Uşak Ulubey Kanyonu örneği. Bilge International Journal of Science and Technology Research, 3(Special Issue), 77–88.
• Çivi, E., Akgündüz, E., Kalaycı, K., İnan, Ç., Sarıca, E., & Toru, E. (2009). CORINE projesi. TMMOB Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi Poster Bildirisi. https://obs.hkmo.org.tr/show-media/resimler/ekler/c95054981de037dek.pdf
• Comber, A., Fisher, P., & Wadsworth, R. (2005). What is land cover? Environment and Planning B, 32(2), 199–209.
• COPERNICUS (Copernicus Land Monitoring Service)/CORINE (2018). Retrieved from https ://land.co perni cus.e u/pan -euro pean/ corin e-land-cov er. Retrieved 10.05.2021
• Dağlı, D., & Çağlayan, A. (2016). Analitik hiyerarşi süreci ile optimal arazi kullanımının belirlenmesi: Melendiz Çayı Havzası örneği. Türk Coğrafya Dergisi, 66, 83–92.
• Deniz, K., & Tuncer, K. (2022a). Yeşilova İlçesi 2018 Yılı Arazi Örtüsü Haritası (CORINE 2018 verilerinden üretildi) [Harita].
• Deniz, K., & Tuncer, K. (2022b). Yeşilova İlçesi Arazi Kabiliyet Sınıfları Haritası (TRGM 2020 verilerinden üretildi) [Harita].
• Deniz, K., & Tuncer, K. (2022c). Yeşilova İlçesi Topoğrafik Pozisyon İndeksi (TPI) Haritası (Jenness, 2006 formülüne göre yapıldı) [Harita].
• Deniz, K., & Tuncer, K. (2022d). Yeşilova İlçesi Yer Bulduru Haritası [Harita].
• Dinç, U., Şenol, S., Kapur, S., Cangir, C., & Atalay, İ. (2001). Türkiye toprakları. Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayınları. Yayın no, 51.
• Duran, C., & Günek, H. (2007). Hazar Gölü Havzası arazi kullanımındaki değişikliklerin belirlenmesi (1956–2004). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(2), 31–52.
• Dursun, H., Dizdar, M. Y., Kırıştıoğlu, Ş., Özcan, İ., & Hamurkar, Y. (2008). Toprak ve arazi sınıflaması standartları teknik talimatı ve ilgili mevzuat. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü.
• Elmastaş, N. (2008). Kahta Çayı Havzası’nda arazi kullanımı. Coğrafi Bilimler Dergisi, 6(2), 159–190.
• EEA-ETC/LC (European Environmental Agency-European Topic Centre on Land Cover) (2022). CORINE Land Cover Technical Guide published 31 Dec. 1994, Copenhagen. http://www.eea. europ a.eu/ publi catio ns/CO R0-la ndcov er. Retrieved 20.07.2022.
• Fisher, P., Comber, A. J., & Wadsworth, R. (2005). Land use and land cover: Contradiction or complement. In P. Fisher & D. J. Unwin (Eds.). Representing GIS (pp. 85–98). John Wiley & Sons Ltd.
• Garipağaoğlu, N., & Duman, E. (2018). Çatalca ilçesinin arazi kullanımında meydana gelen değişimler (1987–2016). Marmara Coğrafya Dergisi, 37, 219–232.
• Gözenç, S. (1980). Arazi kullanma “Land Use” haritalarında standardizasyon ve Türkiye için bir öneri. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 23, 37–46.
• Gündoğan, R., Yüksel, A., Akay, A., Bozali, N., & Doğan, O. (2008). Arazi kullanım planlamasının erozyon kontrol çalışmalarındaki önemi: Kartalkaya baraj havzası örneği. İçinde İ. A. E. Akay, A. Yüksel & M. Yılmaz (Çev.). Baraj Havzalarında Ormancılık I. Ulusal Sempozyumu Bildiriler Kitabı (ss. 331–347), Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Yayını.
• Güre, M., Özel, M. E., & Özcan, H. (2009). CORINE arazi kullanımı sınıflandırma sistemine göre Çanakkale ili. Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 13(3), 37–48.
• Jenness, J. (2006). Topographic Position Index (tpi_jen.avx) Extension for ArcView 3.x, v.1.-3a. Jenness Enterprises. http: //www .jenn essen t.com/arcv iew/t pi.ht m Retrieved 15.03.2022
• Karabacak, K., & Özçağlar, A. (2013). Karpaz yarımadasında tarımsal arazi kullanımı ve planlama önerileri. Coğrafi Bilimler Dergisi, 11(2), 121–148.
• Kaya, L. G., & Aşıkkutlu, H. S. (2019). Çevre ve mekânsal gelişim. İçinde İ. A. Korkmaz, O. Sungur & A. M. Alparslan (Çev.). Burdur il gelişim planı ve gelişim stratejileri (ss. 11–82). Detay Yayıncılık.
• Koca, Y. K., Doran, İ., & Kılıç, T. (2009). Arazi sınıflandırma yöntemi Corine’e eleştirel bir yaklaşım. İçinde TÜCAUM V. Coğrafya Sempozyumu 2008 Bildiriler Kitabı (ss. 71–80). Ankara Üniversitesi Yayınları.
• Ongun, U., & Gökçe, F. (2019). Tarım. İçinde A. Korkmaz, O. Sungur & A. M. Alparslan (Çev.), Burdur il gelişim planı ve gelişim stratejileri (ss.109–130), Detay Yayıncılık.
• Özoğul, A. (1989). Türkiye’nin fiziki özellikleri ile arazi kullanımı arasındaki ilişkiler. Uludağ Üniv. Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 85–92.
• Pelorosso, R., Leone, A., & Boccia, L. (2009). Land cover and land use change in the Italian central Apennines: A comparison of assessment methods. Applied Geography, 29(1), 35–48.
• Sarı, H., & Özşahin, E. (2016). CORINE sistemine göre Tekirdağ ilinin AKAÖ (Arazi Kullanımı/Arazi Örtüsü) özelliklerinin analizi. Alınteri Zirai Bilimler Dergisi, 30(1), 13–26.
• Saykılı, İ., Bİrdal, A. C., & Türk, T. (2017). En uygun arazi kullanım planlarının CBS ile incelenmesi: Sivas ili Dikmencik köyü örneği. Geomatik, 2(3), 126–134.
• Şensoy, H., Hızal, A., & Tunay, M. (2006). Bartın-Ulus-Aşağıdere Havzası’ndaki arazi kullanımı değişimlerinin değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi, Orman Fakültesi Dergisi, 6(1), 87–97.
• Tağıl, S., & Jenness, J. (2008). GIS-based automated landform classification and topographic, landcover and geologic attributes of landforms around the Yazoren Polje, Turkey. Journal of Applied Sciences, 8(6), 910–921.
• Tarım Reformu Genel Müdürlüğü (TRGM) (2020). Yeşilova sayısallaştırılmış toprak verileri http://tad.tarim.gov.tr/TadPortal E.T. 20.04.2021.
• Tarım ve Köyişleri Bakanlığı (2005). 5403 Sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu (Cilt. 44, s. 25880). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5403.pdf E.T. 15.02.2022
• Taş, B. (2006). Tosya ilçesinde jeomorfolojik birimlerin arazi kullanımı üzerine etkileri. Coğrafi Bilimler Dergisi, 4(1), 43–66.
• Tunçdilek, N. (1985). Türkiye’de relief şekilleri ve arazi kullanımı (Cilt. 3). İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Yayınları.
• Tuncer, K. (2022a). Akgöl (Çorak Gölü) ve çevresindeki arazi örtüleri [fotoğraf]. Kadir Tuncer Kişisel Arşivi.
• Tuncer, K. (2022b). Akgöl’ün güneydoğusundaki Dereköy çevresinde arazi kabiliyet sınıfları [fotoğraf]. Kadir Tuncer Kişisel Arşivi. Tuncer, K. (2022c). Erli Ovası’ndaki sulanan tarım alanları [fotoğraf]. Kadir Tuncer Kişisel Arşivi.
• Tuncer, K. (2022d). Salda Gölü doğusundaki Kale Tepe’de kireçtaşları üzerinde gelişmiş sklerofil bitki örtüsü [fotoğraf]. Kadir Tuncer Kişisel Arşivi.
• Tuncer, K. (2022e). Salda Gölü güneyinde Eşler Dağı yamaçlarında iğne yapraklı orman alanları [fotoğraf]. Kadir Tuncer Kişisel Arşivi.
• Tuncer, K. (2022f). Salda Gölü kuzeybatısındaki yamaçlarda tahrip edilmiş doğal bitki örtüsü alanında bitki değişim alanları [fotoğraf]. Kadir Tuncer Kişisel Arşivi.
• Tuncer, K. (2022g). Yarışlı Gölü batı ve kuzeyinde arazi örtüleri [fotoğraf]. Kadir Tuncer Kişisel Arşivi.
• Tuncer, K. (2022h). Yarışlı Gölü güneyinde (solda) ve Akgöl doğusunda mermer ocakları ve bunların atıkları [fotoğraf]. Kadir Tuncer Kişisel Arşivi.
• Türkan, O. (2013). Beypazarı ilçesinde jeomorfolojik birimler ile arazi kullanım ilişkisi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 11(1), 53–68.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) (2022). İl ve ilçelere göre il/ilçe merkezi, belde/köy nüfusu ve yıllık nüfus artış hızı, 2021. İstatistik veri portalı. https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=nufus-v e-demografi-109 &dil= 1
• Weiss, A. (2001). Topographic position and landforms analysis (Poster presentation). In ESRI User Conference. San Diego, CA.