Türkiye’nin Çatısında Çevresel Kirlilik: Balıkgöl Örneği (Ağrı)

Yıl 2023, Cilt: 28 Sayı: 49, 94 - 104, 30.06.2023

Adem Yulu Fatmanur Albayrak Zehra Işık Selin Aras Hülya Elif Taşçı

https://doi.org/10.5152/EGJ.2023.22046

Öz

Bu çalışma, Ağrı’nın başlıca manzara ve doğal yaşam kaynaklarından biri olan Balıkgöl’de (2,441 m) son yıllarda ortaya çıkan çevresel sorunlara odaklanmaktadır. Çalışmanın veri kaynaklarını farklı dönemlerde yapılan arazi çalışmaları ve gölün farklı lokasyonlarından alınan su numunelerinin analiz sonuçları oluşturmaktadır. Anadolu’nun yüksek rakımlı göllerinden biri olan Balıkgöl, her ne kadar 2020 yılında Bakanlar Kurulu tarafından “Nitelikli Doğal Koruma Alanı” olarak belirlenmiş olsa da çevresel bozulmanın ilk işaretleri sayılan çok sayıda sorunla karşı karşıyadır. Kıyı alanlarında kontrolsüz bir şekilde rekreasyon tesisleri açılmakta, rekreasyonistlerin ve yerel halkın geride bıraktığı atıklar göle karışmakta, kıyının doğal yapısı bozulmakta ve buradaki çevresel sorunlar doğal yaşamı geri dönülemez bir şekilde tahrip etmektedir. Bütün bunların yanında, halk sağlığı açısından birçok bakteri türünün (Salmonella enterica, escherichia coli vb.) gölden alınan su numunelerinde bulunması çevresel bozulmanın önemli belirtileri olarak değerlendirilebilir. Çalışmada elde edilen veriler göldeki çevresel tahribatın ağırlıklı olarak antropojenik kökenli olduğu ve göl çevresindeki değişimin önemli ölçüde rekreasyonel faaliyetlerden ve yöre halkının gölün çevresindeki kaynakları bilinçsizce kullanmasından kaynaklandığını ortaya koymaktadır. Bu yüzden, “Nitelikli Doğal Koruma Alanı” olarak belirlenen Balıkgöl’ün bütünleşik bir yaklaşımla yönetilmesi gölün sürdürülebilir bir temelde korunarak kullanılmasına katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Balıkgöl, çevresel kirlilik, arazi kullanımı, antropojenik faaliyetler

Destekleyen Kurum

Bu çalışma, TÜBİTAK 2209-A-Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri Destekleme Programı 2020 Yılı 2.Dönem çağrısında desteklenen “Türkiye’nin Çatısında Çevresel Kirlilik: Balıkgöl Örneği (Ağrı)” adlı projeden üretilmiştir.

Teşekkür

Arazi çalışmalarından elde edilen farklı tür numunelerin laboratuvar ortamında analizinin yapılması konusunda sağladığı desteklerinden dolayı Iğdır Üniversitesi’nde görevli Dr. Öğr.Üyesi Mesude Figen Dönmez, Dr. Öğr.Üyesi Mine Köktürk, Dr.Öğr.Üyesi Medine Çotak, Öğr.Gör. Dr. Erhan Öztürk’e ve Yahya Öztürk’e teşekkür ederim.

Environmental Pollution on the Roof of Türkiye: The Case of Balıkgöl (Ağrı)

Öz

The present study investigated the environmental problems that emerged in recent years in Balıkgöl (2.441 m), which is one of the primary landscape and natural life resources of Ağrı province. The data sources of the present study included field studies, which were carried out in different periods and the analysis results of the water samples collected from different locations of the lake. Balıkgöl, one of the higher altitude lakes in Anatolia, faces a number of problems that have been considered the first indications of environmental degradation, despite the fact that the lake was designated as a "Qualified Natural Protection Area" by the Council of Ministers in 2020. Recreation facilities are built in an uncontrolled manner along the coastline, and the waste left behind by the operators of the recreational businesses and local people contaminates the lake, deteriorating the natural structure of the coast, and the environmental problems are destroying the natural life, likely irreversibly. In addition, the fact that a number of bacterial species (including Salmonella enterica and Escherichia coli etc.) detected in the water samples collected from the lake can be considered an important sign of environmental degradation. The results of the present study suggested that the environmental destruction in the lake was predominantly of anthropogenic origin and the change in the lake environment was mainly due to recreational activities and the compulsive use of the resources around the lake by the local people. Therefore, the management of Balıkgöl, which is designated as a "Qualified Natural Protection Area," with an integrated approach will contribute to the conservation and use of the lake on a sustainable basis.

Anahtar Kelimeler

Balıkgöl, environmental pollution, land use, anthropogenic activities

Kaynakça

• Acheamfour, C. L., Parveen, S., Hashem, F., Sharma, M., Gerdes, M. E., May, E. B., Rogers, K., Haymaker, J., Duncan, R., Foust, D., Taabodi, M., Handy, E. T., East, C., Bradshaw, R., Kim, S., Micallef, S. A., Callahan, M. T., Allard, S., Anderson-Coughlin, B., …, Sapkota, A. R. (2021). Levels of Salmonella enterica and Listeria monocytogenes in alternative irrigation water vary based on water source on the eastern shore of Maryland. Microbiology Spectrum, 9(2), 1–11.
• Arı, Y., & Derinöz, B . (2011). Bir sulak alan nasıl yönetilmez? kültürel ekolojik perspektif ile Marmara Gölü (Manisa) örneği. Coğrafi Bilimler Dergisi, 9, 41–60.
• Atamanalp, M., Köktürk, M., Parlak, V., Ucar, A., Arslan, G., & Alak, G. (2021). A new record for the presence of microplastics in dominant fish species of the Karasu River Erzurum, Turkey. Environmental Science and Pollution Research, 1–11.
• Atici, A. A., Sepil, A., & Sen, F. (2021). High levels of microplastic ingestion by commercial, planktivorous Alburnus tarichi in Lake Van, Turkey. Food Additives and Contaminants: Part A, 38(10), 1767–1777.
• Azizullah, A., Khattak, M. N. K., Richter, P., & Häder, D. P. (2011). Water pollution in Pakistan and its impact on public health—A review. Environment International, 37(2), 479–497.
• Bayrak, M., Yulu, A., & Öztürk, Y. (2022). Balıkgöl (Ağrı) kıyılarında arazi örtüsü/kullanımının zamansal değişimi (1989–2021). Coğrafi Bilimler Dergisi, 20(1), 282–309.
• Bergua, J. F., Hu, L., Fuentes-Chust, C., Álvarez-Diduk, R., Hassan, A. H. A., Parolo, C., & Merkoçi, A. (2021). Lateral flow device for water fecal pollution assessment: From troubleshooting of its microfluidics using bioluminescence to colorimetric monitoring of generic Escherichia coli. Lab on a Chip, 21(12), 2417–2426.
• Brunhes, J. (1920). Human geography. Rand McNally & Co. Clark, J., & Martin, C. (2016). Anarşi, Coğrafya, Modernite, Elisee Reclus’nün Seçilmiş Yazıları. Can Yayınları.
• Çelik, M. A., Kopar, İ., & Çelik, E. (2021). Doğubayazıt Sazlığı’nın (Ağrı-Türkiye) arazi örtüsü deseninde meydana gelen değişimlerin ekolojik sonuçları üzerine bir analiz. Doğu Coğrafya Dergisi, 26(46), 193–210.
• Çetin, B. (2009). Karataş (Bahçeözü) Gölü (Burdur-Karamanlı) sulak alanının kullanımı ve ortaya çıkan sorunlara coğrafi bir bakış. Nature Sciences, 4-157-174.
• Dekker, D., Krumkamp, R., Eibach, D., Sarpong, N., Boahen, K. G., Frimpong, M., & May, J. (2018). Characterization of Salmonella enterica from invasive bloodstream infections and water sources in rural Ghana. BMC Infectious Diseases, 18(1), 1–5.
• Erer, S. (1992). Coğrafi Ekolojide Çevre Sorunları Bozulma (degradasyon) Aşamaları ve Önlemler. İstanbul Üniversitesi Yayınlar.
• Garabetian, F., Vitte, I., Sabourin, A., Moussard, H., Jouanillou, A., Mornet, L., Lesne, M., & Lyautey, E. (2020). Uneven genotypic diversity of Escherichia coli in fecal sources limits the performance of a librarydependent method of microbial source tracking on the southwestern French Atlantic coast. Canadian Journal of Microbiology, 66(12), 698–712.
• Gerste, R. D. (2017). Hava Nasıl Tarih Yazar, Antikçağdan Günümüze Iklim Değişlikleri ve Felaketler. Kolektif Kitap. Güney, E. (1995). Türkiye’de sulak alanların çevre sorunları. Türk Coğrafya Dergisi, 30, 41–52.
• Harvey, D. (2015). On Yedi Çelişki: Kapitalizmin Sonu (E. Soğancılar, Çev). Sel Yayıncılık.
• Hinrichsen, D., & Tacio, H. (2002). The coming freshwater crisis is already here. The linkages between population and water (pp. 1–26). Woodrow Wilson International Center for Scholars.
• Hoşgören, M. Y. (2004). Türkiye’nin gölleri. Türk Coğrafya Dergisi, 29, 19–51.
• İzbırak, R. (2001). Türkiye 1. Öğretmen Kitapları Dizisi. MEB Yayınları.
• Jenkins, M. B., Fisher, D. S., Endale, D. M., & Adams, P. (2011). Comparative die-off of Escherichia coli 0157: H7 and fecal indicator bacteria in pond water. Environmental Science and Technology, 45(5), 1853–1858.
• Kaya, F.,& Arınç, K. (2003). Doğubayazıt ilçesi’nin turizm potansiyeli. Sosyal Bilimler Dergisi, 3(31), 159–185.
• Kükrer, S., Fural, Ş.,& Aykır, D. (2021). Aktaş Gölü (Ardahan) Çökellerinde birincil paleo-üretim göstergelerinin zamansal değişiminin incelenmesi. Ege Coğrafya Dergisi, 30(2), 299–308.
• Lawrence, A. E., Abuaita, B. H., Berger, R. P., Hill, D. R., Huang, S., Yadagiri, V. K., O’Riordan, M. X., Fields, C., Wobus, C. E., Spence, J. R., Young, V. B., O’Riordan, M. X. (2021). Salmonella enterica serovar Typhimurium SPI-1 and SPI-2 shape the global transcriptional landscape in a human intestinal organoid model system. mBio, 12(3), 1–5.
• Lokken, K. L., Walker, G. T., & Tsolis, R. M. (2016). Disseminated infections with antibiotic-resistant non-typhoidal Salmonella strains: Contributions of host and pathogen factors. Pathogens and Disease, 74(8), 1–9.
• Lowdermilk, W. C. (2017). Toprağın 7000 Yıllık Öyküsü. TEMA Vakfı Yayınları.
• Micklin, P. (2007). The Aral Sea disaster. Annual Review of Earth and Planetary Sciences, 35(1), 47–72.
• Nopprapun, P., Boontanon, S. K., Harada, H., Surinkul, N., & Fujii, S. (2020). Evaluation of a human-associated genetic marker for Escherichia coli (H8) for fecal source tracking in Thailand. Water Science and Technology, 82(12), 2929–2936.
• Özgüç, N. (2011). Turizm Coğrafyası, Özellikler ve Bölgeler. Çantay Yayınları.
• Öztürk, O. (2014). Ağrı İli Balık Göl’ünde Yaşayan Balıkların Tür Tespitinin Yapılması ve Türlerin Bazı Biyolojik Özelliklerinin Araştırılması (Yüksek Lisans Tezi). Balıkesir Üniversitesi.
• Öztürk, Y. (2020). Aktif fayların tanımlanmasında jeomorfik belirteçlerin rolü: Balıkgöl fay zonu örneği. Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi, 5(5), 101–117.
• Sasser, M. (1990). Identification of bacteria by gas chromatography of cellular fatty acids. MIDI Technical Note, 101, 1–6.
• Some, S., Mondal, R., Mitra, D., Jain, D., Verma, D., & Das, S. (2021). Microbial pollution of water with special reference to coliform bacteria and their nexus with environment. Energy Nexus, 1, 100008.
• Şenol, C. (2012). İstanbul’un içme suyu havzalarının ekolojik sorunları, UJES 2012. III. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu (ss. 373–381). Hatay.
• Tavşanoğlu, Ü. N., Başaran Kankılıç, G. B., Akca, G., Çırak, T., & Erdoğan, Ş. (2020). Microplastics in a dam lake in Turkey: Type, mesh size effect, and bacterial biofilm communities. Environmental Science and Pollution Research International, 27(36), 45688–45698.
• Taylan, Z. S., & Özkoç, H. B . (2007). Potansiyel ağır metal kirliliğinin belirlenmesinde akuatik organizmaların biokullanılabilirliği. BAÜ FBE Dergisi, 9(2), 17–33.
• Tümertekin, E., & Özgüç, N. (2015). Beşeri Coğrafya, İnsan-Kültür-Mekân. Çantay Kitabevi.
• Yiğitbaşıoğlu, H., & Uğur, A. (2010). Burdur Gölü havzasında arazi kullanım özelliklerinden kaynaklanan çevre sorunları. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 2(2), 129–143.
• Zan, F., Huo, S., Xi, B., Zhang, J., Liao, H., Wang, Y., & Yeager, K. M. (2012). A 60-year sedimentary record of natural and anthropogenic impacts on Lake Chenghai, China. Journal of Environmental Sciences, 24(4), 602–609.