II. MEŞRUTİYET DÖNEMİ MİZAH BASININDA BAHÂ TEVFİK ve EŞEK GAZETESİ/ Bahâ Tevfik and His “Eşek” Newspaper At Second Constitutional Period in Humor Press

Yıl 2017, Sayı: 59, 195 - 206, 08.06.2018

Veli Veli Kılıçarislan

Öz

Türk düşünce hayatında materyalizmin öncülerinden biri olan Bahâ Tevfik, edebiyat sahasında da mensur şiir, fıkra, hikâye gibi türlerde eser vermiş, Türk edebiyatında kimi eserler üzerine tenkit yazıları kaleme almıştır. Bahâ Tevfik, bir düşünür, bir edebiyatçı olduğu kadar, basın tarihimizde adını duyurmuş önemli bir gazeteci ve dergicidir. Yazar olarak yer aldığı dergi ve gazetelerin yanı sıra, kendisinin çıkardığı veya çıkmasına katkıda bulunduğu dergi ve gazeteler de vardır. Bahâ Tevfik’in çıkardığı gazeteler arasında, mizahî yönden Eşek gazetesi öne çıkmaktadır. Bahâ Tevfik, söz konusu gazetenin kapatılmasının ardından Kibar, Yuha, Mâlum adlı gazetelerle, aynı mizahî muhtevayı koruyarak gazeteyi çıkarmaya çalışmıştır. Bu bildiride, adı geçen gazetelerde, Bahâ Tevfik’in mizah anlayışının yanı sıra gerek karikatür ve fotoğraflarla gerekse metinlerle “eşek”i, simgesel bir boyutta ele alarak, mizah malzemesi yapması üzerinde durulacaktır. Anahtar Kelimeler: Bahâ Tevfik, Eşek, Mizah. Abstract In the life of Turkish thought Bahâ Tevfik who is a pionner of materyalisme, wrote many literary works such as poesies, anecdotes, stories and also wrote some critical works about different literary works in Turkish literature. Bahâ Tevfik is a philosopher and periodical writer on the other hand he is an important journalist. In addition to taking part in periodics and journals as a writer there are also other publications that he emited or helped to emit. Among the journals which Bahâ Tevfik emitted, Eşek journal is dominant by its humoristic character. After Bahâ Tevfik’s this journal was closed he started to publish some other journals Kibar, Yuha, Malum with the same content of predecessor. In this memorial we will focus on the symbolic usage of “donkey” as a humoristic material in caricatures and photograps by the hand of Bahâ Tevfik’s humour intelligence.

Anahtar Kelimeler

Bahâ Tevfik, Eşek

Kaynakça

• Bağcı, Rıza (1996). Bahâ Tevfik’in Hayatı, Edebî ve Felsefî Eserleri Üzerinde Bir Araştırma, İzmir: Kaynak Yayınları.
• Brummet, Palmira (2000). “Aç Gözlülük, Kolera ve Moda: Osmanlı Karikatür Âleminde Kültürel Emperyalizm”. Doğu’da Mizah. Irene Fenoglio, François Georgeon (Haz.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Brummet, Palmira (2003). İkinci Meşrutiyet Basınında İmge ve Emperyalizm 19081911. Ayşen Anadolu (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çeviker, Turgut (1985). “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türk Karikatürü”. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türk Ansiklopedisi. Cilt: 4, (1101-1108). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Davulcu, Ebru (2015). II. Meşrutiyet Dönemi Mizah Basınında Osmanlı Modernleşmesi ve Eleştirel Kodlar. Konya: Palet Yayınları.
• Georgeon, François (1998). “Şehrin Aynası: Osmanlı Mizah Basını”. Elif Akçetin (Çev.). Toplumsal Tarih. (49), s. 24-28.
• Güneri, Canan (2008). Sanat Alanı Olarak Mizah: Sanat, Mizah, Karikatür İlişkisi Türkiye’den Üç Örnek. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi.
• Işın, Ekrem (1985). “Osmanlı Materyalizmi”. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi. Cilt: 2, (363-370). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kaygusuz, Bezmi Nusret (2002). Bir Roman Gibi. İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Koloğlu, Orhan (1985). “II. Abdülhamit’in Basın Karşısındaki Açmazı”. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi. Cilt: 1, (82-84). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kortantamer, Tunca (2007). Temmuzda Kar Satmak. Ankara: Phoenix Yayınları.
• Meriç, Cemil (2013). Bu Ülke. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Morreall, John (1997). Gülmeyi Ciddiye Almak. Kubilay Aysevener (Çev.). İstanbul: İris Yayıncılık.
• Öğüt Eker, Gülin (2014). İnsan, Kültür, Mizah: Eğlence Endüstrisinde Tüketim Nesnesi Olarak Mizah. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Öngören, Ferit (1973). Elli Yılın Türk Mizahı. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.