NEDÎM’İN “OLMUŞ SANA” REDİFLİ GAZELİNDE RENKLERİN KULLANIMI/Use of Colors in the Ghazel of Nedîm with the Redif “Olmuş Sana”

Yıl 2019, Sayı: 62, 391 - 407, 27.06.2019

Sedat Kardaş

Öz

Öz

Tarihi insanlık tarihi kadar eski olan renkler, insanlar tarafından duyguların ifadesinde çokça kullanılmıştır. Edebi eserlerde de gerek doğaya ait unsurların ifadesinde, gerekse insana ait duygu ve düşüncelerin yansıtılmasında renklerin sahip olduğu anlamlar ve çağrışımlardan yararlanılmıştır. Özellikle sanat endişesi ve şairane üslubun esas alındığı Divan şiirinde renklerin özel bir yeri vardır. Klasik şiir estetiğine bağlı olarak şiirler yazan Divan şairleri, mensubu oldukları estetik anlayış gereği, duygu ve düşüncelerini ifade ederken kullandıkları özgün veya klasik simge ve sembollerde, tasvir ve çağrışımlarda renklerden faydalanmışlardır. Şairler sevgilinin güzellik unsurlarından bahsederken, bunları nesnelere benzetmişlerdir. Zamanla artık bu nesneler kullanılmadan, istiare yoluyla ifade ettikleri anlamlardan yararlanılarak sadece renklerle sevgilinin güzelliği anlatılmıştır. Klasik şiir anlayışının en başarılı şairlerinden olan Nedîm de renkler ve ifade ettikleri anlamları şiirlerine taşıyan şairlerden biridir. Yaradılışı itibariyle renkli bir kişiliğe sahip olan Nedîm, bu özelliğini şiirlerindeki renkli hayaller ve tasvirlerde ortaya koymuştur. Nedîm’in kendine has üslubunun, şairlik kudretinin ve renk kullanımının yansımaları “olmuş sana” redifli gazelinde görülür. Şair, konu birliği sağladığı ve her beyitte sevgilisinin bir vasfını anlattığı bu gazelinde, renklerin simgesel özelliğinden faydalanmış ve her beyitte farklı bir rengi ön plana çıkarmıştır. Bu sebeple çalışmamızda, söz konusu gazelin her beyti sırasıyla ayrı ayrı değerlendirilerek, beyitlerde renklerin kullanım şekli ve amacı ile birlikte hâkim renkler tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Divan Şiiri, Nedîm, Renkler, Renk Simgeciliği, Renk Tenasübü.

Abstract

Colors which are as old as the history of mankind have been widely used by people in the expression of emotions. In literary works, the meanings and connotations of colors have been used both in the expression of the elements of the nature and in reflecting the feelings and thoughts of the human. Especially in Divan poetry based on artistic worry and poetic style, colors have a special place. Divan poets, who wrote poems depending on classical aesthetics, benefited from colors in the original or classical symbols, depictions and associations that they used to express their feelings and thoughts as a necessity of the aesthetical poetry understanding they belonged to. When poets talked about the beauty elements of their beloved, they likened them to objects. In time, without using these objects, only through colors, the beauty of the lover was explained by using the meanings which they expressed with metaphors. One of the most successful poets of classical poetry, Nedîm is one of the poets who carried the colors and the meanings they expressed into his poems. Nedîm, who had a colorful personality from his creation, revealed this feature in the colorful dreams and descriptions in his poems. The reflections of Nedîm's unique style, power of poetry and use of colors are apparently seen in his ghazel with the redif “olmuş sana”. This ghazel in which he provided subject unity and mentioned the beauty of the beloved in every couplet, he used the symbolic feature of colors and emphasized a different color in each couplet. For this reason, in our study, each couplet of the ghazel in question was separately evaluated respectively, and the dominant colors were tried to be determined with the way and the purpose of the use of colors in the couplets.

Keywords: Divan Poetry, Nedîm, Colors, Color Symbolism, Color Proportion.

Anahtar Kelimeler

Divan Şiiri, Nedîm, Renkler

Kaynakça

• Batislam, H. Dilek. (2007). “Nedîm Divanındaki Giyim, Kuşam ve Süslenmeyle İlgili Unsurlar”. 38. ICANAS Uluslar Arası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi. Ankara, Türkiye, 10-15 Eylül 2007, vol. I, pp. 261-282. Çağbayır, Yaşar. (2007). Ötüken Türkçe Sözlük 2-3. İstanbul: Ötüken Neşriyat. Çakıcı, Muhammet Emre. (2018). Nedîm Dîvânı’nda Renkler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Demir, Recep. (2013). “Osmanlı Şiirinde Öteki ve Başkası Olarak Kâfir İmgesi”. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Volume 8/8 Summer 2013, p. 431-445. Demir, Recep. (2015). “Divan Şiirinde Kırmızı Renk”. İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Mecmuası. C. 25/Bahar, 2015, 57-91. Demir, Recep. (2016). Divan Şiirinde Renkler. Ankara: Grafiker Yayınları. Eren, Abdullah. (2008). “Baki Divanı’nda Kırmızı Renk”. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (TAED). 37, 2008, 31-68. Gölpınarlı, Abdülbaki. (2015). Nedîm Dîvânı. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.