Sinemada Metinlerarası Öğeler Olarak Mitler: Nerdesin Be Birader? Filmi Örneği

Yıl 2019, Sayı: 63, 83 - 108, 27.12.2019

Özcan Demir

Öz

Sinema, bir sanat dalı olarak metinlerini insanlığın ortak kültürel ve sanatsal mirasını kullanarak üretmektedir. Tarih öncesi çağlardan itibaren insanların doğayı ve anlamlandıramadıkları olguları açıklayabilmek için oluşturdukları mitler, varlıklarını günümüzde de sürdürmektedir. Farklı metinler arasındaki ilişkilerin tespitine dayalı metinlerarası yaklaşıma göre; sinema içerikleri, diğer edebi ve sanatsal metinlerde olduğu gibi inceleme konusudur. Edebiyat ve sinema kuramcılarına göre; sinemanın yaygınlaştırdığı ve izleyicisine göre biçimlendirdiği içerik, mitlerden uyarlama ya da referanslar düzeyinde yararlanmaktadır. Bu çalışmada, öncelikle mit ve metinlerarasılık kavramları sinema ile ilişkilendirilerek açıklanmıştır. Sinema metinlerinin, mitleri çağdaş dünyada yaşatan metinlerarası referanslar barındırdığının gösterilebilmesi için Odise Miti ve O Brother Where Art Thou? (Nerdesin Be Birader? - Joel Coen, 2000) filmi karşılaştırılmıştır. Rus halkbilimcisi Vladimir Propp’un önerdiği biçimcilik ve yapısalcılık arasında köprü oluşturan “dizimsel çözümleme” ve “dizisel çözümleme” yöntemleri (Parsa, 1999, s. 18)ile metinler arasındaki biçimsel benzerlikler üzerinde durulmuş; metin çözümlemesi ile yapısal düzeydeki benzerliklerin tespitinin yapılması amaçlanmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Sinema, metinlerarasılık, mit, edebiyat, sanat

Kaynakça

• Allen, G. (2004). Roland Barthes. New York, Amerika Birleşik Devletleri: Routledge.
• Bakhtin, M. (1981). Discourse In The Novel. M. Holquist (Dü.) içinde, The Dialogic Imagination: Four Essays (C. Emerson, & M. Holquist, Çev.). University of Texas Press.
• Barthes, R. (1996). Çağdaş Söylenler. (T. Yücel, Çev.) İstanbul, Türkiye: Metis Yayınları.
• Bazin, A. (2015). Adaptation, or the Cinema as Digest. (A. Piette, & B. Cardullo, Dü) Temmuz 22, 2019 tarihinde https://corehi.files.wordpress.com: https://corehi.files.wordpress.com/2015/12/aotc.pdf adresinden alındı
• Berger, A. A. (1993). Kitle İletişimde Çözümleme Yöntemleri. (N. Ulutak, A. Tunç, Dü, M. Barkan, N. Bayram, D. Güler, U. Demiray, A. Tunç, N. Ulutak, & A. H. Yüksel, Çev.) Eskişehir, Türkiye: T.C. Anadolu Üniversitesi Eğitim Sağlık ve Bilimsel Araştırma Çalışmaları Vakfı Yayınları.
• Bordwell, D. (2016). Hollywood'un Film Dili. (Z. Atam, Y. C. Ekinci, & B. Tanyeri, Çev.) İstanbul, Türkiye: Doruk Yayımcılık.
• Bulut, F. (2018, Nisan 30). Metinlerarasılık Kavramının Kuramsal Çerçevesi. Edebi Eleştiri Dergisi, 2(1), 1-19.
• Campbell, J. (2017). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu. (S. Gürses, Çev.) İstanbul, Türkiye: İthaki.
• Clauss, J. J. (1996). A Course on Classical Mythology in Film. The Classical Journal, 91(3), 287-295.
• Corrigan, T. (2007). Film Eleştirisi El Kitabı. (A. Gürata, Çev.) Ankara, Türkiye: Dipnot Yayınları.
• Ersümer, A. O. (2013). Klasik Anlatı Sineması. İstanbul, Türkiye: Hayalperest Yayınevi.
• Essebo, M. (2019). A Mythical Place: A Conversation on the Earthly Aspects of Myth. Progress in Human Geography, 43(3), 515-530.
• Estin, C., & Laporte, H. (2008). Yunan ve Roma Mitolojisi. (M. Eran, Çev.) Ankara, Türkiye: Popüler Bilim Kitapları.
• Foss, B. (2016). Sinema ve Televizyonda Anlatım Teknikleri ve Dramaturji. (M. K. Gerçeker, Çev.) İstanbul, Türkiye: Hayalperest Yayınevi.
• Geraghty, C. (2006, Ekim). Jane Austen Meets Gurinder Chadha Htbridity and Intertextuality in Bride and Prejudice. South Asian Popular Culture, 4(2), 163-168.
• Gunning, T. (2013). Atraksiyonlar Sineması: Erken Dönem Sinema, Seyircisi ve Avangart. (Ö. Yaren, Dü.) Sinecine, 4(2), 145-153.
• Homeros. (2007). Odysseia. (A. Erhat, & A. Kadir, Çev.) İstanbul, Galatasaray, Türkiye: Can Sanat Yayınları.
• Ivanova, E. (2012). "Religious Fantasy" as Element of Contemporary Religious Mythology. Journal of Siberian Federal University(5), 56-62.
• Kırmızı, N. (1990). Geleneksel Anlatılar ve Söylen: Türk Güldürü Filmleri Üzerine Yapısalcı Bir çözümleme. Eskişehir, Türkiye: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Koutrianou, E. (2006). Intertextuality and Relevance Theory in the Interdisciplinary Approach to Surrealist Literature and Painting. A Case-Study: Nikos Engonopoulos' "Bolivar". Research Notebooks, 29, 145-154. http://www.ine-notebooks.org: http://www.ine-notebooks.org/index.php/te/article/view/35/105 adresinden alındı
• Köksal, M. H. (2017). "Dünya Sinemasında F. M. Dostoyevski'nin Budala Adlı Eserinin Uyarlamaları". Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Slav Dilleri ve Edebiyatları Anabilim Dalı Rus Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı.
• Leitch, T., & Meikle, K. (2018, Aralık 17). Adaptation. (Oxford University Press) Temmuz 22, 2019 tarihinde Oxford Bibliographies: https://www.oxfordbibliographies.com/abstract/document/obo-9780199791286/obo-9780199791286-0116.xml?rskey=xU3Zq1&result=2&q=cinema+intertextuality#firstMatch adresinden alındı
• Martin, E. (2011, Mayıs). The Compratist, 35, 148-151.
• Moran, B. (1999). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul, Türkiye: İletişim Yayınları.
• O'Neill, S. (2018, Eylül 25). Myth. (Oxford University Press) Temmuz 19, 2019 tarihinde Oxford Bibliographies: https://www.oxfordbibliographies.com/abstract/document/obo-9780199766567/obo-9780199766567-0191.xml?rskey=lmqhmo&result=1&q=mythology#firstMatch adresinden alındı
• Onur, N. (2011). Kitle Kültürü Sineması ve B Filmi. İstanbul, Türkiye: Hayalperest Yayınevi.
• Öztürk, S. R. (1997). Bir Mit Bir Arketip ve Bir Film: Odyssea'nın Bakışı. S. Büker (Dü.) içinde, Sinema Yazıları (s. 153-162). Ankara, Türkiye: Doruk Yayımcılık.
• Parsa, S. (1999). Televizyon Göstergebilimi. Kurgu Dergisi(16), 15-28.
• Prentice, M., & Barker, M. (2017, Mart 30). Intertextuality and Interdiscursivity. (Oxford University Press) Temuz 19, 2019 tarihinde Oxford Bibliographies: https://www.oxfordbibliographies.com/abstract/document/obo-9780199766567/obo-9780199766567-0171.xml?rskey=qfCcvx&result=1&q=intertextuality#firstMatch adresinden alındı
• Rifat, M. (2012). XX. Yüzyılda Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları. İstanbul, Türkiye: Yapı Kredi Yayınları.
• Rosenberg, D. (2003). Dünya Mitolojisi: Büyük Destan ve Söylenceler Antolojisi. Ankara, Türkiye: İmge Kitabevi.
• Stam, R. (2014). Sinema Teorisine Giriş. (S. Salman, & Ç. Asatekin, Çev.) İstanbul, Türkiye: Ayrıntı Yayınları.
• Strauss, C. L. (2005). Myth and Meaning. Taylor&Francis e-Library.
• Strauven, W. (2006). Introduction to an Attractive Concept. W. Strauven (Dü.) içinde, The Cinema of Attractions Reloaded. Amsterdam: Amsterdem University Press.
• Tecimer, Ö. (2005). Sinema Modern Mitoloji. İstanbul, Türkiye: Plan B.
• Tunalı, D. (2015). Sinema Kültürü Anlatır. A. O. Ersümer (Dü.) içinde, Sinema Neyi Anlatır (s. 81-109). İstanbul, Türkiye: Hayalperest Yayınevi.
• Ünal, Y. (2015). Dram Sanatı ve Sinema Klasik Anlatı Yapısının Kökenleri. İstanbul, Türkiye: Hayalperest Yayınevi.
• Yüksel, A. A. (2016). Metin Erksan’ın Kuyu Filminin Mitolojiye Dayalı Bir Perspektiften Çözümlenmesi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(4), 129-134.
• Yaşartürk, G. (2013). Edebiyat ve Sinema. G. Yaşartürk (Dü.) içinde, Ve Sinema (s. 85-118). İstanbul, Türkiye: Doruk Yayıncılık.
• Zengin, M. (2016). An Introduction to Intertextuality as a Literary Theory: Definitions, Axioms and the Originators. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(1), 299-326.