EDEBİYAT SOSYOLOJİSİ BAĞLAMINDA TOPLUMSAL GERÇEKLİĞİN EDEBİ ESERE YANSIMASI: “ÖLÜM KURTARICI OLURSA (GİLE-MERD)” ÖRNEĞİ

Yıl 2019, Sayı: 63, 237 - 251, 27.12.2019

Serpil Yıldırım

Öz

Bozorg Alevî, çağdaş
İran tarihinin yeni bir toplumsal aşamasındaki gerçekliğe hikâyelerinde yer
veren yazarlardandır. O, hikâyelerinde, eleştirel gerçeklikle farklı toplum
sorunlarına değinerek ham ve slogancı sembolizm akımını bir yana bırakıp somut
gerçekliği elde etme ve onu niteleme yolunda çaba gösterir. Bir sanat eserinin yaratılma sürecinde toplumun payının göz ardı edilemeyeceğin
farkında olan yazar, edebiyatın bir alt bilim dalı olan edebiyat
sosyolojisinden yola çıkarak, edebiyat ve toplumun kesişim noktalarını temel
alan eserler ortaya koymaktadır. Edebiyat sosyolojisine göre, ortaya konan
sanat eseri ve toplum arasında bir ilişki ve etkilenme söz konusudur. Bu
bağlamda, şair ve yazarlar yaşadıkları çevreden ve burada gerçekleşen olaylardan
etkilendiği ve tanık olduğu toplumsal gerçekliği bir birikim olarak edebi
eserlerinde yansıtırlar.  

Bu çalışmada da
Bozorg Alevî’nin Gile-merd adlı eseri, edebiyat sosyolojisi çerçevesinde
incelenmeye çalışılmıştır. Bu süreçte, yazarın yaşadığı dönemin toplumsal
yapısındaki hangi durum ve gerçekliklere dikkat kesildiği ve gözlemlerini
eserindeki hikâyelerine ne ölçüde ve nasıl yansıttığı açıklanmaya gayret
edilmiştir. Eserdeki hikâyelerde gelenekselden moderniteye geçiş gibi
toplumsal gelişme ve gerçekliklere dair izlekler bulabilmek ve bunları eserin
yazıldığı dönemin toplumsal yapısı ile ilişkilendirebilmek için, hikâyeler
temalarına göre ana başlıklar ve alt başlıklar altında değerlendirilmeye
çalışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

bozorg alevî, gile-merd, ölüm kurtarıcı olursa

Kaynakça

• Alevî, Bozorg. (2018). Ölüm Kurtarıcı Olursa. (Çev. Serpil Yıldırım). İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
• Alver, Köksal. (2012). Edebiyata Giriş, Edebiyat Sosyolojisi İncelemeleri. (Ed. Köksal Alver). 2. Baskı, Ankara: Hece Yayınları.
• Alver, Köksal. (2018). “Türkiye’de Edebiyat Sosyolojisi Çalışmaları Üzerine Kısa Bir Değerlendirme,” Edebiyat Sosyolojisi (Ed. Köksal Alver). İstanbul: İz Yayıncılık.
• Aydın, Ertuğrul. (2009). “Edebiyat-Sosyoloji İlişkisinde Sosyolojik Kaynak ve Ölçütler”, Turkish Studies. Cilt: 4, Sayı 1, s. 358-370.
• Bay Gülveren, Özlem. (2015). “Edebiyat Sosyolojisi Bağlamında Toplumsal Gerçekliğin Edebi Esere Yansıması: “Safahat” Örneği”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. Cilt: 8, Sayı 39, s. 58-69.
• Erol, Kemal. (2013). “Kemal Tahir’in Köyün Kamburu Romanına Edebiyat Sosyolojisi Açısından Bir Bakış”, The Journal of Academic Social Science Studies. Cilt: 6, Sayı 3: 879-903.
• İlhan, Nilüfer. (2015). “Edebiyat Sosyolojisi Açısından Abbas Sayar’ın Romanları,” folklor/edebiyat. Cilt: 21, Sayı 81, s. 107-124.
• Köse, Ali-Ayten, Ali. (2009). “Bâtıl İnanç ve Davranışlar Üzerine Psikososyolojik Bir Analiz,” Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi. Cilt: 9, Sayı 3, s. 45-70.
• Mîr Âbidînî, Hasan. (2002). İran Öykü ve Romanının Yüz yılı I, (Çev. Hicabi Kırlangıç). Ankara: Nüsha Yayınları.
• Moran, Berna. (2018). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, 28. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Swingwood, Alan. (2018). “Edebiyat Sosyolojisine Yaklaşımlar,” (Çev. Kaya Bayraktar). Edebiyat Sosyolojisi (Ed. Köksal Alver). İstanbul: İz Yayıncılık.
• Zare, Meysam. (1395). “Nekd-i Camieşinahtî Yek zen-i hoşbaht ez Bozorg Alevî,” do Faslnâme-i Edebiyyât-i Muasır. Sayı 1, s. 93-107.
• Zare, Meysam-Safari, Cihangir. (1392). “Berresi-yi dastân-i icarehâne eser-i Bozorg Alevî ber esas-i nezeriye camieşınasî-yi muhteva,” Faslnâme-i Tehossosî Motâle’ât-i Dastanî. Yıl 1, Sayı 4, s. 63-76.
• Zare, Meysam-Safari, Cihangir. (1397). “Tahlil u tefsir-i dastan-i dezâşûb bozorg alevî ber esas-i nezeriye camieşınasî-i muhteva,” Faslnâme-i Tehossosî Tefsir u Tahlil Metun-i Zebân u Edebiyyât. Yıl 10, Sayı 36, s. 13-30.