Efendi-Köle Diyalektiği ile Ben ve Öteki Kavramları Çerçevesinde Beyaz Kale

Yıl 2020, Sayı: 64, 107 - 118, 26.06.2020

Derya Güllük

Öz

Orhan Pamuk’un 1985 yılında yayımlanan romanı “Beyaz Kale” Doğulu bir karakter olan ve Doğu’yu temsil eden Hoca’yla İstanbul’a esir olarak getirilmiş Venedikli bir “köle”nin varoluşsal sorgulamalarının merkeze alındığı bir hikâyeyi işlemektedir. Roman, XVII. yüzyılda genç bir İtalyan’ın, Venedik’ten Napoli’ye yaptığı yolculuk sırasında Türk korsanlara esir düşerek İstanbul’a bir köle olarak getirilmesiyle başlar ve bu Venedikli kölenin, Batı’nın bilimine ve yaşam tarzına merakı olan İstanbullu Hoca’nın emrine verilmesiyle vuku bulan Hegel’in “efendi-köle” diyalektiğini çağrıştıran bir ilişki çerçevesinde yüksek bir gerilimle devam eder. Anlatı, karakterlerin “birbirlerinin yerine geçmesi” ile son bulur. Roman boyunca birbirlerinin geçmişlerini, ilgilerini ve yaşamlarını anlamaya, daha sonra da benliklerini bulmaya çalışan bu iki zıt karakter, “efendi-köle” diyalektiği çerçevesinde bir taraftan kimliklerini bulmaya çalışırken diğer bir yandan “ben” ve “öteki” kavramlarını sorgulayacaklar ve sonuç olarak birbirlerinin hayatlarını yaşamaya başlayarak bu kavramların ne kadar geçirgen olduklarını ortaya koyacaktırlar. Köle, nesnenin verili yanlarını dönüştürerek efendinin kullanımına uygun hale getirirken bir taraftan da kendini yeniden kurmuş olur. Efendi ise nesne aracılığıyla bağlantı kurduğu köleye daima bağımlı kalır. Romanın merkezinde yer alan Venedikli köle ile Hoca’nın bir araya gelmesi kendiliğinden bir efendi-köle diyalektiğini doğurduğu gibi ben ve öteki ilişkisinin doğmasına da yol açarak bu kavramların ne derecede geçirgen olduklarını ve kimliklerin parçalanmışlıklarını göz önüne sererler.

Anahtar Kelimeler

Efendi-köle, ben ve öteki

Teşekkür

Makalenin yayınlanması durumunda TUBİTAK'a doktoramı desteklediği için teşekkür.

Kaynakça

• Butler, Judith. (2004). İktidarın Psişik Yaşamı. (Çev: Fatma Tütüncü). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Bumin, Tülin. (2016). Hegel Bilinç Problemi, Köle-Efendi Diyalektiği, Praksis Felsefesi, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Kojéve, Alexandre. (2001). Hegel Felsefesine Giriş. (Çev: Selahattin Hilav), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Köroğlu, Erol. (2006). “Kimlik Sorununa Palimpsest Yanıt: Beyaz Kale’de Özne ve Öteki”. Orhan Pamuk’u Anlamak. (Der. Engin Kılıç), İstanbul: İletişim Yayınları. Naci, Fethi. (2006). “Beyaz Kale”. Orhan Pamuk’u Anlamak. (Der. Engin Kılıç). İstanbul: İletişim Yayınları. Pamuk, Orhan. (2018). Beyaz Kale. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Parla, Jale. (2006). “Roman ve Kimlik: Beyaz Kale”. Orhan Pamuk’u Anlamak. (Der. Ergin Kılıç). İstanbul: İletişim Yayınları. Sartre, Jean Paul. (2009). İmgelem. (Çev: Alp Tümertekin). İstanbul: İthaki Yayınları. Sartre, Jean Paul. (1985). Varoluşçuluk (existentialisme). (Çev. Asım Bezirci). İstanbul, Say Yayınları. Schnapper, Dominique. (2005). Sosyoloji Düşüncesinin Özünde Öteki ile İlişki. (Çev. Ayşegü Sönmezay). İstanbul: İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.