Türk Kadını Dergisi ve Mütareke Döneminde Kadın Yazarlar

Yıl 2020, Sayı: 64, 271 - 292, 26.06.2020

Elif Mahir Metinsoy

Öz

Türk milliyetçiliği İkinci Meşrutiyet yıllarında ve özellikle de Mütareke döneminde daha da güçlendi ve Osmanlı kadınlarının yaşamları ve Osmanlı kadın hareketi üzerinde etkili oldu. 1918-1919 yılları arasında yayınlanan edebi ve sosyolojik bir kadın dergisi olan Türk Kadını kadınların yazılarını yayınlamaya önem veren milliyetçi bir dergiydi. Dönemin tanınmış birçok erkek yazarı dergi için yazmış olmakla birlikte derginin bir amacı da kadınlara ve genç kızlara yazarlığa adım atma fırsatı sunmaktı. Dergi kadınları ve genç kızları yazılarını yayınlamaya cesaretlendirmekle kalmayıp Ömer Seyfettin’in genç kızlar için hazırladığı yazarlık derslerini de yayınladı. Ancak bunu yaparken Türk milliyetçiliğini güçlendirme çabasını ön planda tuttu. Bu makalede Türk Kadını dergisinin kadın yazar yetiştirme çabalarının Türk kadın hareketi ve Türk milliyetçiliği üzerindeki etkisi dergide yer alan kadınlar tarafından yazılmış yazılar ve yazarlık dersleri de ele alınarak incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı kadın dergileri, kadın yazarlar, Türk kadın hareketi, Türk milliyetçiliği, Mütareke dönemi

Destekleyen Kurum

Bilim Akademisi

Proje Numarası

BAGEP 2018 Ödülü

Teşekkür

Bu makaleye maddi katkılarından dolayı BAGEP 2018 Ödülü'ne teşekkür ederim.

Kaynakça

• Anderson, Benedict. (2011). Hayali Cemaatler: Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması. İskender Savaş. (Çev.). 6. Basım; İstanbul: Metis Yayınları.
• Argunşah, Hülya. (2002). Şükûfe Nihal: Bir Cumhuriyet Kadını. Ankara: Akçağ.
• Beyhan. (23 Mayıs 1334 [23 Mayıs 1918]). “Karı-Koca Arasında”. Türk Kadını, Sayı: 1, s. 16.
• Caporal, Bernard. (1982). Kemalizmde ve Kemalizm Sonrasında Türk Kadını (1919-1970). Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Criss, Nur Bilge. (1999). Istanbul under Allied Occupation, 1918-1923. Leiden; Boston: Brill.
• Çakır, Serpil. (1993). Osmanlı Kadın Hareketi. İstanbul: Metis Yayınları.
• Çakır, Serpil. (2007). “Feminism and Feminist History-Writing in Turkey: The Discovery of Ottoman Feminism”. Aspasia, Sayı: 1, s. 61-83.
• Deringil, Selim. (1999). The Well-Protected Domains: Ideology and the Legitimation of Power in the Ottoman Empire, 1876-1909. London: I.B. Tauris.
• Durakbaşa, Ayşe. (2000). Halide Edib: Türk Modernleşmesi ve Feminizm. İstanbul: İletişim Yayınları. “Faideli Bir Müsabaka”. (26 Kanun-ı Evvel 1334 [26 Aralık 1918]). Türk Kadını, Sayı: 15, s. 240.
• Frierson, Elizabeth B. (2000). “‘Cheap and Easy’: Patriotic Consumer Culture in the Late-Ottoman Era”. Donald Quataert. (Ed.). Consumption Studies and the History of the Ottoman Empire, 1550-1922: An Introduction. (s. 243-260). Albany: State University of New York Press.
• Frierson, Elizabeth B. (2001). “Mirrors Out, Mirrors In: Domestication and Rejection of the Foreign in Late-Ottoman Women’s Magazines (1875-1908)”. D. Fairchild Ruggles. (Ed.). Women, Patronage, and Self-Representation in Islamic Societies. (s. 177-204). Albany: State University of New York Press.
• Georgeon, François. (2006). Sultan Abdülhamid. İstanbul: Homer Kitabevi.
• Gürel, Zeki. (1988). Halide Nusret Zorlutuna: Hayatı ve Eserleri. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Habermas, Jürgen. (2000). Kamusallığın Yapısal Dönüşümü. Tanıl Bora ve Mithat Sancar. (Çev.). 3. Basım; İstanbul: İletişim.
• Halide Nusret. (20 Mart 1335 [20 Mart 1919]). “Bizim Derdimiz”. Türk Kadını, Sayı: 19, s. 296.
• Halide Nusret. (17 Nisan 1335 [17 Nisan 1919]). “Buhran Dakikalarında”. Türk Kadını, Sayı: 20, s. 314.
• Halide Nusret. (1 Ağustos 1334 [1 Ağustos 1918]). “Eski Yıldız”. Türk Kadını, Sayı: 6, s. 90.
• Halide Nusret. (20 Mart 1335 [20 Mart 1919]). “İlk Günlerin Tahassusatı”. Türk Kadını, Sayı: 19, s. 295.
• Halide Nusret. (20 Şubat 1335 [20 Şubat 1919]). “Kış”. Türk Kadını, Sayı: 18, s. 280.
• Halide Nusret. (9 Kanun-ı Sani 1335 [9 Ocak 1919]). “Köy Akşamı”. Türk Kadını, Sayı: 16, s. 246.
• Halide Nusret. (26 Kanun-ı Evvel 1334 [26 Aralık 1918]). “Niçin?..”. Türk Kadını, Sayı: 15, s. 231.
• Halide Nusret. (30 Kanun-ı Sani 1335 [30 Ocak 1919]). “Onların Günahı”. Türk Kadını, Sayı: 17, s. 265-269.
• Halide Nusret. (20 Şubat 1335 [20 Şubat 1919]). “Onların Günahı”. Türk Kadını, Sayı: 18, s. 280-284.
• Halide Nusret. (28 Teşrin-i Sani 1334 [28 Kasım 1918]). “Senin Kalbin ?..”. Türk Kadını, Sayı: 13, s. 201.
• Halide Nusret. (17 Nisan 1335 [17 Nisan 1919]). “Sensizliğim”. Türk Kadını, Sayı: 20, s. 313.
• Halide Nusret. (8 Mayıs 1335 [8 Mayıs 1919]). “Siz!..”. Türk Kadını, Sayı: 21, s. 328.
• Halide Nusret. (7 Teşrin-i Sani 1334 [7 Kasım 1918]). “Yeşil Serab”. Türk Kadını, Sayı: 12, s. 180-182.
• “Hanımlarımızın Fikirleri”. (23 Mayıs 1334 [23 Mayıs 1918]). Türk Kadını, Sayı: 1, s. 15.
• “Kadınlık Şuûnu: Tütün Meselesi Etrafında”. (7 Teşrin-i Sani 1334 [7 Kasım 1918]). Türk Kadını, Sayı: 12, s. 187-188.
• Karakışla, Yavuz Selim. (2005). Women, War and Work in the Ottoman Empire: Society for the Employment of Ottoman Muslim Women, 1916-1923. İstanbul: Ottoman Bank Archives and Research Center.
• Kayadibi, Fahri. (2003). “Kadın Eğitiminin Önemi ve Kalkınmadaki Rolü”. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Konferansları Dergisi, Cilt: 28, s. 19-31.
• Koloğlu, Orhan. (2005). 1908 Basın Patlaması. İstanbul: Bas-Haş.
• Kurnaz, Şefika. (1996). II. Meşrutiyet Döneminde Türk Kadını. İstanbul: M.E.B. Yayınları.
• Mahir Metinsoy, Elif. (2017). Ottoman Women during World War I: Everyday Experiences, Politics, and Conflict. New York: Cambridge University Press.
• “Muazzez Karielerimizin Yazıları”. (29 Ağustos 1334 [29 Ağustos 1918]). Türk Kadını, Sayı: 8, s. 127.
• “Muhterem ‘Türk Kadınları’na”. (1 Ağustos 1334 [1 Ağustos 1918]). Türk Kadını, Sayı: 6, s. 95.
• “Müsabakamıza Gelen Cevaplar”. (9 Kanun-ı Sani 1335 [9 Ocak 1919]). Türk Kadını, Sayı: 16, s. 256.
• “Nasıl ve Niçin”. (23 Mayıs 1334 [23 Mayıs 1918]). Türk Kadını, Sayı: 1, s. 2.
• Nezihe Rikkat. (30 Kanun-ı Sani 1335 [30 Ocak 1919]). “Aile Kitabhanesi”. Türk Kadını, Sayı: 17, s. 257-258.
• Nezihe Rikkat. (12 Kanun-ı Evvel 1334 [12 Aralık 1918]). “Darülfünun’dan Sabahat Hüsameddin ve Mutia Sabri Hanımefendilere”. Türk Kadını, Sayı: 14, s. 219-221.
• Nezihe Rikkat. (20 Mart 1335 [20 Mart 1919]). “Edebiyata Dair”. Türk Kadını, Sayı: 19, s. 291.
• Nezihe Rikkat. (28 Teşrin-i Sani 1334 [28 Kasım 1918]). “Erkekleşme”. Türk Kadını, Sayı: 13, s. 194-195.
• Nezihe Rikkat. (12 Kanun-ı Evvel 1334 [12 Aralık 1918]). “Harb ve Kadınlar”. Türk Kadını, Sayı: 14, s. 209-210.
• Nezihe Rikkat. (20 Şubat 1335 [20 Şubat 1919]). “İlk Kar”. Türk Kadını, Sayı: 18, s. 273-274.
• Nezihe Rikkat. (26 Kanun-ı Evvel 1334 [26 Aralık 1918]). “Sinemalara Dair Bir Temenni”. Türk Kadını, Sayı: 15, s. 225-226.
• Nezihe Rikkat. (9 Kanun-ı Sani 1335 [9 Ocak 1919). “Yeni Seneye Dair Dedikodular”. Türk Kadını, Sayı: 16, s. 241-242.
• Ömer Seyfettin. (12 Kanun-ı Evvel 1334 [12 Aralık 1918]). “Genç Kızlarımız İçin Altı Derste Tabii Yazmak Sanatı: Birinci Ders – Doğru Yazmak”. Türk Kadını, Sayı: 14, s. 216-218.
• Ömer Seyfettin. (26 Kanun-ı Evvel 1334 [26 Aralık 1918]). “Genç Kızlarımız İçin Altı Derste Tabii Yazmak Sanatı”. Türk Kadını, Sayı: 15, s. 233-236.
• Ömer Seyfettin. (9 Kanun-ı Sani 1335 [9 Ocak 1919]). “Genç Kızlarımız İçin Altı Derste Tabii Yazmak Sanatı: İkinci Ders – Yazmaya Heves Etmeden Okumak”. Türk Kadını, Sayı: 16, s. 247-250.
• Ömer Seyfettin. (30 Kanun-ı Sani 1335 [30 Ocak 1919). “Genç Kızlarımız İçin Altı Derste Tabii Yazmak Sanatı: Üçüncü Ders – Eski Uslûb İ’tikadı”. Türk Kadını, Sayı: 17, s. 270-272.
• Ömer Seyfettin. (20 Şubat 1335 [20 Şubat 1919]). “Genç Kızlarımız İçin Altı Derste Tabii Yazmak Sanatı”. Türk Kadını, Sayı: 18, s. 284-286.
• Ömer Seyfettin. (20 Mart 1335 [20 Mart 1919]). “Genç Kızlarımız İçin Altı Derste Tabii Yazmak Sanatı: Dördüncü Ders – Manasızlıktan Sakınmak”. Türk Kadını, Sayı: 19, s. 300-301.
• Ömer Seyfettin. (8 Mayıs 1335 [8 Mayıs 1919]). “Genç Kızlarımız İçin Altı Derste Tabii Yazmak Sanatı: Beşinci Ders – Tabii Aletler”. Türk Kadını, Sayı: 21, s. 334-336.
• Perihan. (6 Haziran 1334 [6 Haziran 1918]). “Son Moda: Paris Şehrâzadları”. Türk Kadını, Sayı: 2, s. 27-28.
• Sevim Türkan. (20 Haziran 1334 [20 Haziran 1918]). “İdâre-i Beytiyye 1: İşten mi, Dişten mi?”. Türk Kadını, Sayı: 3, s. 41-42.
• Sevim Türkan. (4 Temmuz 1334 [4 Temmuz 1918]). “İdâre-i Beytiyye 2: İşten mi, Dişten mi?”. Türk Kadını, Sayı: 4, s. 59-60.
• Sevim Türkan. (1 Ağustos 1334 [1 Ağustos 1918]). “İdâre-i Beytiyye 3: Meyve ve Sebze”. Türk Kadını, Sayı: 6, s. 91-92.
• Sevim Türkan. (15 Ağustos 1334 [15 Ağustos 1918]). “İdâre-i Beytiyye 4: Sebze ve Meyve”. Türk Kadını, Sayı: 7, s. 102-103.
• Sevim Türkan. (17 Teşrin-i Evvel 1334 [17 Ekim 1918]). “İdâre-i Beytiyye: Meyve ve Sebze”. Türk Kadını, Sayı: 11, s. 165-166.
• Sevim Türkan. (7 Teşrin-i Sani 1334 [7 Kasım 1918]). “İdâre-i Beytiyye: Ateş”. Türk Kadını, Sayı: 12, s. 182-183.
• Sevim Türkan. (28 Teşrin-i Sani 1334 [28 Kasım 1918]). “İdâre-i Beytiyye: Kömür”. Türk Kadını, Sayı: 13, s. 201-202.
• Şermende’nin Babası. (15 Ağustos 1334 [15 Ağustos 1918]). “‘Türk Kadını’ Müessis-i Muhteremine”. Türk Kadını, Sayı: 7, s. 112.
• “Şimdi Soruyoruz”. (30 Kanun-ı Sani 1335 [30 Ocak 1919]). Türk Kadını, Sayı: 17, s. 272.
• Şükûfe Nihal. (17 Teşrin-i Evvel 1334 [17 Ekim 1918]). “Bizde Kadın Telakkisi”. Türk Kadını, Sayı: 11, s. 162-163.
• Şükûfe Nihal. (1 Ağustos 1334 [1 Ağustos 1918]). “Evli Barklı Hanımlar”. Türk Kadını, Sayı: 6, s. 83-85.
• Şükûfe Nihal. (12 Eylül 1334 [12 Eylül 1918]). “Gençler Aradıklarını Niçin Bulamıyorlar?”. Türk Kadını, Sayı: 9, s. 130-131.
• Şükûfe Nihal. (26 Eylül 1334 [26 Eylül 1918]). “Hatıra Defterleri”. Türk Kadını, Sayı: 10, s. 149-150.
• Şükûfe Nihal. (7 Teşrin-i Sani 1334 [7 Kasım 1918]). “Mahallelere Doğru!”. Türk Kadını, Sayı: 12, s. 178-180.
• Şükûfe Nihal. (15 Ağustos 1334 [15 Ağustos 1918]). “Mekteplerde Kıyafet”. Türk Kadını, Sayı: 7, s. 98-99.
• Şükûfe Nihal. (28 Teşrin-i Sani 1334 [28 Kasım 1918]). “Memnun musunuz?”. Türk Kadını, Sayı: 13, s. 195-197.
• Şükûfe Nihal. (23 Mayıs 1334 [23 Mayıs 1918]). “O Güzel Yavruya”. Türk Kadını, Sayı: 1, s. 8.
• Şükûfe Nihal. (26 Eylül 1334 [26 Eylül 1918]). “Sevgili Kamere”. Türk Kadını, Sayı: 10, s. 153-154.
• Şükûfe Nihal. (18 Temmuz 1334 [18 Temmuz 1918]). “Veda”. Türk Kadını, Sayı: 5, s. 72.
• Toprak, Zafer. (1991). “The Family, Feminism and the State during the Young Turk Period, 1908-1918”. Edhem Eldem. (Ed.). Première Rencontre Internationale sur l’Empire Ottoman et la Turquie Moderne. (s. 441-452). İstanbul-Paris: Edition ISIS.
• Toprak, Zafer. (2003). İttihat-Terakki ve Cihan Harbi: Savaş Ekonomisi ve Türkiye’de Devletçilik, 1914-1918. İstanbul: Homer.
• Toska, Zehra ve diğerleri. (1993). İstanbul Kütüphanelerindeki Eski Harfli Türkçe Kadın Dergileri Bibliyografyası. İstanbul: Metis Yayınları.
• Yaraman, Ayşegül. (2001). Resmi Tarihten Kadın Tarihine: Elinin Hamuruyla Özgürlük. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• “Yeni Müsabakamız: Erkeklere”. (30 Kanun-ı Sani 1335 [30 Ocak 1919]). Türk Kadını, Sayı: 17, s. 272.
• “Yeni Müsabakamıza Gelen Cevaplar”. (20 Şubat 1335 [20 Şubat 1919]). Türk Kadını, Sayı: 18, s. 188.
• “Yeni Tefrikamız: Genç Kızlar İçin Altı Derste Tabii Yazmak Sanatı”. (28 Teşrin-i Sani 1334 [28 Kasım 1918]). Türk Kadını, Sayı: 13, s. 208.
• Zafer Hanım. (1994). Aşk-ı Vatan. Zehra Toska. (Haz.). İstanbul: Oğlak Yayınları.