A Case Study of Spatial Analysis of Accessibility to State Schools with Geographic Information Systems: The City of Rize

Yıl 2022, Sayı: 69, 40 - 52, 30.12.2022

Mehmet Deniz , Kazım Kazdal Mustafa Topuz

https://doi.org/10.5152/AUJFL.2022.1029025

Öz

A planned urbanization has not been possible in Turkey since the 1950s due to the increase in migration from rural to urban areas and economic and political instability. Urban road network, location of public buildings, service areas, urban green space, etc., urban function areas could not develop in a planned manner due to unplanned urbanization in Rize. Especially when the issue of where the public buildings should be built is neglected, inequalities of opportunity and accessibility problems occur from time to time in the services provided in public buildings. The subject of this study is the determination of the compliance of the places of the schools, where an important public service is provided, with the regulations. In the research, it is aimed to describe the accessibility situation based on the walking distances recommended by the Spatial Plans Production Regulation from the residences in the city of Rize to public schools with the help of spatial analysis supported by Geographic Information Systems. Network analysis was applied to the data collected in the study with ArcGIS 10.2 software. As a result of the analysis, it was seen that there were accessibility problems at all education levels. The study provides a practical contribution to the literature in terms of producing information for future plans by revealing that there is an access problem in the neighborhoods and schools in the city of Rize.

Anahtar Kelimeler

Rize, Accessibility, School Location, Network Analysis, Geographic Information Systems

DEVLET OKULLARINA ERİŞİLEBİLİRLİĞİN CBS İLE MEKÂNSAL ANALİZİNE BİR ÖRNEK: RİZE KENTİ

Öz

Türkiye’de 1950’lerden sonra kırdan kente göçün artması, ekonomik ve siyasal istikrasızlıklar sebebiyle planlı bir şehirleşme mümkün olmamıştır. Kent içi yol ağı, kamu binalarının konumu ve hizmet alanları, yeşil alanlar vb. kentsel fonksiyon alanları çarpık kentleşme nedeniyle planlı bir gelişim gösterememiştir. Özellikle kamu binalarının nerelere yapılması gerektiği hususu ihmal edilince kamu binalarında verilen hizmetlerde zaman zaman fırsat eşitsizlikleri ve erişim problemleri oluşmaktadır. Bu çalışmanın konusunu önemli bir kamu hizmetinin verildiği okulların yerlerinin yönetmeliklere uygun olup olmadığının tespiti oluşturmaktadır. Araştırmada Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) destekli mekânsal analiz yardımıyla Rize kentindeki konutlardan devlete ait okullara Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliği ile tavsiye edilen yürüme mesafeleri baz alınarak erişilebilirlik durumunu betimlemek amaçlanmıştır. Çalışmada toplanan verilere ArcGIS 10.2 yazılımı ile ağ analizi uygulanmıştır. Analiz sonucunda tüm eğitim düzeylerinde erişilebilirlik sorunları yaşandığı görülmüştür. Çalışma Rize kentindeki mahallerde ve okullardaki erişim problemi olduğunu ortaya koyarak gelecekte yapılacak planlar için bilgi üretmiş olması bakımından alan yazınına pratik katkı sağlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Rize, Erişilebilirlik, Okul Yeri, Ağ Analizi, Coğrafi Bilgi Sistemleri

Kaynakça

• © OpenStreetMap contributors. (2021). 15 Mart 2021 tarihinde https://download.geofabrik.de/europe/turkey.html# adresinden erişildi.
• Başaran, S. (2020). Cumhuriyet Dönemi Rize Nüfusu. Fırat Üniversitesi Sos-yal Bilimler Dergisi, 30(1), 485-503. doi:10.18069/firatsbed.641529
• Bostan, İ. (2008). Rize. TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV İslâm Araş-tırmaları Merkezi. https://islamansiklopedisi.org.tr/rize adresinden eri-şildi.
• Cuinet, V. (1892). La Turquie d’Asie: Géographie administrative, statistique, descriptive et raisonée de chaque province de l’Asie-Mineure. Paris.
• Çavuş, A. (2016a). Rize İlinde Sanayi. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Çavuş, A. (2016b). The Production of Rize Fabric (Feretiko) as a Traditional Handicraft and Touristic Product. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 6(4), 189-200.
• Deniz, M. (2018). Uşak Şehrinde Aile Sağlığı Merkezlerine Erişilebilirliğin CBS İle Analizi. Turkish Studies International Periodical for the Lan-guages, Literature and History of Turkish or Turkic, 13(26), 475-491.
• Deniz, M., Kocaman, E. ve Topuz, M. (2018). Turgutlu İlçesinde Aile Sağlığı Merkezlerinin (ASM) Konumlarının Erişilebilirlik- Analysis of family health centers (FHC) locations in Turgutlu District by GIS for accessi-bility. TÜCAUM 30. Yıl Uluslararası Coğrafya Sempozyumu 3-6 Ekim 2018, Ankara içinde (ss. 704-712). TÜCAUM 30. Yıl Uluslararası Coğrafya Sempozyumu 3-6 Ekim 2018, Ankara, sunulmuş bildiri, Ankara.
• Deniz, M. ve Topuz, M. (2018). Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Destekli Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri ve Analitik Hiyerarşi Tekniği Kulla-narak Uşak Merkez İlçede Alternatif Çöplük Alanlarının Belirlenmesi. Journal of History Culture and Art Research, 7(5), 544-578.
• Deniz, M., Topuz, M. ve Akbay, H. M. (2019). Ödemiş İlçesinde Okul Lokas-yonlarının Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ile Analizi. Turkish Studies, 14(6), 3009-3029. doi:http://dx.doi.org/10.29228/TurkishStudies.39576
• Doğanay, H. ve Çavuş, A. (2016). Türkiye ekonomik coğrafyası (Güncellen-miş ve Genişletilmiş 7. Baskı.). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Duman, N. ve İrcan, M. R. (2020). Karaköprü’deki Okullara Erişilebilirliğin Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Tabanında Analizi. Lnternational Jour-nal of Geography and Geography Education, (42), 543-566. doi:10.32003/igge.745603
• Geurs, K. T. ve van Wee, B. (2004). Accessibility evaluation of land-use and transport strategies: Review and research directions. Journal of Trans-port Geography, 12(2), 127-140. doi:10.1016/j.jtrangeo.2003.10.005
• Güngör, S., Güngör, Ş. ve Taşdelen, H. İ. (2020). Okullara Erişebilirliğin CBS Yardımı İle Analizi: Nevşehir Örneği. Şenay Güngör ve Fatih Adıgüzel (Ed.), Kapadokya Araştırmaları İnsan ve Mekân içinde , İnceleme-Araştırma (ss. 193-207). Konya: Literatürkacademia Nüve Kültür Merkezi.
• Hägerstraand, T. (1970). What about people in regional science? Papers in Regional Science, 24(1), 7-24. doi:10.1111/j.1435-5597.1970.tb01464.x
• Handy, S. L. ve Niemeier, D. A. (1997). Measuring Accessibility: An Explora-tion of Issues and Alternatives. Environment and Planning A: Eco-nomy and Space, 29(7), 1175-1194. doi:10.1068/a291175
• Hansen, W. G. (1959). How Accessibility Shapes Land Use. Journal of the American Institute of Planners, 25(2), 73-76. doi:10.1080/01944365908978307
• Ingram, D. R. (1971). The concept of accessibility: A search for an operatio-nal form. Regional Studies, 5(2), 101-107. doi:10.1080/09595237100185131
• İrcan, M. R. ve Duman, N. (2021). Aile Sağlığı Merkezlerine (Asm) Erişilebi-lirliğin Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Tabanında Analizi: Karaköprü Örneği. Mehmet Fatih Döker ve Ebru Ak-köprü (Ed.), Coğrafya Araş-tırmalarında Coğrafi Bilgi Sistemleri Uygulamaları II içinde (ss. 29-49). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Koday, Z. ve Erhan, K. (2013). Rize İlinin İdari Coğrafya Analizi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (50), 39-54. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunisosbd/37685 adresinden erişildi.
• Koenig, J. G. (1980). Indicators of urban accessibility: Theory and application. Transportation, 9(2), 145-172. doi:10.1007/BF00167128
• Kwan, M.-P. (1998). Space-Time and Integral Measures of Individual Acces-sibility: A Comparative Analysis Using a Point-based Framework. Geographical Analysis, 30(3), 191-216. doi:10.1111/j.1538-4632.1998.tb00396.x
• Lin, J.-J., Huang, Y.-C. ve Ho, C.-L. (2014). School accessibility and academic achievement in a rural area of Taiwan. Children’s Geographies, 12(2), 232-248. doi:10.1080/14733285.2013.812308
• Linneker, B. J. ve Spence, N. A. (1992a). An Accessibility Analysis of the Impact of the M25 London Orbital Motorway on Britain. Regional Studies, 26(1), 31-47. doi:10.1080/00343409212331346761
• Linneker, B. J. ve Spence, N. A. (1992b). Accessibility Measures Compared in an Analysis of the Impact of the M25 London Orbital Motorway on Britain. Environment and Planning A: Economy and Space, 24(8), 1137-1154. doi:10.1068/a241137
• Martínez, F. J. ve Araya, C. A. (2000). A Note on Trip Benefits in Spatial Interaction Models. Journal of Regional Science, 40(4), 789-796. doi:10.1111/0022-4146.00199
• Miller, H., J. (1991). Modelling accessibility using space-time prism concepts within geographical information systems. International Journal of Ge-ographical Information Systems, 5(3), 287-301. doi:10.1080/02693799108927856
• Özgüç, N. (2015). Turizm Coğrafyası Özellikle ve Bölgeler (8. Baskı.). İstan-bul: Çantay Kitabevi.
• Recker, W. W., Chen, C. ve McNally, M. G. (2001). Measuring the impact of efficient household travel decisions on potential travel time savings and accessibility gains. Transportation Research Part A: Policy and Practice, 35(4), 339-369. doi:10.1016/S0965-8564(99)00062-2
• Resmi Gazete. Mekânsal Planlar Yapı Yönetmeliği. 29030 (2014). Yayın tari-hi , Sayısı: 29030. (2014).
• Rize Belediyesi. (t.y.). Rize Belediyesi Ulaşım Hizmetleri Müdürlüğü İmar Planı.
• Rize İl Milli Eğitim Müdürlüğü. (2018). Rize İl Milli Eğitim Müdürlüğü İstatis-tikleri. Rize İl Milli Eğitim Müdürlüğü.
• Rodrigue, J.-P., Comtois, C. ve Slack, B. (2013). The Geography of Transport Systems (3rd bs.). Oxon: Routledge.
• Sezer, A., Deni̇z, M., Kocaman, E. ve Topuz, M. (2019). Turgutlu Şehrinde Okullara Erişilebilirliğin CBS ile Analizi/ Analysis of accessibility of schools in Turgutlu City via geographical information system (GIS). Lnternational Journal of Geography and Geography Education, (40), 190-207. doi:10.32003/iggei.557625
• Sezer, A., Deniz, M. ve Topuz, M. (2018). Uşak Şehrinde Okullara Erişebilir-liğin Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) İle Analizi/Analysis of Accessibi-lity of Schools in Uşak City via Geographical Information Systems (GIS). Journal of History Culture and Art Research, 7(5), 470-494. Talen, E. (2001). School, Community, and Spatial Equity: An Empirical Investigation of Access to Elementary Schools in West Virginia. Annals of the Association of American Geographers, 91(3), 465-486. doi:10.1111/0004-5608.00254
• TÜİK. (2021). TÜİK verileri. https://www.tuik.gov.tr/ adresinden erişildi.
• van Wee, B. (2016). Accessible accessibility research challenges. Journal of Transport Geography, 51, 9-16. doi:10.1016/j.jtrangeo.2015.10.018
• Wachs, M. ve Kumagai, T. G. (1973). Physical accessibility as a social indicator. Socio-Economic Planning Sciences, 7(5), 437-456. doi:10.1016/0038-0121(73)90041-4
• Yasak, Ü. (2019). An Analysis on the Accessibility of Family Health Centers in Kula City. H. Özdoğru, T. Çetin, ve H. Kara (Ed.), New Trends in Social Sciences içinde (ss. 93-104). SRA (Strategic Researches Academy) Academic Publishing.
• Yasak, Ü. (2020). Evolution of accessibility to educational institutions in city of Kula by Network Analysis. V. Krystev, M. S. Dınu, R. Efe, ve E. Atasoy (Ed.), Advances Social Science Research içinde (ss. 343-357). Sofia: St. Kliment Ohridski University Press.
• Yasak, Ü. (2021). Sürdürülebilir kentleşme bağlamında kentsel hizmetlere erişebilirlik: Eğitim kurumlarına erişebilirlik yönüyle muğla kenti üze-rine bir analiz. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 8(74), 2353-2367. doi:http://dx.doi.org/10.26450/jshsr.2672
• Zaman, M. (2005). Orta ve Doğu Karadeniz’de Balıkçılık. Doğu Coğrafya Dergisi, 10(13), 31-78. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunidcd/30921 adresinden erişildi.
• Zaman, M. (2007). Doğu Karadeniz Kıyı Dağları’nda Yaylalar ve Yaylacılık. Erzurum: Eser Ofset Matbaacılık.
• Zaman, S. ve Coşkun, O. (2008). Rize İlinin Nüfus Coğrafyası Özellikleri ve Bunları Etkileyen Etmenler Üzerine Bir İnceleme. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(2).