İSTANBUL SU MİMARİSİNDE EMİNÖNÜ SEBİLLERİNİN YERİ ve ÖNEMİ

Yıl 2009, Sayı: 15, 47 - 64, 24.08.2010

Şerife Tali

Öz

Türklerin hayırseverliğe ve temizliğe verdiği önem, su tesisleri, sanat ve mimarilerinde önemli bir yere sahiptir.
Hayır, amaçlı yapılan çeşme ve sebiller dönemlerinin en zarif eserlerini oluşturmuşlardır. Osmanlı- Türk su mimarinsin en
sanatsal yapıları olan sebiller, ayrıca Türk mimarisine özgü eserlerdir. Sebil, Arapça bir kelime olup, çeşitli tanımlara
sahiptir. Yoldan gelip geçenlere hayır amaçlı su dağıtılan yerler olan sebiller de, özel gün ve gecelerde ise şerbet dağıtılan
yerlerdir.
İstanbul meydan ve sokaklarının en güzel dekorlarından olan sebiller, mükemmel mimari düzenlemeleri,
şebekeleri, taş süslemeleri, yazı, kalem işi gibi bezemeleri de dönem ve üslup özelliklerinin anıtsal örneklerini sunmaktadır.
İstanbul’da Eminönü’nde yoğun olarak yapılanan sebiller, geçmişte sosyal yardımlaşmaya verilen önemin en önemli belgeleridir.

Anahtar Kelimeler

İstanbul, Eminönü, sebil

Kaynakça

• Ahraz Sarıdikmen Gül, 17. ve 19.yy. İstanbul Sebillerindeki Madeni Şebekeler, Çanakkale Onsekiz Mart Ünv. Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi ABD. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Çanakkale, 2001
• Akar Azade, “Ayasofya’da Bulunan Türk Eserleri ve Süslemelerine Dair Bir Araştırma”, Vakıflar Dergisi, S.9, Ankara, 1971, s.214-218
• Arel Ayda, Onsekizinci Yüzyıl İstanbul Mimarisinde Batılılaşma Süreci, İstanbul, 1975 Arseven Celal Esad, “Sebil” Mad., Sanat Ans., C.4, İstanbul, 1983, s.1772-1774
• Aynur Hatice, “18.Yüzyıl İstanbul
• Çeşmeleri”, 18. Yüzyılda Osmanlı Kültür Ortamı
• Sempozyumu Bildirileri, İstanbul, 1988, s.33-42
• Aytöre Ayhan, “Türklerde Su Mimarisi”, I. Türk Sanatları Kongresi, Ankara,1959, s.
• Bakır Betül, Mimaride Rönesans ve Barok Osmanlı Başkenti İstanbul’da Etkileri, Ankara, 2003
• Barışta Örcün, “Başkent İstanbul’dan Örnekleriyle Osmanlı İmparatorluğu Dönemi Çeşmeleri”, Türkler Ans., C.12, İstanbul, 2002, s.242-246
• Barışta Örcün, “İbrahim Paşa Sebili” DBİ Ans., C.4, İstanbul, 1994, s.131-132
• Bayhan Ahmet Ali, “Mısırda Osmanlı Devri Mimarisi”, Yüzüncü Yıl Ünv. Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji ve Sanat Tarihi ABD Sanat Tarihi Bilim Dalı (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Van, 1999
• Bayhan Ahmet Ali, “Mısırdaki Yarım Daire Cepheli Sebil Küttaplar”, IV. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri (24-27 Nisan), Van, 2000, s.95-102
• Bayhan Ahmet Ali, “Osmanlı Dönemi Mısır’ında Mimari Değişimler” Osmanlı, C.10, Ankara, 1999, s.514527
• Bilge Aygen, “ Mimar Sinan Hakkında Araştırmalar”, Sanat Tarihi Yıllığı, C.V, İstanbul Ünv. Edb. Fakültesi Sanat Tarihi Enstitüsü, İstanbul, 1972-73, s.141-163
• Çeçen Kazım, İstanbul’da Osmanlı Devrindeki Su Tesisleri, 1984
• Çetintaş Sedat, “Türklerde Su–Çeşme- Sebil”, Güzel Sanatlar, S.5, İstanbul, 1944, s.125- 147
• Derman M. Uğur, “Yenicami Sebili’nin Kitabesi”, Lale Dergisi, S.4, İstanbul, 1986, s.13-17
• Doğan Kuban, Türk Barok Mimarisi Hakkında Bir Deneme, İstanbul, 1954
• Doğan M. Sabri, İslam Su Medeniyeti ve Konya Suları, Konya, 2004
• Egemen Affan, İstanbul’un Çeşme ve Sebilleri (Resimleri ve Kitabeleri İle 1165 Çeşme ve Sebil) İstanbul, 1993
• Eyice Semavi, “18. Yüzyılda Türk Sanatı ve Türk Mimarisinde Avrupa Neo-Klasik Üslubu” Sanat Tarihi Yıllığı IX-X, İstanbul, 1979-80, s.163- 189
• Eyice Semavi, “Ayasofya Sebilleri” Mad., DBİ. Ans., C.1, İstanbul, 1994, s.462-463
• Eyice Semavi, “Batı Sanat Akımlarının Değiştirdiği Osmanlı Dönemi Türk Sanatı”, Türkler, C.15, Ankara, 2002, s.288-307
• Eyice Semavi, “Sebil” Mad., İslam Ans., C.5/2, İstanbul, 1968, s. 1214/95-98
• Eyice Semavi, “Türk Sanatında Şebekeler” Sanat Dünyamız, S.6, İstanbul, 1976, s.32-39
• Filiz Kezban , 18. Yüzyılın İkinci Yarısında Yapılan İstanbul Sebilleri, Atatürk Üniv.Fen Edb. Fak. Sanat Tarihi ABD. (Yayınlanmamış) Lisans Tezi, Erzurum, 1991
• Haigh T.W. , “Sebil-Sabil” Mad., İslam Ans., C.10, İstanbul, 1966, s.292
• Hatice Aynur -T.Hakan Karateke, III. Ahmet Devri İstanbul Çeşmeleri, İstanbul, 1995 Kırca Erhan, Sultan Ahmet Külliyesinin Geçirdiği Evreler, Yıldız Teknik Üniv. Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık ABD. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul,1982
• Kuban Doğan, İstanbul Bir Kent Tarihi, İstanbul, 1996
• Kumbaracılar İzzet, İstanbul Sebilleri, İstanbul, 1938
• Kurul Arda, İstanbul’un Fatih İlçesinde Yer Alan Osmanlı Sebilleri, Atatürk Üniv. Fen Edeb. Fak. Sanat Tarihi Bölümü (Yayınlanmamış Lisans Tezi), Erzurum, 2003
• Mutlu Asım, “Sebillerimiz”, Türkiye’miz, S.21, 1977, s.3-7
• Nayır Zeynep, Osmanlı Mimarlığında Sultan Ahmet Külliyesi ve Sonrası, İstanbul, 1975
• Nirven Sadi Nazım, İstanbul’da Fatih II. Sultan Mehmet Devri Türk Su Medeniyeti, İstanbul, 1953
• Okçuoğlu Tarkan, “ Mimar Sinan Türbe ve Sebili”, DBİ. Ans., C.5, İstanbul, 1994, s.470-471 Ödekan Ayla, “Ahmet III. Sebili ve Çeşmesi” DBİ. Ans., C.1, İstanbul, 1994, s.116-117
• Ödekan Ayla, “Sebil” Mad., Eczacıbaşı Sanat Ans., C.3, İstanbul, 1997, s.1626-1627
• Ödekan Ayla, “Sebiller” Mad., DBİ. Ans., C.6, İstanbul, 1994, s.481-482
• Ömer Faruk Şerifoğlu, Su Güzeli İstanbul Sebilleri, İstanbul, 1995
• Önge Yılmaz, “ Vakıf Müessesesinde Su ve Önemi”, I. Vakıf Haftası, Ankara, 1984, s.23-32
• Önge Yılmaz, “Mimar Koca Sinan’ın Sebilleri” Uluslararası Mimar Sinan Sempozyumu, Ankara, 1996, s.114-116
• Önge Yılmaz, “Selsebillerimiz”, Vakıflar Dergisi, S.13, Ankara, 1981, s.339-352
• Önge Yılmaz, Türk Mimarisinde Selçuklu ve Osmanlı Dönemlerinde Su Yapıları, Ankara, 1997
• Özdeniz Engin, İstanbul’daki Kaptan-ı Derya Çeşme ve Sebilleri, İstanbul, 1995
• Peköz Birsen, İstanbul Sebilleri, İstanbul Üniv. Edb. Fak. Sanat Tarihi Bölümü (Yayınlanmamış Lisans Tezi), İstanbul, 1963
• Pınar Günay, 19. Yüzyıl Su Mimarisinden Bent ve Sebiller, İstanbul Üniv. Edb. Fak. Sanat Tarihi Bölümü (Yayınlanmamış) Lisans Tezi, İstanbul, 1969
• Pilevhravian Nuran Kara, “Osmanlı Çeşme Mimarisi”, Türkler, C.12, İstanbul, 2002, s.247-253
• Renda Günsel, Batılılaşma Döneminde Türk Resim Sanatı, Ankara 1977
• Rüçhan Arık, Batılılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı, Ankara, 1988
• Sözen Metin, Türk Mimarisinin Gelişimi ve Mimar Sinan, İstanbul, 1975
• Tali Şerife, İstanbul Beyoğlu Sebilleri, IX. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu (21-23 Nisan 2005), Erzurum, 2006, s.415-421
• Tali Şerife, İstanbul Suriçi Sebilleri, Atatürk Ünv. Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi ABD. Türk İslam Sanatları Bilim Dalı (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erzurum, 2005
• Tanışık İ. Hilmi, İstanbul Çeşmeleri, C.I, İstanbul, 1943
• Tanışık İ. Hilmi, İstanbul Çeşmeleri, C.II, İstanbul, 1945
• Tansuğ Sezer, 18.Yüzyılda İstanbul Çeşmeleri ve Ayasofya Şadırvanı”, Vakıflar Dergisi, S.6, İstanbul, 1965, s.90-101
• Urfalıoğlu Nur, “ İstanbul Sebillerinde Görülen Tahribatlar ve Koruma Önerileri”, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, S.36/1-2, Ankara, 1993, s.419-425
• Urfalıoğlu Nur, “Osmanlı Mimarlığında Sebiller”, Osmanlı Kültür ve Sanat Ans., C.10, Ankara, 1999, s.457-468
• Urfalıoğlu Nur, İstanbul Sebilleri Özellikle Üsküdar Sebillerinin Sorunları ve Korumaları, Yıldız Teknik Ünv. Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık ABD. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul, 1989
• Ülkü Osman, Lale Devri Çeşme ve Sebilleri, Atatürk Üniv. Fen Edb. Fak. Sanat Tarihi ABD. (Yayınlanmamış Lisans Tezi), Erzurum,1991 Ünsal Behçet, “ İstanbul Sebil Anıtlarını Dekorlayan Şebeke Sanatı”, Taç Dergisi, C.1, S.3, İstanbul, 1986, s.13-22
• Ünsal Behçet, “Stil Yönünden Klasik Sonrası Türk Mimarlığında Sebil Anıtları”, Taç Dergisi, C.1, S.3, İstanbul, 1986, s.16-25
• Ünsal Behçet, “Türk Mimarlığında Klasik Sebil Anıtları”, Taç Dergisi, C.2, S.6, İstanbul, 1987, s.9-22.