BÜYÜK TÜRKMEN ŞAİRİ MAHTUMKULU’NUN ŞİİRLERİNDE HZ. PEYGAMBER

Yıl 2018, Sayı: 31, 45 - 56, 30.10.2018

M. Hanefi Palabıyık Hilal Kalkandelen

Öz

Şairler, edebiyatın her kolunda ve
pek çok edebî türde peygamber şiiri yazmış, 
peygamberler ile ilgili her türlü bilginin mevcut olduğu eserler vücuda
getirmişlerdir. Onlar, Hz. Peygamber’e duydukları sevgiyi ve bağlılığı da şiirlerinde
O’nun hayatı, özellikleri, kişiliği ile ele almışlar, sahip olduğu yüceliği
övmüş, sevgilerini dile getirmiş, O’ndan şefaat beklemişlerdir.  

Türkmen şivesiyle ve sade bir
üslupla şiirler yazmış olan büyük Türkmen şairi Mahtumkulu da Hz. Peygamber’e
olan sevgisini, şiirlerinde O’nun son Peygamber oluşu, Allah’ın habîbi oluşu,
ümmetine düşkünlüğü ve mucizeleri gibi konularla, O’nu en güzel isim ve
sıfatlarıyla anarak edebi bir tarzda ortaya koymuştur.

Mahtumkulu’nun Hz. Peygamber
algısında dikkatimizi çeken temel husus, onun yazdıklarında, aldığı medrese
eğitiminin yansımasının görülmesidir. Divanındaki konumuzla alakalı çoğu
şiirinde Mahtumkulu, bir fakih, bir mürebbi, bir uyarıcı, bir öğütçü, bir
muallim olarak görünmektedir.

İkinci husus ise onun bir mürşid
gibi dergâhındaki dervişlere sahip çıkan, onları irşad eden, onlara vaaz ve
nasihat eden bir şeyh gibi görülmesidir. Ayrıca en önemlisi o, tasavvufun
tesirini derinlemesine hissettiren, “nur-i Muhammedî”nin somutlaşmış bir
örneğini sunmaktadır.

Mahtumkulu’nun Hz. Peygamber
algısı, geleneksel sufi-medrese algısına uygun klasik Ehl-i Sünnet çizgisinde
bir algı özelliğini taşımaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Türkmen şair, Mahtumkulu, Hz. Peygamber, algı, şiir, tasavvuf

Kaynakça

• Alıcı, Mustafa -Y. Şevki Yavuz, “Şefaat”, DİA, İstanbul 2010, XXXVIII, 411-415.
• Bulut, Halil İbrahim, “Mûcize”, DİA, İstanbul 2005, XXX, 350-352.
• Çağrıcı, Mustafa, “Muhammed-Örnek Oluşu”, DİA, İstanbul 2005, XXX,444-446.
• Çelebi, İlyas, “Muhammed-Dindeki Yeri/Mûcizeleri”, DİA, İstanbul 2005, XXX, 446-448.
• Çelebi, İlyas, “İnşikaku’l-Kāmer”, DİA, İstanbul 1995, XXII, 343-345.
• Çınar, Mahmut, İslami Literatür’deki Nur-i Muhammedi Anlayışının Nübüvvet Açısından Değerlendirilmesi, Marmara Üniv. Sosyal Bil. Enst. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 2006.
• Demirci, Mehmet, “Hakîkat-i Muhammediyye”, DİA, İstanbul 1997, XV, 179-180.
• Döner, Nuran, Tasavvuf Kültüründe Hz. Peygamber Telakkisi, Uludağ Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Bursa 2007.
• Erdoğan, Kenan, “Erzurumlu İbrahim Hakkı ve Mahtumkulu Divanlarında Hz. Peygamber”, Atatürk Üniv. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED], Erzurum 2011, sayı: 45, s. 32.
• Ertürk, Mustafa, “Havz-ı Kevser”, DİA, İstanbul 1997, XVI, 546-549.
• Kahraman, Âlim, “Mahtumkulu”, DİA, Ankara 2003, XXVII, 393-394.
• Kandemir, M. Yaşar, “Muhammed-Şahsiyeti/İsimleri, Şemâili ve Üstünlükleri, Ahlâkı, Günlük Hayatı ve İbadeti, Eşleri ve Çocukları”, DİA, İstanbul 2005, XXX, 423-428.
• Mahtumkulu-Bütün Eserleri I-II, haz. Annagurban Aşırov, Akt. Abdurrahman Güzel vd.,Türkmenistan Bilimler Akademisi Milli Elyazmaları Enstitüsü Yay., Ankara 2014.
• Temizkan, Mehmet, “Mahtumkulu Divanı’nda Geçen Âyetler ve Sûreler Üzerine Bir İnceleme”, s. 1-11- http://bilgelerzirvesi.org/bildiri/pdf/mehmet-temizkan.pdf (erişim tarihi: 05.08.2014)
• Topaloğlu, Bekir, “Muhammed-Dindeki Yeri/Kur’an ve Sünnet’e Göre Hz. Muhammed”, DİA, İstanbul 2005, XXX, 439-441.
• Uludağ, Süleyman, “Muhammed-İslâm Kültüründe Hz. Muhammed/Tasavvuf”, DİA, İstanbul 2005, XXX, 448-450.
• Uludağ, Süleyman, “Nûr”, DİA, İstanbul 2007, XXXIII, 244-245.
• Yavuz, Salih Sabri, “Mi‘rac”, DİA, İstanbul 2005, XXX, 132-135.
• Yurdagür, Metin, “Hatm-i Nübüvvet”, DİA, İstanbul 1997, XVI, 477-479.