Ütopya ve Sanat

Yıl 2015, Sayı: 27, 29 - 37, 08.02.2016

Evren Kavukcu

Öz

ÖZET
Ütopya Klasik Yunan sanatından günümüze kadar sanatta her daim var olmaktadır. Ütopyasız bir
sanat olamaz düşüncesi hâkimdir. Tarihsel süreçte 1789 devrimi ile ütopyaların gerçekleşme umudu daha
yaygın hale gelmektedir. Fransız Devrimi önemli bir ütopyayı işaret eder; özgürlük, eşitlik ve kardeşlik
kavramları üzerinden kurulan yeni bir dünya bilincidir.
19. yüzyılın devrimci siyaset söylemleri ile büyük toplumsal dönüşümlerin öncülüğünü, sanat
yapmaktadır. 19. yüzyılın önemli Romantik felsefecileri Saint Simon, Fourier ve William Moris'in
ütopyaları sosyalisttir. Simon'a göre organik bir toplum ancak sanat ve sanayinin birlikteliğiyle oluşur.
Bu görüşle Simoncu ütopyadan hareketle Bauhaus ve Konstrüktivizm gibi avangart sanat akımları sanata
tasarımı dahil etmişlerdir. Böylelikle sanat anlayışlarının ilkelerini oluşturmuşlardır. Bu anlayışta Tatlin’in
III. Enternasyonal anıtı sosyalist ütopyanın anıtı olarak nitelendirilebilir.
Sürrealistlerin ütopyası, sanatın topluca üretilmesi ve aynı anda topluca tüketilmesine yöneliktir.
Sanatçıların özgürleşmesi ve önlerindeki engellerin kaldırılmasıyla bu ütopyaya ulaşılacağı düşünülür.
Antik ütopyalardan, Platon'un ‘Atlantis’i ve ‘Devlet’i, modern ütopyalardan Thomas More'un ütopyasında
kapalı toplum (komünal toplum) vardır.
Avangart sanat hareketleri devrimci tavırları ile ütopyacı ruhu ve özellikle Marksizm'in siyasi
görüşüne büyük ilgi duymaktadırlar. Bu anlayışta, Dada, Sürrealizm, Cobra gibi akım ve hareketler
karşımıza çıkmaktadır.
Özellikle modern sanatta, sanatçıların düşlediği ulaşılamayan bir sanatın varlığıdır. Klasik sanattan
kurtularak ve yeni bir sanatın varlığının ortaya koyulması düşüncesi hâkimdir. Fütürizmin sanat ütopyası
buradan çıkış yapar. Fütüristler sırtlarındaki kambur olan klasik sanatı yok etmek ve yerine yenisini var
etmek düşüncesindedirler. Fütüristlerin başlattığı bu ütopik görüşün kırılma noktası Dada ile olmuştur.
Dada'da sanatçı klasik sanatla tüm bağlarını koparmıştır. Bu anlayışın en önemli göstergesi Duchamp'ın
'Çeşme' adlı eseridir. Bu eser, Duchamp ile sanat tarihinde hazır nesne ilk olarak yerini almıştır. Sanatçı
için üretilmiş bir nesne seçmesi yeterlidir. Böylelikle Dadacıların devrimci anti-sanat tavrı öne çıkmaktadır.
20. yüzyıl‘la birlikte modern sanat akımcıları, sanat anlayışlarını kitlelere duyurmak için
manifestolar yayınlamaya başlamışlardır. Manifestolar, ütopik ve devrimci hayaller üzerine inşa edilmiştir.
Modern sanat için en önemli olgu, yıkarak yeni bir sanat anlayışı kurmaktır. Kendi dönemleri göz önüne
alındığında, bu söylemleri sanatçılar için birer ütopyadır. Romantiklerle başlayan ütopik görüş, bu akımına
dahil olan sanatçıların klasik dönemden uzaklaştırılmış ve kendi ruhlarını eserlerine katmışlardır. Sanat
artık sanat için vardır. Bu anlayış sanatı özgürleştirme, aynı zamanda yeni bir hayat kurma hareketidir.
Böyle bir söylem, modern sanatçılar ve Avangard akımların da iyice meşrulaştırılmış ve en önemli ilkeleri
haline gelmiştir. Sanat yeni bir dünyanın ütopyasını kurmaya en elverişli dinamiktir.

Anahtar kelimeler: Modern Sanat, Ütopya, Avantgard, Dadaizm, Konsrüktivizm

ABSTRACT
Utopia has been existing in art until Classical Greek art up to now. It is thought that there is no art
without Utopia. In historical process, the hope for utopia becoming real has become more common together
with 1789 revolution. French Revolution points out an important utopia; it is a thought of new world
founded over terms of freedom, equality and brotherhood.
Art has been pioneer for revolutionaist political discourses of 19. century and great social
transformations. Utopias of important Romantic philosophers of 19. Century, Saint Simon, Fourier and
William Moris were socialist. According to Simon, an organic society is composed only with the association
of art and industry. With this view, from Simonian utopia, avant garde art movements such as Bauhaus and
Constructivism included design into art. They formed the principles of art perceptions in this way. In this
regard, III. International monument of Tatlin can be evaluated as the monument of socialist utopia.
Utopia of surrealists is for mass production and mass consumption of art. It is thought that this
utopia will be attained when artists become free and hindrances before them are removed. There is a closed
society (communal society) in Planton's Atlantis and The Republic from Antique utopias and Thomas
More's Utopia from modern utopias.
With its revolunist manners and utopic spirit, avant garde art movements has great interest in
political view of Marxism. In this perception, we encounter movements and acts such as Dada, Surrealism
and Cobra.
What is imagined by artists especially in modern art is the existence of an unattainable art. There
is a dominant thought of escaping from classical art and revealing existence of new art. Art utopia of
futurism emerges from here. Futurists think of demolishing classical art which is a monkey on their back
and generate a new one instead of it. Breaking point of this utopic view which was started by Futurists was
with Dadaism. In Dadaism, the artist broke all his bonds with classical art. The most important indicator of
this perception is the work of Duchamp called 'Fountain'. Readymades take its place in the history of art for
the first time with Duchamp. It is enough to choose a produced object for an artist. In this way, revoulinistanti
art attitude of Dadaists become prominent in this way.
Together with 20. Century, modern art movements started to publish manifestos in order to
announce their art perceptions. Manifesto were built on utopic and revolutionist dreams. The most
important phenomena for modern art is to deconstruct a new perception art. Considering their own period,
these discourses are one of utopias for artists. Utopic view which started with Romantic artists was getting
far from classical period and including their soul to their work. Now art is for art's sake. This perception is
liberalization of art and also movement of founding a new life. Such a discourse has become legitimate and
the most important principle by Modern artists and avant garde movement. Art is the most sutiable dynamic
for founding utopia of a new world.

Keywords: Modern Art, Utopia, Avant Garde, Dadaism, Constructivism.