TARTIŞMALI BİR YAPI OLARAK BOLAYIR MERKEZ TABYASI

Yıl 2020, Sayı: 35, 175 - 188, 25.03.2020

Osman Ülkü

Öz

Bugün kesin olmayan ve yanlış bir değerlendirmeyle resmi makamların (Kaymakamlık, Askeriye ve Belediye) Çimpe Kalesi diye adlandırıp Gelibolu’nun fethi yıl dönümlerinde törenler düzenlediği Bolayır Merkez Tabyası,1853-1855 0smanlı-Rus Harbi öncesinde Anadolu’nun farklı yerlerinde İngiliz-Fransız işbirliği ve desteği ile yapılan Tabyalı Tahkimatlardan birisidir. Gelibolu Yarımadası’nın en dar yerinde, Bolayır beldesinin, güneybatı tepesi üzerine yapılan tabya, üç tabyadan oluşan (Bolayır Ay Tabya ve Yıldız Tabya) Bolayır İstihkâm Hattının da merkezini oluşturmaktadır. Başlangıçta toprak tabya formunda, derin bir hendek ve siperliklerden oluşan yapı, 93 Harbi (1877-1878) Osmanlı-Rus Harbi sırasında bugünkü şekliyle yeniden inşa edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çimpe Kalesi, Bolayır, Merkez tabyası

Kaynakça

• KAYNAKÇA Acıoğlu,Yusuf;”Çanakkale Tabyaları”, Sanat Tarihi Dergisi,CXXV, S. 1, Nisan 2016, İzmir,1-52. Aktepe, Münir; “Çimbi Kalesi” Maddesi, DİA, C.8, İstanbul 1993, s.317-318, “Osmanlıların Rumeli’de İlk Fethettikleri Çimbi Kal’ası”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, C.1, S.2, İstanbul 1950, s.286-290. Albay Mehmet Cengiz V.D., İstihkamların Tarihçesi, Kara Kuvvetleri Komutanlığı, İzmir istihkam Okulu Yayını, İzmir 2005 Ali Seydi, Resimli Kamus-i Osmani, İstanbul 1330, Arseven, Celal Esat; “Tabya” Maddesi, Sanat Ansiklopedisi, İstanbul 1993, IV, 1895 Başbakanlık Osmanlı Arşivleri, Tapu Tahrir Defterleri, Numara 12, s. 3, Numara75 s.190b, 262b, 265b, 273- Berkol, İsmail; Tabiye-i Esasiye, Harbiye Mektebi Matbası, İstanbul 1927 Büyük Laraousse Ansiklopedisi; “Tabya “Maddesi, İstanbul 1986, XVIII, 11132. Calausewitz, Carl V. ; Harp üzerine, Ankara 1991 Çağan, Nazmi;”Balkan Harbinde Edirne”, Edirne’nin 600. Fethi Yıldönümü Armağan Kitabı, Ankara 1993, Çam, Nusret; Erzurum Tabyaları, Ankara 1993, Devellioğlu,F;“Tabya” Maddesi, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, İstanbul 2001, 1011. Dirimtekin, Feridun; “Muasır Bizans Kaynaklarına Göre Osmanlıların Rumeli’ye Geçiş ve Yerleşişleri”, VII. Türk Tarih Kongresi 25-29 Eylül 1970 Kongreye Sunulan Bildiriler, C.II, Ankara 1973, s.577-592. Doğan, Mehmet; “Tabya” Maddesi, Temel Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul 1994. Dukas, Bizans Tarihi, (çev. VL. Mirmiroğlu), İstanbul 1956 Emin Fuat, İstihkam Notları, İstanbul Harp Akademisi, İstanbul 1928. Gelibolu sancağı Tapu Tahrir Defteri; İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Muallim Cevdet Yazmaları, Numara 79, s. 95-98. Genel Kurmay başkanlığı kara Kuvvetleri Komutanlığı; İngilizce-Türkçe Askeri Terimler Sözlüğü, Ankara 2001. Genel kurmay Başkanlığı, “Tabya ve İstihkamlar” ,Harp Dairesi Başkanlığı Yayını, Ankara 1973, Güllübağ,Mustafa; Gelibolu’nun İngiliz Yazarları, Kayseri 2016, Emecen, Feridun; “Gelibolu”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.XIV, İstanbul 1996, s.1-5. Gibbons, Herbert Adams; Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluşu, (çev. Ragıp Hulusi Özdem)), Ankara 1998, Jorga, Nicolae; Osmanlı İmparatorluğu Tarihi (1300 – 1451), C.I, (çev. Nilüfer Epçeli), İstanbul 2012 Karal,Enver Ziya; “Erzurum Valisi M. Zarif Paşa; Hatıratı”, Belleten, 1 Nisan 1940, S.IV, 448-494 Kazım Kadri, Türk Lügati, İstanbul 1943, III, 376 Keagan, John; Savaş sanatı Tarihi, İstanbul 1995, M. Sözen- U. Tanyeli, “Tabya” Maddesi, Sanat Kavram ve Terimler Sözlüğü, Ankara 1994, 228. Mesut Uyar - Edward J. Erickson, Osmanlı Askeri Tarihi, İstanbul 2014 Ostrogorsky, Georg ; Bizans Devleti Tarihi, (çev. Fikret Işıltan), Ankara 2011 Öden,Zerrin Günal ; “Çimpi (Tzympe) Kalesi’nin Yeri”, XV. Türk Tarih Kongresi 11-15 Eylül 2006, C.IV, Ankara 2010, s.939-948. PAKALIN, Zeki, “Tabya” Maddesi, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul, 1993. 371. Saraç,Tahsin; “Bonette” Maddesi, Adam Büyük Fransızca-Türkçe Sözlük, İstanbul 1997, 167. Sarı, Mevlüt; “ Tabya” Maddesi, Arapça-Türkçe Lügat, İstanbul 1972, 915. Sarıdikmen; Gül; “Türk Resminde Hamasi Konulu Resimler: Şehzade Süleyman Paşa’nın Rumeliye Geçişi”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, Bahar 2019, Yıl 17, Sayı 26, s. 381-383 Sevgen, Nazmi; Anadolu Kaleleri, Ankara, 1959. Sezgin, İbrahim ;”XV ve XVI. Asırlarda Gelibolu Kazasının Sosyal ve Ekonomik Tarihi”, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 1998: 155. Şemsettin Sami, Kamus-i Türki ( Haz.Şaban Kurt ), İstanbul 2005, 857. Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlük, “Tabya” Maddesi, Ankara 1998, II, 1210. Uzunçarşılı,İsmail Hakkı; Osmanlı Tarihi,C.1, Ankara 2011 Ülkü, Osman; “kars ve Ardahan Tabyaları” Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Erzurum 2006.,108,103,135. Von Klevich; Tabiye, Askeri Akademiler Komutanlığı, İstanbul 1928, Von Gagern, Tabiye Notları, Askeri Harp Akademileri Komutanlığı, İstanbul 1938. Zachariadou, Elizabeth A ; “Osmanlılara Dair Tarih ve Efsaneler”, (Çev. Yunus Koç), Söğüt’ten İstanbul’a Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu Üzerine Tartışmalar, (Der. Oktay Özel - Mehmet Öz), Ankara 2005,