OSMANLI DÖNEMİ İNSAN FİGÜRLÜ ÇİNİ TASVİRLERİNDE BAŞ SÜSLEMELERİ

Yıl 2021, Sayı: 37, 337 - 358, 29.03.2021

Eda Demir Tosunoğlu , Olcay Boratav

https://doi.org/10.47571/ataunigsfd.835231

Öz

Kıyafetin önemli bir parçası olan baş süslemelerinin, Orta Asya’dan başlayarak Hun, Göktür, Uygur, Büyük Selçuklu ve Anadolu Selçuklu, Osmanlı ve Cumhuriyet döneminden günümüze kadar her dönemde farklı biçim ve şekillerde kullanıldığı görülmüştür. Kıyafetin tamamlayıcı bir parçası olan başlıklar; birçok uygarlıktan etkilenerek hem sanatsal hem de kültürel etki ile her dönemi etkilediği gibi Osmanlı İmparatorluğunu da etkilenmiş ve bu dönemde de çeşitli başlık türlerinin kullanıldığı görülmüştür. Türk kadın ve erkek başlıkları, süslenme amacı dışında toplum içindeki makam, mevki ve statüyü gösterme amacıyla kullanılmış ve farklı şekillerde kullanılan başlıklar dönemlere göre kültürel etkileşimle gelişerek devam etmiştir. Osmanlı döneminde İslamiyet’in kabulünden sonra bu başlıklar, başı örten kumaşlarla birleştirilip kullanılmıştır. Bu başlık çeşitlerini dönemin seramik, çini gibi kullanıma yönelik ürünleri, yazma eserler, resim ve minyatür gibi eserlerde yer alan insan figürlü tasvir betimlemelerinde dönemi yansıtan başlıklar ile karşılaşılmaktadır.
Bu bağlamda Osmanlı dönemi bitkisel bezemenin hakim olduğu çini eserlerde figüratif betimlemeler araştırılmıştır. İnsan figürlü tasvirlerde dönemin giyim kuşamını yansıtan örnekler ele alınarak kıyafetin önemli bir parçası olan baş süslemeleri incelenmiş ve örneklerle açıklanması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Dönemi,, İnsan,, Figür,, Çini Tasvir,, Baş Süslemesi,

HEAD ORNAMENTS IN THE OTTOMAN ERA HUMAN FIGURED TILE DEPICTIONS

Öz

Head ornaments, which are an important part of the dress, have been used in different forms in every period starting from Central Asia, from Hun, Gokturk, Uygur, Great Seljuk and Anatolian Seljuk, Ottoman and Republic periods to today. Bashlyk that is a subsidiary part of the clothing; It was influenced by many civilizations and affected the Ottoman Empire with both artistic and cultural effects. In every period, it was seen that various types of bashlyks were used. Turkish bashlyks for men and women were used for the purpose of showing the position and status in the society, except for the purpose of decoration, and the bashlyks used in different ways continued by developing with cultural interaction according to the periods. After the adoption of Islam in the Ottoman period, these bashlyks were combined and used with head covering fabrics. Bashlyks which are reflecting the period are encountered in depictions of human figures in these types of bashlyks, such as ceramics and tiles, manuscripts, paintings and miniatures.
In this context, figurative depictions have been researched in ceramic works dominated by Ottoman period floral decoration. In the depictions with human figures, examples reflecting the clothing of the period were handled and the head ornaments, which are an important part of the clothing, were examined and it was aimed to explain with examples.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Era, Human, Figure, Tile Depictions, Head Ornaments

Kaynakça

• Arık, R. (2000). Kubad Abad, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Aslanapa, O. (1992). Türk Sanatı El Kitabı, İnkılap Yayınları, İstanbul.
• Atasoy, N. (1971). Selçuklu Kıyafetleri Üzerine Bir Deneme”, İstanbul Üniversitesi Sanat Tarihi Yıllığı, sayı: 4, İstanbul.
• Atasoy, N., Raby J. (1989). İznik, TEB Yayınları, İstanbul.
• Aslanapa, O., ve diğerleri. (1993). Başlangıçtan Bugüne Türk Sanatı, Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Balta, N. (2014). Anadolu Kadın Başlıkları, Alter yayınları, Ankara.
• Bilgi, H. (2005). Kütahya Çini ve Seramikleri, Suna ve İnan Kıraç Vakfı Koleksiyonu, Pera Müzesi, İstanbul.
• Çoruhlu, Y. (2007) Erken Devir Türk Sanatı, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• Demirsar Arlı, B., Altun A. (2008). Anadolu Toprağının Hazinesi Çini Osmanlı Dönemi, Kale Grubu Yayınları.
• Fehervari G. (1973). İslamic Pottery, Comprehensive Study Based on the Barlow Collection, Londra.
• Gökçe, E. (2013). Bonhams Müzayedelerinde Satışa Sunulmuş Bir Grup Figürlü İznik Tabağı, Yedi: Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi, Sayı:10, ISSN 1307-9840.
• Öney, G., Çobanlı, Z. (2007). Anadolu’da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı, Editörler, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, İstanbul.
• Öney, G. (2008). Tarihten Yansımalarla Büyük Selçuklu Seramiklerinde Kadın, Sanat Tarihi Dergisi, sayı: XVII/ I Nisan s.55-75.
• Kanışkan, E. (2011). Anadolu Türk Devri ve Seramik Sanatına Giysi Kültürünün Yansımaları, Sanatta Yeterlilik Tezi, Anadolu Üniversitesi Güzel Santlar Enstitüsü Şubat, Eskişehir.
• Kurtuluş, T. (2017). Osmanlı Saray Kadınının Kökleri Orta Asyaya Dayanan Baş Giyimi Üzerine Bir Değerlendirme Ve Yeni Tespitler, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 63, Aralık s. 452-469.
• Özder, L. (1999). İç Anadolu Bölgesi Gelenksel Kadın Başlıkları, Kültür Bakanlığı yayınları, Ankara.
• Öney, G. (1976). Türk Çini Sanatı, Yapı Kredi Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• İndirkaş, Z. (2002). Orta Asya’dan Anadolu’ya Türklerde Taç Geleneği, Türkler, cilt:4, Ankara.
• Süslü, Ö. (2007). Tasvirlere Göre Anadolu Selçuklu Kıyafetleri, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, Ankara.
• Zasetskaya İ., Sazak G. (2017) St.Petersburg Devlet Müzesi Ermitaj’ın Altın Hun Hazineleri ve Kutlu Manalar, Başakşehir Belediyesi, İstanbul.