ABOUT THE RELATIONSHIP OF THE UNCANNY AND SPACE IN ART

Yıl 2021, Sayı: 38, 469 - 487, 28.10.2021

Sadık Arslan

https://doi.org/10.47571/ataunigsfd.971407

Öz

The uncanny, which is one of the subjects of psychoanalysis, is a concept that is generally used to describe the negative and tense emotional states that people experience in a safe place. It is the sudden change of mood in a place where the individual feels safe and the place he or she is in turns into an unsafe place. Therefore, for people whose existence is spatial, space has an important role in the formation of the uncanny. However, space, which is actually the spiritual existence of place, makes the place uncanny. This situatiun requires a understanding of the effect of space on the uncanny of place. Therefore, in this article, the works of the artists who benefit from the tension created by the space are examined. These artists, who deal with both internal and social issues, create uncanny situations in their works while achieving striking spaces. In this research, it is aimed to make a reading on the relationship between space and the uncanny in the image, based on the works of the artists.

Anahtar Kelimeler

Uncanny, Space, Place, Time, Painting

SANATTA TEKİNSİZLİK VE UZAM İLİŞKİSİ ÜZERİNE

Öz

Öz
Psikanalizin konularından biri olan tekinsizlik, genel olarak insanın güvenli bir mekânda yaşadığı olumsuz ve gerilimli duygu durumlarını tanımlamak için kullanılan bir kavramdır. Bireyin güvende hissettiği bir mekânda duygu halinin aniden değişmesiyle bulunduğu mekânın güven vermeyen bir yere dönüşmesidir. Dolayısıyla var oluşu mekânsal olan insan için, tekinsizliğin oluşmasında mekân önemli bir role sahiptir. Fakat mekânın tinsel varlığı olan uzam, mekânın niteliğini belirleyen olgu olarak mekânın tekinsizleşmesine neden olmaktadır. Dolayısıyla bir mekânın tekinsiz olmasında uzamın etkisinin olduğu iddia edilebilir. Bu çalışmada dış mekânlarda uzamın yarattığı gerilimden yararlanan sanatçıların tekinsiz kompozisyonları incelenmekte ve onların çalışmalarında tekinsizlik ve uzam ilişkisi incelenmektedir. Tekinsizlik, her ne kadar gerçek dışı durum veya varlıklarla ilişkilendirilse de bu sanatçıların çalışmalarında hem içsel hem de sosyal konuların anlatımında sanatsal pratiğin aracına dönüşmektedir. Bu araştırmada, uzamın yarattığı tekinsizliği sanatsal anlatımın parçası haline getiren sanatçıların yapıtları üzerinden bir okuma gerçekleştirilmektedir. Araştırmanın sonucunda tekinsizlik ile uzam arasında birbirine bağımlı bir ilişki tespit edilmiştir. Tekinsizlik ve uzam ilişkisi üzerine literatürdeki boşluğu doldurmayı amaçlayan bu makalede, nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yöntemi benimsenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tekinsiz, Uzam, Mekân, Zaman, Resim

Kaynakça

• Bachelard, G. (2017). Mekânın Poetikası. (Çev. Alp Tümertekin). İstanbul: İthaki yayınları.
• Baldacci,P-Jennigs, J. (1997). De Chirico: The New Metaphysical Period. New York: A Bulfinch Press Book.
• Barlas, M. (2020). “Çağdaş Sanatın Hayelet Mekânları: Tekinsizlik ve Ev İlişkisi Üzerine Sanat Pratikleri”. Yedi: Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi. S24. 13-27.
• Bright, S. (2005). Art Photography Now. Londra: Thames&Hudson.
• Cameron, D. (2003). William Kentridge. New York: Phaidon.
• Cevizci, A. (2000). Paradigma Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Christov-Bakargiev, C. (1998). William Kentridge, Brugge: Societe des Expositions du Palais Beaux-Arts de Brunelles.
• Corbin, J. & Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. Thousand Oaks: Sage Publications.
• Dolar, M. (1991). I shall be with you on your wedding- night: Lacan and the uncanny, October: RenderingThe Real, 58, 5-23.
• Evans, D. (1996). An Introductory Dictionary of Lacanian Psychoanalyis. New York: Routledge.
• Gagnebin, M. (2011). Psikanalitik Bir Estetik İçin. (Çev. Simla Ongan). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Geçtan, E. (2005). Psikanaliz ve Sonrası. İstanbul: Metis Yayınları.
• Hançerlioğlu, O. (2000). “Felsefe Ansiklopedisi-Düşünürler Bölümü”. Remzi Kitabevi. İstanbul: 1. Cilt.
• Hançerlioğlu, O.(1999). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Holtzman, A. (2006). “Interview with Gregory Crewdson”. Londra: MIT Press. 168-171.
• İvain, G. (1958). Formulaire pour un urbanisme nouveau. Internationale Situationniste. S1. 15-20.
• Jay, M. (1994). Downcast eyes: The Denigration of Vision In Twentieth-Century French Thought. London: University of California Press.
• Kıral, B. (2020). “Nitel Bir Veri Analizi Yöntemi Olarak Doküman Analizi”. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi S15. 170-189.
• Köken, N. (2016). “Gregory Crewdson’ın Fotoğraflarında Günümüzün Kaygılı Öznesi”. Sanat Yazıları. S34. 39-54.
• Köse, H. (2018). “Yaratıcı Uzamlar ya da “Psikocoğrafya” Kavramı Odağında Mekânın Yeniden Üretimi”. Moment Jounal, S5(2). 320-342.
• Lefebvre, H. (2020). Mekânın Üretimi. (Çev. Işık Ergüden). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Marleu-Ponty, M. (2020a). Algılanan Dünya Sohbetler. (Çev. Ömer Aygün). İstanbul: Metis Yayınları.
• Marleu-Ponty, M. (2020b). Algının Fenomenolojisi. (Çev. Emine Sarıkartal ve Eylem Hacımuratoğlu). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Ocvirk, O. G., Stinson, R. E., Wigg, P. R., vd. (2015). Sanatın Temelleri Teori ve Uygulama. İzmir: Karakalem Kitabevi Yayınları.
• Ötgün, C. (2008). “Sanatın Şiddeti ve Sınırları”. Gazi Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi. S97. 90-103.
• Öztürk Çetindoğan, M. (2012). “Rol Yaratmada Uzamın İşlevi”. Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Hakemli Dergisi:ART-E. Kasım’12 Özel Sayı. 107-122.
• Parman, T.(2006). “Sigmund Freud: Bugün Psikanalizi Tartışmak”. Cogito. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. S49.
• Royle. N. (2003). The uncanny. Manchester: Manchester University Press.
• Sigmund F. (1955). The Uncanny, The Standard Edition of the Complete Psychological Works of Sigmund Freud, Volume XVII (1917-1919): An Infantile neurosis and other works. (Trans. Alix Strachey). London: The Hogarth Press and The Institute of Psychoanalysis
• Stoichita, V. I. (2006). Gölgenin Kısa Tarihi (Çev. Bilge Aydın). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Uysal, T. (2016). “Kentsel Göstergelere Yaklaşım Bağlamında Çağdaş Fotoğraf Sanatı”. İdil Sanat ve Dil Dergisi. S28. 151-166.
• Ümer, E. (2014). Güncel Sanat İmgesi olarak “Tekinsiz” Nesne. Sanatta Yeterlik Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Wang, S. Lilienfeld, S. O. Rochat, P. (2015). The Uncanny Valley: Existence and Explanations, American Psychological Association, Review of General Psychology. 19(4). 393-407.
• Yücel, T. (2019). Anlatı Yerlemleri Kişi, Süre, Uzam. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Jentsch, E. (1997). On The Psychology of The Uncanny. (Trans. Roy. Sellars). Angelaki. 2:1. 7-16. doi:10.1080/09697259708571910 (Original work published 1906).