SAĞLIK DAVRANIŞLARINI GELİŞTİRMEK VE DEĞİŞTİRMEK İÇİN TRANSTEORETİK MODELİN KULLANILMASI

Yıl 2007, Cilt: 10 Sayı: 2, 86 - 94, 19.02.2010

Saime Erol Semra Erdoğan

Öz

Sağlık risklerini azaltmak ve
sağlıklı yaşam biçimi davranışları
kazandırmak sağlık profesyonellerinin en
temel işlevleri arasındadır. Bu nedenle
bireye en uygun davranış değişimi
yaklaşımlarını bulmak için çaba harcanmaktadır.
Transteoretik Model (Teoriler
Arası Model), son yıllarda davranış
değişimini kolaylaştıran bir çerçeve olarak
hemşirelik dahil farklı disiplinlerin
araştırma konusu olmuştur. Bu model
değişimin sonuçtan çok süreç olduğunu
benimser. Değişimi kolaylaştırmak için
bireyin içinde bulunduğu değişim aşamasına
en uygun girişimleri kullanır, değerlendirir
ve izler. Bu kapsamda model bireyin bilişsel,
davranışsal ve psiko-sosyal durumunu ölçen
hassas ölçüm araçlarını içermektedir.
Değişim aşamaları bireylerin niyet, tutum ve
davranış değişikliklerinin zamanını, değişim
süreci ise hangi deneyimleri kullanarak
problemli davranışları değiştirdiklerini
anlamaya yardım eder. Hemşirelik
uygulamaları ile örtüşen bu modelin yaşama
geçirilebilmesi için motivasyon görüşmeleri
dahil, etkili eğitim tekniklerinin uygulanması
ve modeli Türk toplum grupları üzerinde test
eden çalışmaların yapılması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Transteoretik Model, Davranış Değiştirme, Sağlığı Geliştirme, Teşvik Eden Faktörler Ölçeği, Karar Alma Ölçeği

Kaynakça

• Aveyard P, Cheng KK, Almond J et al. (1999). Cluster randomizezed controlled trial of expert system based on the transtheoritical (“stage of change”) model for smoking prevention and cessation ın schools. British Medical Journal 319:948-53.
• Aveyard P, Sherrat E, Almond J et al. (2001). The change-in stage and update smoking status results from a clustur- randomizeed trial of smoking prevention and cessationusing the transtheoretical modelamong british adölescent. Preventive Medicine 33:313-324.
• Cancer Prevention Research Center (CPRC) cprc/re-search/-measres). (Erişim Tarihi: ). DiClemente CC (1991). Motivational interviewing and the stages of change, in.
• Ed: William R. Miller, Stephen Rollnick. Motivatioanl İnterviewing, Preparing People to Cahnge Addictive Behavior. Guilford Press, New York, 191-201. DiClemente CC, Prochaska JO, Velicer FW et al. (1988). Measuring processes of change: applications to the cessation of smoking. Journal of Consulting and Clinical Psychology 56(4): 52-528.
• Edelman CL, Mandle CL (2002). Health
• Promotion, Throughout the Lifespan. Mosby, St. Louis, 199-223. Erol S (2005). Adölesanlarda sigara içme davranışının değiştirmede motivasyon görüşmelerinin etkisi. Yayınlanmamış
• Doktora Tezi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Fahrenwald NL, Walker SN (2003).
• Aplication of the transtheoretical model of behavior change to the physical activity bhavior of wıc mothers. Public Health Nursing 20(4):307-321. Frenn M, Malin S (2003). Diet and exercise in low-income culturally diverse middle school. Public Health Nursing 20(5): 361
• Hulton JL (2001). The aplication of the transtheoretical modelof change to adolescent sexual decision making. Issues
• Comprehensive Pediatric Nursing 24(2):95- Miller WR, Rollinck S (1991). Motiva- tıonal İnterviewing, Preparing People to
• Changer Addictive Behavior. Guildford Press, NewYork,14-29. Miller WR, Rollnıck S (2002). Motiva- tional Interviewing. The Guilford Press, New York, London, 274-275,321.
• Münih Deklerasyonu (2000). Hemşireler ve Ebeler Sağlık www.un.org.tr/WHO/ MUNİH.HİM, (Erişim Tarihi 2005).
• O’Donnell M (1986). Definition of health promotion. Journal of Health Promotion (1):4-5.
• Plummer BA, Velicer WF, Redding CA et al. (2001). Stage of change, decisional balance, and temptatios for smoking measurement and validation in a large, school-based population of adolescent. Addictive Behavior 26:551-557.
• Pollanen UE, Velicer WF, Prochaska JO et al. (1998). Computer-based smoking cessation interventions in adölescants: description, feasibility, and six- month follow-up findings. Substance Use & Misue (4):935-965.
• Prochaska JO, DiClemente CC, Norcross JC (1992). In Search of how of people change; application to addictive behavios.
• American Psychologist 47(9): 1102-1114.
• Prochaska JO, Velicer WF (1997). The transtheoretical model of health behavior change. American Journal of Health Promotion 12(1):38-48.
• Prochaska JO, Velicer WF, DiClemente CC et al. (1988). Measuring processes of change: applications to the cessation of smoking. Journal of Consulting and Clinical Psychology 56(4): 520-528.
• Prochaska OJ, Velicer FW, Rossi SJ, et al. (1994). Stages of change and decisional balance for 12 problem behaviors. Health Psychology 3(1): 39-46.
• Redding CA, Rossi SJ, Rossi RS, et al. (2000). Health behavior models in international electronic journal of health education. Special Issue: 180–193, http://www.iejhe.siu.edu.
• Sarkin AJ, Johnson SS, Prochaska OJ et al. (2001). Applying the transtheoretical model to regular moderate exercise in an overweight population: validation of a stage of change. Preventive Medicine 33: 462
• Shinitzky EH, Kub J (2001). The art of motivating behavior change: the use of motivational interviewing to promote health.
• Public Health Nursing 18(3):178-185. Steptoe A, Kerry S, Rink E et al. (2001).
• The ımpact of behavioral counseling on stage of change in fat ıntake, physical activity, and cigarette smoking in adults at ıncreased risk of coronary heart disease. American Journal of Public Health (2):265-269. Stern RA, Prochaska JO, Velicer WF et al. (1987). Stages of adölescant cigarette smoking acquistion: measurement and sample profiles. Addictive Behaviors :319-329.
• Velicer WF, DiClemente CC, Prochaska OJ et al. (1985). Decisional balance measure for assessing and predicting smoking status. Journal of Personality and Social Psychology 48(5):1279- 1289.
• Velicer WF, DiClemente CC, Rossi JS et al. (1990). Relapse situations and self- efficacy: an integrative model. Addictive Behaviors 15: 271-283.
• Velicer WF, Prochaska JO, Fava JL et al. (2000). Using the transtheoretical model for population-based approaches to health promotion and disease prevention.
• Homeostasis in Health and Disease 40: 174- Velicer WF, Prochaska JO, Fava JL, et al. (1998). Smoking cessation and stress manegement: application of the transtheoretical model of behavior change. Homeostasis 38: 216-233.