AİLE SAĞLIĞI HEMŞİRELİĞİ: SAĞLIK HİZMETLERİNDEKİ ÖZELLEŞTİRMENİN HEMŞİRELİK MESLEĞİNDEKİ GÖRÜNÜMÜ

Yıl 2007, Cilt: 10 Sayı: 4, 91 - 104, 19.02.2010

Özlem Özkan Aslıhan Çatıker

Öz

Çalışmanın amacı, birinci basamak
sağlık hizmetlerinde aile hekimliği sistemi
içinde yer alan aile sağlığı hemşireliğine
geçmiş ya da geçmeye çalışan ülkelerdeki
durumu incelemek; toplum ve hemşirelik
açısından olası tehlikelerine işaret etmektir.
Bunun için, aile hekimliği sistemi ve aile
sağlığı hemşireliğini uygulayan ABD,
Kanada, Almanya ve Küba yanında, aile
sağlığı hemşireliği ile ilgili Dünya Sağlık
Örgütü’nün pilot uygulama kapsamında
yürüttüğü 18 ülkedeki mevcut durum
incelenmiştir. Aile hekimliği sistemi Küba
dışında özelleştirmeci sağlık
uygulamalarının bir ürünüdür ve çağdaş
sağlık hizmetleri ilkelerinden tümüyle
uzaktır. Bu sistem içerisindeki aile sağlığı
hemşireleri ise, muayenehane hemşireleri
olup, tedavi ağırlıklı, sözleşmeler ile
istihdam olan, rutin ve teknik beceri
gerektiren hemşirelik işlevlerini
yürütmektedir. İşlevler; edilgen, bağımlı ve
hekime yardımcılık ile sınırlıdır. Topluma
ulaşmak yerine, özel sigortası bulunan ve
kendisine başvuran ya da kayıtlı olan
hastalara paralı hemşirelik hizmeti
sunmaktadır. Bu sonuçlar, ülkemizde de aile
hekimliği sistemine geçildiği takdirde,
toplumun büyük bir bölümünün nitelikli
sağlık ve hemşirelik hizmetinden yoksun
kalacağına işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Aile sağlığı hemşiresi, aile hekimliği, birinci basamak sağlık hizmeti, özelleştirme

Kaynakça

• Afford CW (2003). Corrosive reform: Failing health systems in Eastern Europe. http://www.ilo.org. (erişim: 17 Aralık 2004).
• Aksakoğlu G (1995). İngiltere’de sağlık sistemi. Toplum ve Hekim 9(64-65): 96-101.
• Aksakoğlu G, Kılıç B, Uçku R (2003). Aile hekimliği Türkiye için uygun değildir. Toplum ve Hekim 18(4): 251-257.
• Bach S (2000). Decentralization and privatization in municipal services: The case of health services sectoral activities program. Working paper. ILO. http://www.ilo.org. (erişim: 17 Aralık 2004).
• Belek İ, Kılıç B (2003). 10 soruda aile hekimliği-doktorluğu-yanlışlar değil doğrular yalanlar değil gerçekler. Toplum ve Hekim 18(6): 414-430.
• Belek İ (2002). Küba’da sağlık sosyalizmin başarısı. NK Yayınları, NK Kitaplığı:58, İstanbul.
• Deveci SE, Açık Y, Ögetürk A ve ark. (2003). Aile hekimliği ve sağlık hizmetlerinde özelleştirme kavramlarına halkın yaklaşımıBir ön çalışma-. Toplum ve Hekim 20(3): 172-176.
• DSÖ (2000). Münih Deklarasyonu (17 Haziran 2000) Hemşireler ve ebeler: Sağlık için bir güç. http://www.un.org.tr (erişim:13 Şubat 2003).
• Hassmiller SB (2000). Public health and primary health care systems and health care transformation. Eds: M. Stanhope, Journal Lancherter, Community health care nursing. Fifth ed. Mosby. 42- 59.
• Hjortsberg C, Ghatnekar O (2001). Health care systems in transition. Eds. Sweden,Rico
• Wisbaum AW, Cetani T http://www.who.dk. (erişim: 04 Ağustos 2004).
• Hofmarcher MM, Rack H (2001). Health care systems in transition, Austria. Ed. Dixon A. http://www.who.dk. (erişim: 04 Ağustos 2004).
• Hovhannisyan SG, Tragakes E, Lessof S et al. (2001). Health care systems in transition, Armenia. http://www.who.dk. (erişim: 04 Ağustos 2004).
• ILO (1999). Terms of employment and working conditions in health sector reforms. http://www.ilo.org. (erişim: 17 Aralık 2004).
• Järvelin J (2002). Health care systems in transition, Eds. Finland, Rico A. and Cetani T. http://www.who.dk. (erişim: 04 Ağustos 2004).
• Macduff C, West JM (2003). Evaluating family health nursing through education and practice. Scottish Executive Social Research.
• http://www.scotland.gov.uk/cru/resfinds/efht .pdf. (erişim: 02 Mart 2004).
• Macduff C, Bernice JM, West JM (2004). An evaluation of the first year of family health nursing practice in Scotland. International Journal of Nursing Studies 42(1). 47-59.
• MacLehose L, McKee M (2002). Health care systems in transition, Republic of Moldova. http://www.who.dk. (erişim: 10 Ocak 2005).
• Øvretveit J (2003). Nordic privatization and private healthcare. International Journal of Health Planning and Management 18:233-246.
• Özkan Ö (2003). Türkiye’de sağlık politikalarının hemşireliğe yansımaları: 12 Mayıs 2003 Dünya Hemşireler Günü Özel Baskı. Editör: Saadet Ülker, Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Derneği Yayını. 151-181.
• Özkan Ö (2005). Hastanede çalışan hemşirelerin iş ve çalışma ortamı tehlike ve riskleri ile risk algılarının saptanması. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Öztek Z (1986). Alma Ata bildirgesinin önerileri. H.Ü.T.F. ABD yayın no:86733, Ankara.
• Öztürk A, Balcı E, Gün İ (2005). Sağlık ocağına başvuranların sağlık sistemi ve aile hekimliği ile ilgili bilgi ve düşünceler. 9. Ulusal Halk Sağlığı Günleri-GATA (Çevre Sağlığı), Ankara.
• Pala K, Sarısözen D, Türkkan A ve ark. (2003). Bursa sağlık ocaklarında çalışanların döner sermaye ve aile hekimliği ile ilgili düşünceleri. Toplum ve Hekim 20(3): 177-185.
• Pala K, Yavuz CI (2005). Aile Hekimliği Pilot Uygulaması Açısından Düzce İlinin Değerlendirilmesi, 9. Ulusal Halk Sağlığı Günleri-GATA (Çevre Sağlığı), Ankara. Resmi Gazete (2004). Aile hekimliği pilot uygulaması hakkında kanun. Sayı: 25665, Yayın Tarihi: 09.12.2004.
• Schober M, Affrara F (2001). The Family Nurse: Frameworks for Practice, International Council Nurses, Geneva, Switzerland.
• Scottish Executive (2003). Family health nursing in Scotland: A report on the WHO Europe Pilot. http://www.scotland.gov.uk/library5/health/fhnis-00.asp (erişim: 02 Mart 2004).
• SoL Meclis Sağlık Komisyonu (2003). Sosyalist ülkelerde sağlık hizmetleri. Sosyalist Türkiye’de Sağlık, Nazım Kültürevi İstanbul, 31-164.
• Sugishita C (1999). Development of family nursing in Japan-present and future perspectives. Journal of Family Nursing 5(2):239-244.
• Swanson JM (1988). Health care delivery in Cuba: nursing’s role in achievement of the goal of ‘health for all’. International Journal of Nursing Studies 25(1):11-21.
• Thomas SA (1999). Caring in Community health nursing: Community health nursing caring in action. Eds. JE Hitchcock, PE Schubert, SA Thomas. Delmar Publishers, New York, 3-16.
• TTB Kocaeli Tabip Odası (KTO) (2004). Sağlıkta dönüşüm sözlüğü.
• Valigarda S, Krasnik A, Vranbaek K (2001). Health care systems in transition Denmark. Eds. Thomson S. Mossialos E. http://www.who.dk. (erişim: 04 Ağustos 2004).
• WHO (1999). Health 21: The health for all policy framework for the WHO European Region, Denmark.
• WHO (2000). The family health nurse context, conceptual framework and curriculum. http:// www.see-educoop.net/education_in/pdf/family_health_nurse. (erişim: 11 Şubat 2004).
• WHO (2003a). Statement to the fifty-third session of the WHO Regional Committee for Europe, Vienna, 8-11 September 2003. http://www.euro.who.int/document/rc53/ere port.pdf. (erişim: 18 Mart 2004).
• WHO (2003b). Family health nurse multinational study. http://www.euro.who.int/document/e79369. (erişim: 20 Ekim 2005).
• WHO (2005). Fourth workshop on WHO Family health nurse multinational study: Intercountry evaluation. Report on a WHO Workshop Glasgow http://www.euro.who.int/document. (erişim: 20 Ekim 2005).