ARTRİTLİ BİREYLERDE ÖZ-ETKİLİLİK ÖLÇEĞİ’NİN GEÇERLİK VE GÜVENİRLİLİĞİ

Yıl 2008, Cilt: 11 Sayı: 1, 40 - 50, 19.02.2010

Ayla Ünsal Mağfiret Kaşıkçı

Öz

Bu çalışma, artritli hastaların öz-etkililik algılarını belirlemek için Artritlerde Öz-etkililik
Ölçeği’nin (AÖÖ) dilimize uyarlanması amacıyla metodolojik olarak gerçekleşmiştir.
Araştırmanın evrenini, 18 Mayıs–25 Kasım 2005 tarihleri arasında Fizik TedaviRehabilitasyon
ve İmmunoloji polikliniklerine başvuran ve adı geçen birimlerin kliniklerinde
yatan, örneklem grubu özelliklerine uyan tüm artrit hastaları oluşturmuştur. Örnekleme seçim
yöntemine gidilmemiş, araştırmacının orada bulunduğu süre içerisinde örneklem grubu
özelliklerine uyan, rastlantısal olarak seçilen ve gönüllü olarak araştırmaya katılmayı kabul eden
132 hasta araştırma kapsamına alınmıştır. Bu hastalardan 7’si zamansızlık, ağrı, sonradan
araştırmaya katılmada isteksizlik gibi nedenlerle araştırmaya katılmak istememiştir. Kalan 125
artrit hastası ile araştırmaya devam edilmiştir.
Amerika’da Kate Lorig ve arkadaşları tarafından geliştirilen AÖÖ ölçeği 20 maddeden
oluşmaktadır. Kapsam geçerliliği için AÖÖ’ne ilişkin uzman görüşleri alnmıştır. Ölçeğin testtekrar
test güvenirliği r=.94, iç tutarlık için Cronbach alfa değeri .96, madde toplam puan
güvenirliği r=.59-.96 arasında bulunmuştur.
İngilizce’den Türkçe’ye uyarlanan AÖÖ’nin geçerlik ve güvenirlik düzeyi yüksek
bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Artrit, Öz-etkililik, Geçerlik ve güvenirlik

Kaynakça

• Akdemir N, Birol L (2003). İç Hastalıkları ve Hemşirelik Bakımı. 1. Baskı, Ekin Tıbbi Yayıncılık, İstanbul
• Akgül A (2003). Tıbbi Araştırmalarda İstatistiksel Analiz Teknikleri SPSS Uygulamaları. II. Baskı, Emek Ofset Ltd. Şti., Ankara
• Aksayan S, Gözüm S (2002). Kültürlerarası ölçek uyarlaması için rehber I: Ölçek uyarlama aşamaları ve dil uyarlaması. Hemşirelik Araştırma Dergisi 4(1): 9-14
• Barlow JH, Cullen LA, Rowe IF (2002). Educational preferences, psychological wellbeing and self-efficacy among people with rheumatoid arthritis. Patient Education & Counseling 46(1):11-9.
• Birol L (2002). Hemşirelik Süreci. 5. Baskı, Bozyaka Matbaacılık, İzmir.
• Büyüköztürk Ş (2003). Sosyal Bilimler için Veri Analizi El Kitabı. Cantekin Matbaası, Ankara
• Erefe İ (2002). Veri toplama araçlarının niteliği. Editör: Erefe İ. Hemşirelikte Araştırma, Odak Ofset, İstanbul.
• Frich LMH (2003). Nursing interventions for patients with chronic conditions. Journal of Advanced Nursing 44(2): 137-153.
• Glasgow RE, Davis CL, Funnell MM et al. (2003). Implementing practical interventions to support chronic illness self-management.Joint Commission Journal on Quality and Safety 29(11): 563-574.
• Göksoy T (2002). Romatizmal Hastalıkların Tanı ve Tedavisi. Tavaslı Matbaacılık, İstanbul.
• Gözüm S, Aksayan S (1999). Öz-etkililikyeterlilik ölçeğinin Türkçe formunun güvenirlik ve geçerliliği. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2(1): 21-34.
• Gözüm S, Aksayan S (2002). Kültürlerarası ölçek uyarlaması için rehber II: Psikometrik özellikler ve kültürlerarası karşılaştırma. Hemşirelik Araştırma Dergisi 4(2): 9-20
• Groessl EJ, Kaplan RM, Cronan TA (2003). Qualitiy of well-being in older people with osteoarthritis. Arthritis & Rheumatism 49(1): 23-28.
• Hewlett S, Cockshott Z, Kırwan J et al. (2001). Development and validation of a selfefficacy scale for use in British patients with rheumatoid arthritis (RASE). Rheumatology 40: 1221-1230.
• Hindistan S (2006). Romatoid artritli hastalara verilen eğitimin ağrı düzeylerine, psikolojik belirtilerine ve yardım arama tutumlarına etkisi. Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erzurum.
• Kara M, Mirici A (2002). KOAH özetkililik ölçeği Türkçe formunun geçerlilik ve güvenirligi. Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 4(3): 61-66.
• Kara M, Aştı T (2004). Effect of education on self-efficacy of Turkish patients with chronic obstructive pulmonary disease.Patient Education & Counselling, 55: 114120
• Kaya N, Babadağ K (2004). Romatoid artritli bireylerde sağlığa ilişkin yaşam kalitesi. İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 53: 51-71.
• Karasar N (1995). Bilimsel Araştırma Yöntemi. 7. Basım, 3A Araştırma Eğitim Danışmanlık Ltd. Şti, Ankara
• Kılıç D, Erci B (2003). Osteoporoz sağlık inanç ölçeği, osteoporoz öz-etkililik/yeterlik ölçeği ve osteoporoz bilgi testinin geçerlik ve güvenirliği. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 7(2): 89-102.
• Lapsley HM, March LM, Tribe KL et al. (2001). Living with osteoarthritis: Patient expenditures, health status, and social impact. Arthritis Care & Research 45: 301-306
• Lorig K, Chastain RL, Ung E et al. (1989). Development and evaluation of a scale to measure perceived self-efficacy in people with arthritis. Arthritis&Rheumatism 32(1): 37-44.
• McDaniel C (1995). Organizational culture and ethics work satisfaction. Journal of Nursing Administration 25(11): 15-21
• Öner N (1997). Türkiye’de Kullanılan Psikolojik Testler: Bir Başvuru Kaynağı. 3.Basım, Boğaziçi Üniversitesi Matbaası, İstanbul
• Pamukoğlu V (2005). Kronik hastalıklar için risk faktörleri; sigara ve alkol kullanımı, sağlıksız beslenme, stres ve hareketsiz yaşam tarzı. http://www.saglik.gov.tr/default.asp?sayfa=d etay &id=2199. (erişim: 02.12.2005).
• Schwarzer R, Fuchs R (2006). Self-efficacy and health behaviours. http://www.fuberlin.de/gesund/ publicat/conner9.htm. (erişim: 2006)
• Senemoğlu N (2001). Gelişim, Öğrenme ve Öğretim, Kuramdan Uygulamaya. Gazi Kitabevi, Ankara, 235-236.
• Stuifbergen AK, Seraphine A, Roberts G (2000). An explanotory model of health promotion and quality of life in chronic disabling conditions. Nursing Research 49(3): 122-129.
• Tezbaşaran A (1996). Likert tipi ölçek geliştirme kılavuzu. Türk Psikologlar Derneği Yayınları, Özyurt Matbaası, Ankara.
• World Health Organization and Centers for Disease Control and Prevention (2003). Patient education. http://www.whqlibdoc.who.int/hq/2003/WHO_CDS_ TB_2002.310 _mod11_eng.pdf. 2003. (erişim: 2006).