ÇOK BOYUTLU DİYABET ANKETİ TÜRKÇE FORMUNUN GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK ÇALIŞMASI

Yıl 2010, Cilt: 13 Sayı: 4, 10 - 18, 04.01.2011

Gülhan Coşansu Semra Erdoğan

Öz

Bu çalışma diyabetlilerde bilişsel ve sosyal faktörleri değerlendirmek amacı ile geliştirilen Çok Boyutlu
Diyabet Anketinin Türkçe formunun geçerlik ve güvenirliğini test etmek amacı ile yapılmıştır.
Metodolojik tipte planlanan araştırmanın örneklemini İstanbul’da üç büyük diyabet merkezinde takip
edilen 350 tip 2 diyabetli birey oluşturmuştur. Veriler Mart 2006-Ekim 2007 tarihleri arasında öz-bildirim
yöntemi ile toplanmıştır. Veri toplama aracı olarak “görüşme formu” ve “çok boyutlu diyabet anketi”
kullanılmıştır. Ölçeğin Türk diline uyarlaması yapıldıktan sonra, yapı geçerliği için açımlayıcı ve doğrulayıcı
faktör analizi, güvenirliği için iç tutarlık analizleri (Chronbach alpha, madde toplam puan korelasyonu) ve
zamana karşı değişmezliği için test-tekrar test korelasyonu değerlendirilmiştir.
Orjinal yapısı yedi alt boyutlu olan ölçek açımlayıcı faktör analizine göre altı faktörlü (destek algısı: 11
madde; engel algısı 9 madde; sonuç beklentisi algısı: 6 madde; özyeterlik algısı: 7 madde; ciddiyet algısı: 3
madde ve yanlış yönlendirmeye dayalı destek davranışları algısı: 4 madde) bir yapı göstermiştir. Doğrulayıcı
faktör analizinde altı faktörlü yapı doğrulanmıştır (2/df: 3,80; SRMR: 0.07). Ölçeğin kapsam geçerlik indeksi
0.96 bulunmuştur. Ölçeğin alt boyutlarının Chronbach Alpha değerleri 0.58-0.91 arasında, madde toplam puan
korelasyonları 0.58-0.87 arasında, test-retest katsayısı ise 0.87-0.97 arasında bulunmuştur.
Türkçe’ye uyarlanan çok boyutlu diyabet anketi, 6 alt boyut ve 40 maddeden oluşan yapısı ile geçerli ve
güvenilir bir araç olarak kullanılabilir. Aracın değişmezliğini test etmek için daha fazla çalışmaya gerek vardır.

Anahtar Kelimeler

Tip 2 diyabet, çok boyutlu diyabet anketi, bilişsel-sosyal faktörler, geçerlik, güvenirlik

Kaynakça

• ………….Diabetes and Impaired Glucose Tolerance http://www.diabetesatlas.org/content/diabetes-and
• impaired-glucose-tolerance (Erişim 11 Kasım 2009).
• Akgül A (2005). Tıbbi Araştırmalarda İstatistiksel Analiz Teknikleri, SPSS Uygulamaları, 3. Baskı, Emek Ofset, Ankara.
• Aljasem LI, Peyrot M, Wissow L et al. (2001). The ımpact of barriers and self-efficacy on self-care behaviors in type 2 diabetes. The Diabetes Educator 27(3): 393-404.
• Armour TA, Norris, LS, Jack JR et al. (2005). The effectiviness of family ınterventions in people with diabetes mellitus: a systematic review. Diabetes Medicine 22: 1295-1305.
• Bernal H, Woolley S, Schensul JJ et al. (2000). Correlates of self-efficacy in diabetes self-care among hispanic adults with diabetes. The Diabetes Educator 26(4): 673-680.
• Bradley C (ed) (1994). Handbook of Psychology and Diabetes Research and Practice. Harwood Academic, Berkshire, England.
• Burns N, Grove SK (1997). The Practice of Nursing Research Conduct. Critique & Utilization. 3rd ed., Philadelphia, W.B. Saunders Company,
• Norris SL, Lau J, Smith SJ et al. (2002). Self – management education for adults with type 2 diabetes: a meta-analysis of the effect on glycemic control. Diabetes Care 25: 1159-1171.
• Peyrot M, Rubin RR (2007). Behavioral and psychosocial ınterventions in diabetes. Diabetes Care 30(10): 2433-2440.
• Satman İ, Yılmaz T, Şengül A et al. (2002). Risk characteristics in Turkey results of the Turkish diabetes epidemiology study (TURDEP). Diabetes Care 25: 1551–1556.
• Sousa VD, Zausznievski JA, Musil CM et al. (2005). Relationships among self-care agency, self efficacy, self-care and glycemic control. Research and Theory ror Nursing Practice: An International Journal 19(3): 217-230.
• Şimşek ÖF (2007). Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş. Temel İlkeler ve LISREL Uygulamaları, Ankara, Ekinoks Eğitim Ve Danışmanlık Hizmetleri ve Basım Yayın ve Dağıtım.
• Talbot F, Nouwen A, Gingras J et al. (1997). The assessment of diabetes-related cognitive and social factors: The multidimensional diabetes questionnaire, Journal of Behavioral Medicine 20(3): 291-312.
• Talbot LA (1995). Principles and Practice of Nursing Research. Mosby Year Book. St.Louis.
• Tan MY, Magarey J (2008). Self-care practices of Malaysian adults with diabetes and sub-optimal glycaemic control. Patient Education and Counseling 72: 252–267.
• Tang TS, Brown MB, Funnell MM et al. (2008). Social support, quality of life and self-care behaviors among African Americans with diabetes. The Diabetes Educator 34(2): 266-276.
• Tezbaşaran AA (1996). Likert Tipi Ölçek Geliştirme Kılavuzu. Yayınları.
• Toljamo M, Hentinen M (2001). Adherence to self- care and social support. Journal of Clinical Nursing 10: 618-627.
• Toobert DJ, Hampson SE, Glasgow RE (2000). The summary of diabetes self-care activities; measure result from 7 studies and revised scale. Diabetes Care 23(7): 943-950.
• Trief PM, Ploutz-Snyder R, Britton KD (2004). The relationship between marital quality and adherence to the diabetes care regimen. Annals of Behavioral Medicine 27(3): 148-154.
• van Dam HA, van Der Horst FG, Knoops L et al. (2005). Social support in diabetes: A systematic review of controlled ıntervention studies. Patient Education and Counseling 59(1): 1-12.
• Williams KE, Bond MJ (2002). The role of self efficacy, out-come expectancies and social support ın the self-care behaviours of diabetics. Psychology Health & Medicine 7(2): 127-414.
• Wu S-FV, Courtney M, Edwards H et al. (2007). Self –efficacy, outcome expectations and self-care behaviour in people with type 2 diabetes in Taiwan. Journal of Clinical Nursing 16(11): 250-257.
• Xu Y, Toobert D, Savage C et al. (2008). Factors ınfluencing diabetes self-management in Chinese People with type 2 diabetes. Research in Nursing & Health 31: 613-62. Psikologlar Derneği