KRONİK OBSTRÜKTİF AKCİĞER HASTALARINDA HASTALIK ALGISI VE İLİŞKİLİ FAKTÖRLER

Yıl 2019, Cilt: 22 Sayı: 3, 151 - 160, 02.10.2019

Şükrü Ekenler Selda Arslan

Öz

ÖZET

Amaç:
Bu çalışma kronik obstrüktif akciğer hastalarında hastalık algısı ve
ilişkili faktörleri incelemesi amacıyla yapılmıştır.

Yöntem:
Araştırma tanımlayıcı türde yapılmış olup, Konya’daki bir üniversite
hastanesinin göğüs hastalıkları polikliniğine başvuran hastalar üzerinde Kasım
2015-Şubat 2016 tarihleri arasında yürütülmüştür. Araştırma örneklem büyüklüğü
175 hastadır. Verilerin toplanmasında “Anket Formu” ve “Hastalık Algısı Ölçeği”
kullanılmıştır. İstatistiksel analizlerde Kruskal Wallis H testi, Mann Whitney
U testi, bağımsız gruplarda t testi ve tek yönlü varyans analizi  kullanılmıştır.

Bulgular:
Araştırmaya katılanların yaş ortalaması 67.3±10.8, %83.4’ü erkek,
%89.7’si evli, %58.3’ü ilkokul mezunudur. Hastaların hastalık algısı alt
boyutlarının puan ortalamalarının; sosyodemografik, sağlık ve hastalık
özelliklerine göre dağılımı incelendiğinde yaş, çalışma durumu, hastalık
süresi, algılanan sağlık durumu, hastalık hakkında bilgi alma durumu, hastalığa
uygun beslenme ve KOAH evresiyle ilişkili bulunmuştur. Hastaların soluk almada
güçlüğü hastalıklarının başlangıcından itibaren yaşadıkları ve bunu sıklıkla
hastalıklarına bağladıkları saptanmıştır.

Sonuç:
Bu çalışma sonucunda hastaların hastalığını anlayamadıkları ve
hastalığı üzerinde kişisel kontrollerinin düşük olduğu belirlenmiştir.
Hastaların çoğunluğu hastalığın kısa süreli olmadığına, kalıcı olduğunu ve
hayatları boyunca bu hastalıkla yaşayacaklarına ilişkin görüşlere sahip
oldukları ve birçok faktörden etkilenmiş olabileceği tespit edilmiştir.
Hemşirelerin, KOAH hastalarının hastalık algısını etkileyen sosyodemografik,
sağlık ve hastalık özelliklerini dikkate alarak hastaların pozitif hastalık
algılarını arttırmaya yönelik hemşirelik bakımını planlamaları ve uygulamaları
önerilebilir.

Anahtar
kelimeler: Hastalık algısı; hemşirelik; kronik obstrüktif akciğer
hastalığı

ABSTRACT

Illness
Perception and Related Factors in Patients with Chronic Obstructive Pulmonary
Disease

Aim: This study
was conducted to investigate the illness perception and related factors in
patients with chronic obstructive pulmonary disease.

Method: The study
was conducted in a descriptive manner and was conducted between November 2015
and February 2016 in patients admitted to the outpatient clinic of a university
hospital in Konya. The research sample size was 175 patients. ”Survey Form” and
“Illness Perception Questionnaire” were used to collect data. Kruskal Wallis H
test, Mann Whitney U test, independent samples t test and one-way variance
analysis were used in statistical analysis.

Results: The mean
age of the participants was 67.3 ± 10.8, 83.4% were male, 89.7% were married,
and 58.3% were primary school graduates. The mean scores of the patients'
illness perception questionnaire sub-dimensions; When the distribution
according to sociodemographic, health and disease characteristics were examined,
it was found that age, working status, duration of disease, perceived health
status, getting information about the disease, and proper nutrition and COPD
stage were found. It was determined that the patients had difficulty in
breathing difficulty from the beginning of the disease and they were frequently
connected to their diseases.

Conclusion:
As a result of this study, it was
determined that patients could not understand their disease and their personal
controls on the disease were low. The majority of the patients were found to
have short-term disease, were permanent, and had a history of life with this
disease and could be affected by many factors. It can be suggested that nurses
plan and implement nursing care to increase the positive perception of patients
by taking into account the sociodemographic, health and disease characteristics
of COPD patients.

Key words: Illness perception; nursing; chronic obstructive pulmonary disease    

Anahtar Kelimeler

hastalık algısı, hemşirelik, kronik obstrüktif akciğer hastalığı

Kaynakça

• Afşar, B. B., Yalçınsoy, M., Yakar, H. İ., Bilgin, S., ve Akkaya, E. (2012). Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı olan bireylerin yeti yitimi, anksiyete ve depresyon yönünden değerlendirilmesi. Cumhuriyet Tıp Dergisi, 34, 260-267.
• Akbay, S., Kurt, B., Ertürk, A., Gülhan, M., ve Çapan, N. (2001). Kronik obstrüktif akciğer hastalığında yaşam kalitesi ve solunum fonksiyon testi ile ilişkisi. Tüberküloz ve Toraks Dergisi, 49(3), 338-344.
• Al-Shair, K., Kolsum, U., Singh, D., ve Vestbo, J. (2016). The effect of fatigue and fatigue intensity on exercise tolerance in moderate COPD. Lung, 194(6), 889-895. doi:10.1007/s00408-016-9931-y
• Aras, A., ve Tel, H. (2009). Kronik obstrüktif akciğer hastalığı olan hastalarda algılanan sosyal destek ve ilişkili faktörlerin belirlenmesi. Türk Toraks Dergisi, 10(2), 63-68.
• Armay, Z., Özkan, M., Kocaman, N., ve Özkan, S. (2007). Hastalık Algısı Ölçeği'nin kanser hastalarında Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışması. Klinik Psikiyatri, 10, 192-200.
• Atasever, A., ve Erdinç, E. (2003). KOAH’da yaşam kalitesinin değerlendirilmesi. Tüberküloz ve Toraks Dergisi, 51(4), 446-455.
• Barnes, P., ve Celli, B. (2009). Systemic manifestations and comorbidities of COPD. European Respiratory Journal, 33(5), 1165-1185.
• Bilir, N. (2006). Değişen sağlık örüntülerinde halk sağlığı çalışanlarının rolü: Kronik hastalıklar ve yaşlılık sorunları. Toplum Hekimliği Bülteni, 25(3), 1-6.
• Borge, C. R., Moum, T., Puline Lein, M., Austegard, E. L., ve Wahl, A. K. (2014). Illness perception in people with chronic obstructive pulmonary disease. Scandinavian journal of psychology, 55(5), 456-463.
• Bourjeily, G., ve Rochester, C. L. (2000). Exercise training in chronic obstructive pulmonary disease. Clinics in chest medicine, 21(4), 763-781.
• Buist, A. S., McBurnie, M. A., Vollmer, W. M., Gillespie, S., Burney, P., Mannino, D. M., . . . Weiss, K. B. (2007). International variation in the prevalence of COPD (the BOLD Study): a population-based prevalence study. The Lancet, 370(9589), 741-750.
• Celli, B., MacNee, W., Agusti, A., Anzueto, A., Berg, B., Buist, A. S., . . . Fahy, B. (2004). Standards for the diagnosis and treatment of patients with COPD: a summary of the ATS/ERS position paper. European Respiratory Journal, 23(6), 932-946.
• Cohen, J., Cohen, P., West, S., ve Aiken, L. (2003). Applied Multiple Regression/Correlation Analysis for the Behavioral Sciences. In. Routledge: Lawrence Erlbaum Associates.
• Crinion, S. J., ve McNicholas, W. T. (2014). Sleep-related disorders in chronic obstructive pulmonary disease. Expert Rev Respir Med, 8(1), 79-88. doi:10.1586/17476348.2014.860357
• Çınar, İ. Ö., ve Kartal, A. (2008). Signs of depression in the elderly relationship between depression and sociodemographic characteristics. TAF Prev Med Bull, 7(5), 399-404.
• Dharmage, S. C., Benke, G., Dennekamp, M., Burgess, J., Perret, J. L., Lodge, C. J., . . . Matheson, M. C. (2016). Lifetime Occupational Exposure to Vapor, Gases/Fumes, Dust and Risk of COPD at 45 Years: The Tasmanian Longitudinal Health Study (TAHS). In B24. OCCUPATIONAL MEDICINE (pp. A2989-A2989).
• GOLD. (2017). Global Strategy for Diagnosis, Management, and Prevention of COPD. Retrieved from http://goldcopd.org/
• Hanson, C., Rutten, E. P., Wouters, E. F. M., ve Rennard, S. (2014). Influence of diet and obesity on COPD development and outcomes. International Journal of Chronic Obstructive Pulmonary Disease, 9, 723-733. doi:10.2147/COPD.S50111
• Howard, C., Hallas, C. N., Wray, J., ve Carby, M. (2009). The relationship between illness perceptions and panic in chronic obstructive pulmonary disease. Behaviour research and therapy, 47(1), 71-76.
• Ji, W., Lim, M. N., Bak, S. H., Hong, S. H., Han, S. S., Lee, S. J., . . . Hong, Y. (2018). Differences in chronic obstructive pulmonary disease phenotypes between non-smokers and smokers. Clin Respir J, 12(2), 666-673. doi:10.1111/crj.12577
• Karabulutlu, E. Y., ve Okanlı, A. (2011). Hemodiyaliz hastalarında hastalık algısının değerlendirilmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 14(4), 25-30.
• Karakuş, G., Öztürk, Z., ve Tamam, L. (2012). Ölüm ve ölüm kaygısı. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 21(1), 42-79.
• Kentson, M., Todt, K., Skargren, E., Jakobsson, P., Ernerudh, J., Unosson, M., ve Theander, K. (2016). Factors associated with experience of fatigue, and functional limitations due to fatigue in patients with stable COPD. Ther Adv Respir Dis, 10(5), 410-424. doi:10.1177/1753465816661930
• Keskinoğlu, P., Pıçakçıefe, M., Giray, H., Bilgiç, N., Uçku, R., ve Tunca, Z. (2006). Yaşlılarda depresif belirtiler ve risk etmenleri. Genel Tıp Dergisi, 16(1), 21-26.
• Kocabaş, A., Atış, S., Çöplü, L., Erdinç, E., Ergan, B., Gürgün, A., . . . Yıldırım, N. (2014). Kronik Obstrüktif Akciğer Hastaliği (KOAH) Koruma, Tani ve Tedavi Raporu 2014. Türk Toraks Derneği KOAH Çalışma Grubu, Turkish Thoracic Journal, Official Journal of the Turkish Thoracic Society, 15.
• Koehler, F., Doehner, W., Hoernig, S., Witt, C., Anker, S. D., ve John, M. (2007). Anorexia in chronic obstructive pulmonary disease--association to cachexia and hormonal derangement. Int J Cardiol, 119(1), 83-89. doi:10.1016/j.ijcard.2006.07.088
• Kurmi, O. P., Semple, S., Simkhada, P., Smith, W. C. S., ve Ayres, J. G. (2010). COPD and chronic bronchitis risk of indoor air pollution from solid fuel: a systematic review and meta-analysis. Thorax, 65(3), 221-228. doi:10.1136/thx.2009.124644
• Laghi, F., ve Tobin, M. J. (2003). Disorders of the respiratory muscles. American journal of respiratory and critical care medicine, 168(1), 10-48. doi:https://doi.org/10.1164/rccm.2206020
• Mannino, D. M., ve Buist, A. S. (2007). Global burden of COPD: risk factors, prevalence, and future trends. The Lancet, 370(9589), 765-773. doi:http://dx.doi.org/10.1016/S0140-6736(07)61380-4
• Martinez, C. H., Diaz, A. A., Parulekar, A. D., Rennard, S. I., Kanner, R. E., Hansel, N. N., . . . Han, M. K. (2016). Age-related differences in health-related quality of life in COPD: An Analysis of the COPDGene and SPIROMICS Cohorts. Chest, 149(4), 927-935. doi:http://dx.doi.org/10.1016/j.chest.2015.11.025
• Matheson, M. C., Benke, G., Raven, J., Sim, M. R., Kromhout, H., Vermeulen, R., . . . Abramson, M. J. (2005). Biological dust exposure in the workplace is a risk factor for chronic obstructive pulmonary disease. Thorax, 60(8), 645-651. doi:10.1136/thx.2004.035170
• Moss-Morris, R., Weinman, J., Petrie, K., Horne, R., Cameron, L., ve Buick, D. (2002). The revised illness perception questionnaire (IPQ-R). Psychology and health, 17(1), 1-16.
• Olgun, N., Aslan Eti, F., Yücel, N., Öntürk Kan, Z., ve Laçin, Z. (2013). Yaşlıların sağlık durumlarının değerlendirilmesi. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(2), 72-78.
• Özdemir, Ü., ve Taşcı, S. (2013). Kronik Hastalıklarda Psikosoyal Sorunlar ve Bakım. ERÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 1(1), 57-72.
• Öztürk, Z., Karakuş, G., ve Tamam, L. (2011). Yaşlı bireylerde ölüm kaygısı. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 12(1), 37-43.
• Scharloo, M., Kaptein, A., Weinman, J., Hazes, J., Willems, L., Bergman, W., ve Rooijmans, H. (1998). Illness perceptions, coping and functioning in patients with rheumatoid arthritis, chronic obstructive pulmonary disease and psoriasis. Journal of Psychosomatic Research, 44(5), 573-585.
• Scharloo, M., Kaptein, A. A., Schlösser, M., Pouwels, H., Bel, E. H., Rabe, K. F., ve Wouters, E. F. (2007). Illness perceptions and quality of life in patients with chronic obstructive pulmonary disease. Journal of Asthma, 44(7), 575-581.
• Singh, S. (2016). Respiratory symptoms and signs. Medicine, 44(4), 205-212. doi:http://dx.doi.org/10.1016/j.mpmed.2016.02.001
• Sinha, T., Nalli, S. K., ve Toppo, A. (2017). A study of clinical profile of patients with chronic obstructive pulmonary disease. 2017, 4(4), 5. doi:10.18203/2394-6040.ijcmph20171314
• Tageldin, M. A., Nafti, S., Khan, J. A., Nejjari, C., Beji, M., Mahboub, B., . . . El Hasnaoui, A. (2012). Distribution of COPD-related symptoms in the Middle East and North Africa: Results of the BREATHE study. Respiratory medicine, 106, S25-S32. doi:10.1016/S0954-6111(12)70012-4
• Tel, H., Demirkol, D., Kara, S., ve Aydın, D. (2012). KOAH'lı Hastaların Bakım Vericilerinde Bakım Yükü ve Yaşam Kalitesi. Care Burden and Quality of Life Among the Caregivers of Patients with COPD., 13(3), 87-92. doi:10.5152/ttd.2012.21
• Tödt, K., Skargren, E., Kentson, M., Theander, K., Jakobsson, P., ve Unosson, M. (2014). Experience of fatigue, and its relationship to physical capacity and disease severity in men and women with COPD. International Journal of Chronic Obstructive Pulmonary Disease, 9, 17-25. doi:10.2147/COPD.S52506
• Ulubay, G., Ulaşlı, S., Akıncı, B., Görek, A., ve Akçay, Ş. (2009). KOAH’lı olgularda depresyon durumu, solunum fonksiyon testi, egzersiz performansı ve yaşam kalitesi arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Turk J Tubercul Torax, 57(2), 169-176.
• Uysal, Y., ve Akpınar, E. (2013). Tip 2 Diyabetli Hastalarda Hastalık Algısı ve Depresyon. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 38(1), 31-40.
• Ünsal, A., ve Yetkin, A. (2005). Kronik Obstruktif Akciğer Hastaliği Olan Bireylerin Günlük Yaşam Aktivitelerinin Etkilenme Durumunun Incelenmesi. Journal of Anatolia Nursing and Health Sciences, 8(1), 42-53.
• Valipour, A., Lavie, P., Lothaller, H., Mikulic, I., ve Burghuber, O. C. (2011). Sleep profile and symptoms of sleep disorders in patients with stable mild to moderate chronic obstructive pulmonary disease. Sleep Medicine, 12(4), 367-372. doi:http://dx.doi.org/10.1016/j.sleep.2010.08.017
• Vozoris, N. T., ve O’Donnell, D. E. (2012). Prevalence, Risk Factors, Activity Limitation and Health Care Utilization of an Obese Population-Based Sample with Chronic Obstructive Pulmonary Disease. Canadian Respiratory Journal, 19(3). doi:10.1155/2012/732618
• Weinman, J., Petrie, K. J., Moss-Morris, R., ve Horne, R. (1996). The illness perception questionnaire: a new method for assessing the cognitive representation of illness. Psychology and health, 11(3), 431-445.
• Weldam, S. W., Lammers, J.-W. J., Heijmans, M. J., ve Schuurmans, M. J. (2014). Perceived quality of life in chronic obstructive pulmonary disease patients: a cross-sectional study in primary care on the role of illness perceptions. BMC family practice, 15(1), 140.
• Willgoss, T., Yohannes, A., Goldbart, J., ve Fatoye, F. (2011). COPD and anxiety: its impact on patients' lives. Nursing times, 107(15-16), 16-19.
• Yakışan, A., Özbudak, Ö., Çilli, A., Öğüş, C., ve Özdemir, T. (2006). KOAH’lı kadın hastalardaki risk faktörleri. Dicle Tıp Dergisi, 3, 215-221.
• Yalçın, A., ve Kaya, A. (2013). KOAH’ta Yaşamın Son Günleri. Güncel Göğüs Hastalıkları Serisi, 1(1), 143-151.
• Yohannes, A. M., ve Alexopoulos, G. S. (2014). Depression and anxiety in patients with COPD. European Respiratory Review, 23(133), 345-349. doi:10.1183/09059180.00007813
• Yoshihisa, A., Takiguchi, M., Shimizu, T., Nakamura, Y., Yamauchi, H., Iwaya, S., . . . Takeishi, Y. (2014). Cardiovascular function and prognosis of patients with heart failure coexistent with chronic obstructive pulmonary disease. J Cardiol, 64(4), 256-264. doi:10.1016/j.jjcc.2014.02.003
• Yüksel, E. G., Ursavaş, A., Irdesel, J., Koç, M., Uzaslan, E. K., Güneş, S., ve Özyardımcı, N. (2005). Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığında Multidisipliner Pulmoner Rehabilitasyon Programının Etkinliği. Turkiye Klinikleri Archives of Lung, 6(3), 115-119.